Siêu âm, đúng hơn là vang siêu âm [echography], là phương pháp chẩn đoán hình ảnh dựa trên nguyên tắc đo sóng âm vang lại rồi chuyển thành hình ảnh. Đầu dò phát sóng âm tần số cao xuyên vào cơ thể va vào cơ quan nội tạng sẽ dội ngược trở lại; phản âm này được đầu dò [detector] ghi lại, hệ thống máy tính sẽ chuyển đổi cường độ các phản âm này thành hình ảnh hiện lên màn hình.
Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh [image diagnosis, imagery], không chảy máu [không xâm lấn, noninvasive], giúp phát hiện các bất thường về hình thái, chứ không chẩn đoán được các rối loạn về chức năng. Các rối loạn chức năng cần phải dựa vào các xét nghiệm, thăm dò khác, có lúc chỉ phát hiện chính xác sau khi em bé ra đời. Ví dụ như siêu âm hình thái học lúc thai 22 tuần tuổi chỉ phát hiện được 50% hội chứng Down do có biểu hiện bất thường trên siêu âm còn xét nghiệm “vàng” là xác định nhiễm sắc thể; Với dị tật tim thai, siêu âm cũng chỉ phát hiện được 40-80% trường hợp tùy thuộc chất lượng máy, bác sĩ siêu âm. Ngoài ra một số bất thường của thai nhi ở hệ thần kinh trung ương, hệ tim, siêu âm cũng không thể phát hiện được như bệnh lý xuất huyết não, nhũn não, bất thường chất trắng, chất xám... cần chụp cộng hưởng từ [MRI, fMRI] mới thấy được.
Các loại siêu âm
Siêu âm trắng đen [hai chiều] giúp nhìn thấy mức độ phản hồi của các cấu trúc thai mạnh yếu khác nhau nên cường độ sáng trên màn hình siêu âm của các cấu trúc sẽ khác nhau. Nhờ vậy, bác sĩ siêu âm phân biệt được đâu là gan, đâu là thận, đâu là ruột...
Siêu âm Doppler màu là kỹ thuật phối hợp siêu âm [hình ảnh] với kỹ thuật dùng Doppler để đo hướng và vận tốc của dòng chảy. Trong sản khoa, siêu âm Doppler màu được dùng để khảo sát tim thai và các mạch máu: hở van 2 lá, 3 lá của tim thai; vận tốc dòng máu qua van động mạch chủ, động mạch phổi; đo các chỉ số trở kháng của động mạch rốn, động mạch não giữa... của thai nhi, qua đó đánh giá được tình trạng sức khỏe thai nhi để có chỉ định tiếp tục theo dõi hay cần chấm dứt thai kỳ, lấy thai ra vì thai đã có dấu hiệu suy.
Siêu âm 3D-4D, các sóng siêu âm sẽ được truyền xuống ở nhiều góc độ khác nhau và các sóng phản hồi [echo] sẽ được máy tính xử lý để tái tạo thành hình ảnh trên không gian ba chiều, bốn chiều. Do vậy, siêu âm 3D-4D thường được chỉ định để khảo sát thêm các cấu trúc như mặt thai nhi, các cấu trúc động như tim thai nhi. Độ chính xác của siêu âm 3D-4D thường luôn cao hơn máy trắng đen hay máy siêu âm màu.
Có thai nên siêu âm mấy lần?
rong hơn 9 tháng mang thai, hầu hết các cơ sở y tế đều đề nghị nên siêu âm thai tối thiểu ba lần vào các thời điểm sau:
* Từ tuần 11 – tuần 13: Xác định tuổi thai, tính ngày dự sinh, nghe tim thai, xác định thai đơn hay đa thai, tầm soát hội chứng Down thông qua các dấu hiệu của đột biến nhiễm sắc thể, kiểm tra các dị tật bẩm sinh, thoát vị cơ hoành.
* Từ tuần 21 – tuần 24: Kiểm tra tốc độ phát triển của các bộ phận như tay chân, cột sống, hộp sọ, tim, dạ dày, phổi… Ở giai đoạn này, bác sĩ cũng có thể phát hiện ra các bất thường ở thai nhi như hở hàm ếch, dị dạng nội tạng.
* Từ tuần 30 – tuần 32: Rà soát các bất thường thai nhi với độ chính xác cao hơn, kiểm tra tình trạng nước ối, dây rốn, nhau thai,…để nhận định về tình trạng sức khỏe của bé.
Siêu âm có hại không?
Siêu âm cũng là sóng cao tần, những sóng không có trong tự nhiên. Đã có nhiều tranh luận khoa học về tác hại của siêu âm đến con người, đặc biệt là thai nhi trong giai đoạn phôi khi đang tượng hình. Nhưng nói chung, cho đến hiện nay các nghiên cứu khoa học thiên về hướng siêu âm không gây ra ảnh hưởng đáng kể đối với cả cơ thể người mẹ và thai nhi.
Khi các bà mẹ mang thai, việc siêu âm không hề khiến họ đau hay có cảm giác khó chịu gì đặc biệt. Thậm chí, có bà mẹ siêu âm cả chục lần hay ghi hình lại cuộc thăm dò siêu âm để làm “kỷ niệm”.
Trong thời kỳ mang thai, các mẹ bầu có rất nhiều nỗi trăn trở và băn khoăn về tình hình phát triển của con yêu trong bụng. Do đó, rất nhiều mẹ bầu nôn nóng và muốn đi siêu âm thai nhiều lần để được nhìn thấy con thường xuyên hơn. Vì vậy, vấn đề hàng đầu mà các mẹ bầu quan tâm là: “Siêu âm có ảnh hưởng đến thai nhi không?”.
