Việc tập nghe và phát triển ngôn ngữ cho trẻ khiếm thính đòi hỏi sự nhẫn nại. Cha mẹ cần kiên trì giúp đỡ để trẻ dần dần nhận biết về thế giới nhiều hơn, hiểu được người đối thoại nói chuyện với mình, trẻ sẽ tập nói và phát triển được ngôn ngữ. Cơ hội đó một phần dựa vào máy trợ thính và ốc tai điện tử. Phụ huynh nên kiểm tra máy có hoạt động tốt vào mỗi buổi sáng trước khi đeo cho trẻ và cuối ngày khi tháo ra.
Hãy cùng tìm hiểu tiếp các mẹo sau đây giúp cha mẹ thêm tự tin khi dạy cho con tại nhà.
5. Tạo một thói quen
Hầu hết trẻ con hạnh phúc nhất khi chúng có một thói quen cố định yêu thích. Điều này không có nghĩa là con sẽ không chống lại bạn, nhưng việc tạo nề nếp sinh hoạt như giờ ngủ, giờ ăn, giờ học sẽ khiến con an tâm. Cùng con thống nhất thời gian biểu và viết ra hoặc vẽ tranh ảnh.
6. Giao tiếp rõ ràng và linh hoạt
Hãy trình bày rõ ràng những mong đợi của bạn, nhưng hãy linh hoạt. Mỗi gia đình sẽ tiếp cận việc học theo một cách khác nhau – không có đúng hay sai. Chấp thuận một loạt quy tắc đơn giản nhưng hãy lường trước nếu mọi việc không suôn sẻ.
Các câu chuyện xã hội có thể dùng để dạy các thói quen, lý giải các thay đổi hoặc giúp trẻ học cách cư xử trong các tình huống mới.
7. Đọc sách và nghe nhạc
Bạn có thể đọc mọi thứ khác nhau với con – truyện, sách, báo. Đọc cùng con hay chia sẻ cùng con một cuốn sách. Nói về nội dung và hỏi con những gì con thấy, cảm nhận. Bạn hãy chọn mua những cuốn sách nhiều hình ảnh, ít chữ để nói và chỉ cho trẻ biết hình này là gì, không cần bắt trẻ đánh vần chữ.
Trẻ thường rất thích nghe nhạc. Bạn hãy cho trẻ nghe nhạc hoặc có thể hát cho trẻ nghe trong lúc nằm, ngủ, chơi, tắm hoặc đang bế bồng trẻ trên tay. Tập cho trẻ lắc lư, vỗ tay theo điệu nhạc, lời bài hát.
Có rất nhiều nguồn tài nguyên internet miễn phí trên mạng. Hãy tự mình tìm hiểu giúp con, hỏi con về một số ý tưởng, hỏi con thích gì.
8. Tìm không gian yên tĩnh
Khi dạy con tại nhà, hãy luôn đảm bảo môi trường yên tĩnh, để con tránh phân tâm bởi những tiếng ồn xung quanh. Mẹ có thể đóng cửa sổ, cửa ra vào, hay tắt các thiết bị âm thanh như TV.
9. Không ngại chia sẻ và tương tác trực tiếp để trẻ phát triển ngôn ngữ
Hầu hết trẻ con học tốt nhất khi có thể chia sẻ suy nghĩ, ý tưởng của mình và cùng tương tác với người khác, gia đình hoặc bạn bè đồng trang lứa. Nếu bạn có thời gian, hãy học cùng con, ngay cả khi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn mỗi ngày. Hay thử các buổi trò chuyện với bạn khác, người thân qua internet. Hãy cho con gặp gỡ bạn bè cũng đeo máy để tăng khả năng giao tiếp xã hội và tự tin hơn vì mình không khác biệt.
Ở Việt Nam, các phương tiện để can thiệp, phục hồi cho trẻ khiếm thính đã có sẵn, nhưng do còn khá mới, nhiều thông tin cần thiết chưa đến được với nhiều gia đình có trẻ khiếm thính, đặc biệt vấn đề tập luyện nghe nói sau khi mang máy trợ thính và cấy điện cực ốc tai điện tử. Tập luyện nghe nói là một phần rất quan trọng trong chương trình phục hồi cho trẻ khiếm thính, có thể xem đây là điều kiện bắt buộc để phát huy tiềm năng của thiết bị máy trợ thính hoặc điện cực ốc tai điện tử. Có thể có những câu hỏi xung quanh việc đề cao vai trò tập luyện nghe nói:
Tại sao bản thân một máy trợ thính hiện đại, hoặc điện cực ốc tai điện tử không giúp cho trẻ nghe-nói được ngay sau khi lắp đặt?
