3. Bài mới. HĐ1: Tổ chức tình huống học tập:
- Từ mạch điện phần trên Giáo viên nối dây đồng, vá bót bi ðcho häc sinh quan s¸t ð cã dòng điện chạy trong mạch không?Ta nói: Đồng là chất dẫn điện, nhựa là chất cách điện. Vậy chất dẫn điện là gì, chất cách điện là gì? T22HĐ2:Tìm hiểu thế nào là chất dẫn điện, chất cách ®iÖn- Yc häc sinh ®äc I SGK - ChÊt dÉn điện là gì? Khi nào nó đợcgọi là vật dẫn điện. - Chất cách điện là gì? Khi nào nó đợcgọi là vật cách điện. - Yc HS quan sát h20.1 và vật thật đểtrả lời C1- Hãy nói rõ mỗi bộ phận vừa chỉ ra làm bằng chất gì? Vật liệu gì?HĐ3:Xác định bằng thí nghiệm vật dẫn điện và cách điện.- ở C1 ta mới chỉ dự đoán nên 1 số em bị sai khi ghi tên các bộ phận dẫn điệnvà cách điện. Vậy nên cho ta một vật thật VD nh dây đồng vậy thì phải kiểmtra nh thế nào để biết nó dẫn điện hay cách điện.- Yêu cầu các nhóm thảo luận cách làm thí nghiệm vẽ ra giấy hình bố tríthí nghiệm, ghi rõ cần dùng dụng cụ gì trong thí nghiệm+ Gợi ý: Làm thế nào để biết có dòng điệnchạy qua một bóng đèn? Nếu có một chỗ hở trong mạch dòng điện có chạy qua không nối chỗ hở đó bằng vật dẫn điện Kquả.. vật không dẫn điện. I Chất dẫn điện chất cách điện- Học sinh đọc - Chất dẫn điện là chất cho dòng điện điqua. - Chất cách điện là chất không cho dòngđiện đi qua. C1:trục, 2 đầu dây đèn, lõi dây, 2 chốt cắm 2. Các bộ phận cách điện là: trục thuỷ tinh,thuỷ tinh đen, vở dây, vỏ nhựa của phích cắm.Thí nghiệm- Phơng pháp làm thí nghiệm- Đèn sáng khi có dòng điện chạy qua - Học sinh thảo luận Hình vẽ 20.2 SGKDcụ: Bóng đèn, pin, dây điện. Vì sao nối 2 đầu dây với dây đồng thì đèn sáng, bỏ dây đồng đèn khôngsáng. Yêu cầu học sinh làm thí nghiệmkiểm tra các vật dẫn điện, không dẫn điện theo nhóm và ghi vào vở Cho làm C2, C3 không khí là chất dẫn điện hay cách điện? Vì sao?HĐ4:Tìm hiểu dòng điện trong Kim Loại.- Các nhà bác học phát hiện và khẳng định trong kim loại có các e tự do 1 đây là điểm khác với vật cách điện - Yêu cầu trả lời C4- Yêu cầu đọc phần b - Vì sao gọi là các e tự do trong KL?- Yêu cầu quan sát hình 20.3 trả lời câu 3 và chỉ trên hình vẽ- Trong điều kiện bình thờng cha nối dây KL với nguồn điện thì các e tự dochuyển động theo hớng nào? - Yêu cầu trả lời câu 6: Lu ý các mũitên dùng để chỉ hớng chuyển động của các e tự do và cực + có tác dụng nhmang điện dơng +, cực - có tác dụng nh mang điện -- Yêu cầu học sinh tìm từ thích hợp hoàn chỉnh kết luận.- Vậy dòng điện trong KL là dòng các hạt nào dịch chuyển có hớng theo mộtchiều xác định - Khi nối một dây KL với 2 cực củanguồn điện thì e tự do dịch chuyển từ - Nối hai đầu dây với dây đồng mạch kíndây đồng dẫn điện không nối dây đồng mạch hở.C2: Vật liệu thờng dùng làm vật dẫn điện: đồng, nhôm, chì các KLVật liệu thêng dïng lµm vật cách điện: Nhựa, sứ, tt.C3: Khi mạch hở K2nối hai đầu dây nhng vẫn không có dòng điện đèn không sáng.II Dòng điện trong kim lo¹i. 1. £lectron tù do trong kim lo¹ia. Các kim loại là các chất dẫn điện, KL nào cũng đợc tạo từ các nguyên tử.C4:Trong ntử e mang điện - Hạt nhân mang điện +b. Trong KL có các e thoát ra khỏi nhóm và chuyển động tự do chúng đợc gọi là etự do. C5: Ký hiệu biĨu diƠn e tù do: - Ký hiƯu biĨu diƠn phần còn lại:chúng mang điện tích dơng và nguyên tử lúc đó bị mất bớt eC6: Các e tự do bị cực + của pin đẩy, cực - của pin hút.- Học sinh vẽ mũi tên trên hình.KL: Các e tự do .dịch chuyển có h -ớng .. Dòng của các e tự do.cực nào tới cực nào? - Vậy các hạt nhân nguyên tử mangđiện + có dịch chuyển không và dịch chuyển tõ cùc nµo sang cùc nào? Vìsao? Các hạt mang điện + có dịch chuyển không?Bài C1 [trang 55 SGK Vật Lý 7]: Quan sát và nhận biết. Hãy quan sát hình 20.1 hoặc các vật thật tương ứng và cho biết chúng gồm:
1. Các bộ phận dẫn điện là...
2. Các bộ phận cách điện là...
- Ở bóng đèn: dây trục, dây tóc, 2 đầu mấu ở đuôi đèn.
- Ở phích cắm điện: hai chốt cắm, lõi dây kim loại.
- Ở bóng đèn: thủy tinh đen ở đuôi bóng đèn, bóng thủy tinh, trụ thủy tinh.
- Ở phích cắm điện: vỏ nhựa của phích cắm, vỏ nhựa bọc dây kim loại.
Bài C2 [trang 56 SGK Vật Lý 7]: Hãy kể tên ba vật liệu thường dùng để làm vật dẫn điện và ba vật liệu thường dùng để làm vật cách điện.
- Ba vật dẫn điện có thể là: đồng, nhôm, sắt.
- Ba vật cách điện có thể là: nhựa, cao su, sứ.
Bài C3 [trang 56 SGK Vật Lý 7]: Hãy nêu một số trường hợp chứng tỏ rằng không khí ở điều kiện bình thường là chất dẫn điện.
Không khí chỗ dây điện bị đứt không dẫn điện, chứng tỏ mạch điện bị hở => không khí bình thường không dẫn điện.
Bài C4 [trang 56 SGK Vật Lý 7]: Hãy nhớ lại xem trong nguyên tử, hạt nào mang điện tích dương, hạt nào mang điện tích âm.
Trong nguyên tử hạt nhân mang điện tích dương, các êlectrôn mang điện tích âm.
Kí hiệu nào biếu diễn êlectrôn tự do?
Kí hiệu nào biểu diễn phần còn lại của nguyên tử. Chúng mang điện tích gì? Vì sao?
Bài C6 [trang 56 SGK Vật Lý 7]: Hãy cho biết các êlectrôn tự do bị cực nào của pin đẩy, bị cực nào của pin hút.
Hãy vẽ thêm mũi tên cho mỗi êlectrôn tự do này để chỉ chiều dịch chuyển có hướng của chúng.
Lời giải:
- Trong mạch điện kín cực âm của pin đẩy các êlectrôn và cực dương của pin hút các êlectrôn → các êlectrôn dịch chuyển từ cực âm sang cực dương trong dây dẫn điện
- Mũi tên chỉ chiều dịch chuyển của các ếlectrôn được xác định như hình vẽ.
Kết luận: Theo sơ đồ mạch điện 20.4 ta thấy:
Các êlectrôn tự do trong kim loại dịch chuyển theo một hướng thành dòng điện chạy qua nó.
Bài 20.1 trang 44 Sách bài tập Vật Lí 7: Điền các cụm từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu dưới đây:
a. Các điện tích có thể dịch chuyển qua ...
b. Các điện tích không thể dịch chuyển qua ...
c. Kim loại là chất điện dẫn vì trong đó có các ... có thể dịch chuyển có hướng.
d. Tia chớp là do các điện tích chuyển động rất nhanh qua không khí tạo ra. Trong trường hợp này không khí là ...
Lời giải:
a. Các điện tích có thể dịch chuyển qua vật dẫn điện [vật liệu dẫn điện, chất liệu dẫn điện].
b. Các điện tích không thể dịch chuyển qua vật cách điện [vật liệu cách điện, chất liệu cách điện].
c. Kim loại là chất điện dẫn vì trong đó có các electron tự do có thể dịch chuyển có hướng.
d. Tia chớp là do các điện tích chuyển động rất nhanh qua không khí tạo ra. Trong trường hợp này không khí là chất dẫn điện.