Menu xem nhanh:
11. Đôi nét về phương pháp siêu âm thai nhi
Siêu âm thai nhi là phương pháp chẩn đoán y khoa dùng sóng âm để thu lại hình ảnh thai nhi, các cơ quan sinh sản nằm trong khung xương chậu của mẹ bầu và nhau thai. Đây là phương pháp kiểm tra phổ biến và được tất cả các mẹ bầu thực hiện trong thời gian mang thai.
Siêu âm thai nhi được thực hiện định kỳ theo các giai đoạn trong thai kỳ hoặc theo chỉ định của bác sĩ với những mục đích như sau:
– Kiểm tra và xác định sự phát triển của em bé trong bụng mẹ.
– Xác định vị trí của thai nhi trong thai kỳ.
– Kiểm tra và phát hiện các dị tật bẩm sinh ở thai nhi [nếu có].
– Kiểm tra vị trí nằm của thai nhi là bình thường hay ngược.
Siêu âm thai là phương pháp vô cùng quan trọng để đánh giá sự phát triển của thai nhi
2. Giải đáp thắc mắc của mẹ bầu: Siêu âm có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Như đã nói ở trên, siêu âm thai nhi là vô cùng phổ biến và một số mẹ bầu tò mò về tình trạng của con hoặc lo sợ xảy ra biến chứng thai kỳ nên đã lạm dụng phương pháp siêu âm một cách không khoa học. Một số mẹ bầu mới mang thai tới tuần 20 nhưng đã đi siêu âm tới 14 – 15 lần. Điều này diễn ra rất phổ biến ở Việt Nam, ngay cả khi sức khỏe của hai mẹ con hoàn toàn bình thường.
Theo các chuyên gia y tế, trên thực tế chưa có một cơ sở nào chứng minh rằng, siêu âm thai gây hại cho mẹ và bé. Tuy nhiên, việc lạm dụng siêu âm thai nhiều lần và thường xuyên là không nên.
Bởi vì nó có thể gây hại có tâm lý của mẹ bầu khi phải hồi hộp kiểm tra sức khỏe nhiều lần. Đồng thời, nó còn gây lãng phí cả về tiền bạc lẫn thời gian của mẹ bầu.
Tuy nhiên, nếu thực hiện siêu âm thai ở mức độ vừa phải trong các giai đoạn thai kỳ quan trọng thì sóng âm hoàn toàn không gây hại cho mẹ và bé. Tốt hơn hết, mẹ bầu nên tuân thủ theo đúng lịch siêu âm định kỳ để đảm bảo không ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé.
Siêu âm có ảnh hưởng đến thai nhi hay không là thắc mắc của nhiều mẹ bầu
3. Các phương pháp siêu âm thai phổ biến nhất hiện nay
Hiện nay, các mẹ bầu có thể thực hiện những phương pháp siêu âm thai như sau:
3.1. Siêu âm 2D thường quy
Siêu âm 2D giúp bác sĩ quan sát được mức độ phản hồi của các cấu trúc thai nhi mạnh yếu khác nhau. Từ đó, các bác sĩ sẽ phân biệt được các cơ quan thận, gan, ruột và các bộ phận khác của thai nhi.
3.2. Kỹ thuật siêu âm Doppler màu
Siêu âm Doppler màu là kỹ thuật được sử dụng để phát hiện các dòng chảy và hướng dòng chảy. Do đó, đây là phương pháp siêu âm được sử dụng để khảo sát mạch máu và tim thai.
Nhờ kỹ thuật siêu âm Doppler màu, bác sĩ có thể đo lường được các thay đổi nhỏ về tần số của sóng âm trên mạch máu. Từ đó, bác sĩ có thể phát hiện ra một số bất thường ở thai nhi như hẹp tim thai, chậm phát triển, tiền sản giật,…
3.3. Siêu âm 3D, 4D, 5D
Với phương pháp siêu âm này, bác sĩ sẽ dùng đầu dò và phần mềm được thiết kế đặc biệt để tái tạo hình ảnh 3D, 4D, 5D của thai nhi. Độ chính xác của phương pháp này sẽ cao hơn so với siêu âm 2D và Doppler màu. Chúng giúp khảo sát được cấu trúc tim thai, gương mặt thai nhi,…
Siêu âm 5D là phương pháp siêu âm hiện đại nhất ngày nay
3.4. Siêu âm tim thai nhi
Với phương pháp này, bác sĩ sẽ sử dụng sóng siêu âm để đánh giá chức năng cũng như giải phẫu tim của thai nhi. Từ đó, bác sĩ sẽ đánh giá được những dị tật bẩm sinh ở tim thai [nếu có].
3.5. Siêu âm đầu dò qua âm đạo
Đây là phương pháp dùng đầu dò qua âm đạo để thu lại hình ảnh của thai nhi. Phương pháp siêu âm này thường được sử dụng trong giai đoạn đầu của thai kỳ để kiểm tra xem phôi thai đã vào tử cung hay chưa, cũng như có tim thai hay chưa.
Như vậy, bài viết của chúng tôi trên đây đã giải đáp thắc mắc của mẹ bầu: “Siêu âm có ảnh hưởng đến thai nhi hay không?”. Nhìn chung, việc siêu âm thai nhi định kỳ theo chỉ định của bác sĩ là rất tốt. Tuy nhiên, mẹ bầu không được lạm dụng phương pháp siêu âm thai để đảm bảo sức khỏe cho cả hai mẹ con.