Lúc mới đầu trẻ rất khó chú ý lắng nghe âm thanh qua các thiết bị này, vì âm thanh qua thiết bị này nghe không lý thú và không dễ nghe như nghe qua thính giác bình thường.
Các thiết bị này không có khả năng loại bớt âm thanh của môi trường gây nhiễu làm trẻ khó tập trung chú ý lắng nghe âm thanh lời nói.
Như mọi trẻ bình thường khác, muốn có khả năng nghe, nói, cơ quan thính giác và phát âm của trẻ cũng phải trải qua quá trình học nghe, học nói thông qua sự chăm sóc, dạy dỗ của cha mẹ và người thân. Như thế, bản thân các thiết bị dù hiện đại thế nào cũng không thực hiện được việc dạy cho trẻ nghe và nói.
Có nghĩa là, khi trẻ có máy trợ thính hoặc cấy điện cực ốc tai điện tử rồi, thì chúng tôi cha mẹ phải tập cho cháu nghe nói?
Đúng thế, nhưng trong trường hợp với trẻ khiếm thính, các nhà chuyên môn sẽ đồng hành với phụ huynh trong việc tập luyện nghe-nói. Vì như đã nói, việc nghe qua các thiết bị không hoàn toàn tự nhiên và dễ dàng như qua thính giác bình thường.
Hỗ trợ của các nhà chuyên môn tập trung ở việc hướng dẫn kỹ thuật tập luyện đúng phương pháp, chỉnh máy phù hợp với khả năng nghe của trẻ.
Tập luyện đúng phương pháp sẽ đem lại lợi ích, và khác biệt hoặc thiệt hại gì nếu không làm đúng phương pháp?
Tập luyện đúng phương pháp sẽ giúp trẻ phát triển chức năng nghe và nói một cách tự nhiên, bình thường và có tính bền vững.
Nếu không được rèn luyện kỹ năng nghe nói, trẻ có thể vẫn không xử dụng được hiệu quả cơ quan thính giác của mình, trẻ sẽ có khuynh hướng dùng thị giác thay thế bằng cách nhìn môi người nói để đoán và có khuynh hướng dùng dấu hiệu để giao tiếp, khả năng giao tiếp bằng lời sẽ bị giới hạn nhiều, dần dần cơ quan thính giác sẽ suy giảm chức năng và như thế sẽ lãng phí mọi đầu tư đã thực hiện cho trẻ trước đây.
Dưới đây là một phương pháp rèn luyện khả năng nghe và nói cho trẻ, hiện đang được các nước tiên tiến trên thế giới xử dụng, có khả năng giúp trẻ giao tiếp bằng lời cũng như học hòa nhập rất hiệu quả.
PHƯƠNG PHÁP TRỊ LIỆU NGHE – NÓI
Tại sao con tôi chậm nói?
Rất cần thiết lắng nghe được âm thanh, nhưng học nói và phát triển được ngôn ngữ thì bao gồm nhiều quá trình phức tạp trong não. Các chuyên gia sẽ hỗ trợ gia đình tìm ra các vấn đề gây ra sự châm trễ tiến bộ của trẻ.
Làm cách nào tôi có thể giúp con tôi tiến bộ trong việc nói và ngôn ngữ?
Trẻ phát triển chức năng nói và ngôn ngữ thông qua sự tương tác với những người chăm sóc trẻ, trong môi trường gia đình.
Không thể “dạy nói”! Mà nói sẽ phát triển từ việc nghe đi nghe lại trong nhiều tình huống. Ví dụ, nếu mỗi lần ta nói “Đóng cửa lại!” và ta làm hành động đóng cửa, trẻ sẽ liên kết được những từ ngữ đó với hành động.
Ngay cả trẻ bình thường, từ khi mới sinh ra trẻ đã nghe mọi âm thanh, cho đến tận 2- 4 tuổi, trẻ mới có thể hiểu và nói được thành câu. Điều này cũng có nghĩa là trẻ mang máy trợ thính, cấy ghép điện cực ốc tai cũng phải trải qua khoảng thời gian tối thiểu như thế.
Phải kiên nhẫn và không thể trông chờ đột nhiên mà trẻ nói được.