Bài 20.2 trang 44 Sách bài tập Vật Lí 7: Trong thí nghiệm được bố trí như hình 20.1, hai quả cầu A và B gắn với giá đỡ bằng nhựa đặt đủ xa. Khi làm quả cầu A nhiễm điện, hai lá nhôm mỏng gắn với nó xòe ra.
a. Tại sao hai lá nhôm này xòe ra?
b. Có hiện tượng gì xảy ra với hai lá nhôm mỏng gắn với quả cầu B hay không, nếu nối A với B bằng một thanh nhựa hư hình 20.2? Tại sao?
c. Cũng như câu hỏi b. trên đây, nhưng thay cho thanh nhựa người ta dùng một thanh kim loại có tay cầm bằng nhựa để nối A với B.
Lời giải:
a. Hai lá nhôm này xòe ra vì chúng nhiễm điện cùng loại dẫn đến đẩy nhau
b. Không có hiện tượng gì xảy ra đối với hai lá nhôm bên quả cầu B. Vì thanh nhựa là vật cách điện nên điện tích không thể dịch chuyển qua nó.
c. Hai lá nhôm bên quả cầu A gắn lại với nhau còn hai lá nhôm bên quả cầu B xòe ra. Vì thanh kim loại là vật dẫn điện. Các điện tích chuyển từ quả cầu A tới quả cầu B qua thanh kim loại. quả cầu A mất bớt điện tích, quả cầu B thêm điện tích
Bài 20.3 trang 44 Sách bài tập Vật Lí 7: Quan sát dưới gầm các ô tô chở xăng bao giờ ta cũng thấy có một dây xích sắt. Một đầu của dây xích này được nối với vỏ thùng chứa xăng, đầu kia được thả kéo lê trên mặt đường. Hãy cho biết dây xích này được sử dụng như thế để làm gì? Tại sao?
Lời giải:
Dùng xây xích sắt để tránh xảy ra cháy nổ xăng. Vì khi chạy, ô tô cọ xát mạnh với không khí, làm nhiễm điện những phần khác nhau của nó. Nếu bị nhiễm điện mạnh, giữa các phần này phát sinh tia lửa điện gây cháy nổ xăng. Nhờ dây xích sắt là vật dẫn điện, các điện tích từ ô tô dịch chuyển qua nó xuống đất, loại trừ sự nhiễm điện mạnh.
Bài 20.4 trang 45 Sách bài tập Vật Lí 7: Sử dụng một đèn pin [ đã lắp sẵn pin và hoạt động tốt] hoặc mạch điện thắp sáng đèn của xe đạp để xác định xem các vật sau đây là vật dẫn điện hay vật cách điện:
a. Mặt có lớp phủ màu vàng [ hay màu bạc] của giấy bọc lót trong bao thuốc lá.
b. Giấy trang kim [ thường dùng để gói quà tặng].
Lời giải:
a. Lớp màu vàng hay màu bạc của giấy lót bên trong vỏ bọc bao thuốc lá là vật dẫn điện [ thường là lớp thiếc mỏng, phủ màu].
b. Giấy trang kim là vật cách điện [ đó là nilong có phủ sơn màu].
Bài 20.5 trang 45 Sách bài tập Vật Lí 7: Vật nào dưới đây là vật cách điện?
A. Một đoạn ruột bút chì
B. Một đoạn dây thép
C. Một đoạn dây nhôm
D. Một đoạn dây nhựa
Lời giải:
Đáp án: D
Vật cách điện là vật không cho dòng điện đi qua nên đáp án D là đáp án đúng, đoạn dây bằng nhựa không cho dòng điện đi qua là vật cách điện.
Bài 20.6 trang 45 Sách bài tập Vật Lí 7: Dòng điện là gì?
A. Dòng điện chỉ là dòng các điện tích dương dịch chuyển có hướng.
B. Dòng điện chỉ là dòng các điện tích âm dịch chuyển có hướng.
C. Dòng điện chỉ là dòng các electron dịch chuyển có hướng.
D. Dòng điện chỉ là dòng các điện tích bất kì dịch chuyển có hướng.
Lời giải:
Đáp án: D
Dòng điện là dòng các điện tích bất kì dịch chuyển có hướng.
Bài 20.7 trang 45 Sách bài tập Vật Lí 7: Electron tự do có trong vật nào dưới đây?
A. Mảnh nilong
B. Mảnh nhôm
C. Mảnh giấy khô
D. Mảnh lụa
Lời giải:
Đáp án: B
Electron tự do có trong kim loại nên mảnh nhôm là đáp án đúng.