LÀM GÌ ĐỂ PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG NÓI VÀ NGÔN NGỮ CHO TRẺ MANG MÁY TRỢ THÍNH VÀ CẤY ĐIỆN CỰC ỐC TAI
Nói với trẻ mọi nơi, mọi lúc [trong bữa ăn, lúc thay quần áo và chơi].
Nói với trẻ giống như nói với trẻ nghe được bình thường [hơi chậm hơn và rõ hơn so với nói với người lớn].
Nói về cái mà trẻ đang quan tâm, thì trẻ sẽ dễ dàng hiểu được ý nghĩa các từ ngữ.
Lôi kéo trẻ cùng tham gia vào các việc nhà, như bỏ quần áo vào máy giặt, xếp các quần áo sạch, đó là những lúc cả hai có nhiều điều để nói.
Tỏ ra tán thưởng khi trẻ đang cố gắng nói, bằng cách chăm chú lăng nghe trẻ, đôi khi lập lại những âm thanh trẻ phát ra, hoặc tăng vốn từ cho trẻ.
Luôn cố gắng hiểu những điều trẻ muốn nói. Nếu không hiểu được, ta có thể chỉ cần nói “Xin lỗi, mẹ chưa đoán được”.
Đừng nói “Con nói lại cho rõ hơn xem”, như thế tạo áp lực không cần thiết và làm trẻ xấu hổ.
Cho trẻ thời gianvài giây, nghĩ về điều ta vừa nói, trước khi nói sang điều khác, đây cũng là kỹ năng luân phiên trong đối thoại.
Cố gắng tạo những hoạt động âm nhạc mỗi ngày, bắng những bài hát có động tác, trẻ thích như thế, sẽ lăng nghe và bắt chước.Lập đi lập lại cùng một bài hát, cùng nhịp điệu hoặc cùng một câu chuyên, trẻ sẽ học được từ nghữ và hiểu được ý nghĩa của nó.• NÊN NHỚ : DẠY TRẺ MỘT CÁCH TỰ NHIÊN VÀ VUI NHỘN
Phương pháp trị liệu Nghe – Nói:Để giúp phát triển khả năng giao tiếp bằng cách phát triển kỹ năng nghe của trẻ. Để trẻ hiểu ngôn ngữ nói và phát triển kỹ năng nói.
Phương pháp này giúp trẻ nghe kém có thể phát triển giao tiếp theo cách giống trẻ bình thường nhưng chúng cần thêm nhiều sự trợ giúp đặc biệt.
Trẻ có thính giác bình thường có thể lắng nghe một từ hằng ngàn lần trong nhiều tình huống khác nhau trước khi chúng bắt đầu hiểu nó. Trẻ khiếm thính cũng cần sự trải nghiệm lắng nghe tương tự như vậy. Nhưng chúng cần sự quan tâm đặc biệt hơn.
Sau đây là một số việc mà bạn có thể hỗ trợ đặc biệt thêm cho trẻ:
Nói chuyện với bé. cho bé nghe về việc bạn đang làm. Bạn cần ngồi gần tai nghe của bé.
Đơn giản hóa. Dùng những cụm từ, hoặc câu ngắn, đơn giản.
Dùng âm giọng tự nhiên.
Không cần nói quá to, nhưng cần rõ ràng và không quá nhanh.
Nói về những gì bé đang quan tâm.
Vd: khi bé đang chỉ tay và nhìn chằm chằm, bạn hãy cố gắng hiểu và diễn tả những hành động của bé thành lời: “Con muốn ăn bánh?”, “ Nói với mẹ,”, “Con muốn ăn bánh mẹ ơi!”.Lập lại những từ hoặc cụm từ nhiều lần một các sinh động, thú vị.
Vd: lúc mang giầy cho bé, bạn có thể nói:“Nào mang giầy vào!”,
“Đây là giầy màu xanh của con!”,
“Hôm nay con mang giầy màu xanh!”,
“Rồi, con mang xong một chiếc giầy!”,
“Còn một chiếc giầy xanh nữa!”.
“Thế là xong!”,
“Đôi giầy xanh con mang thật là xinh!”.
Nên nhớ: trẻ cần nghe và hiểu ngôn ngữ nói trước khi dùng lời nói để giao tiếp.
Nên dùng ngôn ngữ nói tự nhiên để giao tiếp với trẻ, thêm những dấu hiệu, ngôn ngữ dấu hiệu là bổ sung cho lời nói chứ không phải dùng để thay thế nó.