Kỹ thuật nuôi tằm lấy tơ

Chăn tằm, công việc truyền thống của nhà nông bao đời nay không thể thiếu những công cụ cái nong, cái né với câu ca cổ “một nong tằm bằng năm nong kén”. Nhưng với nhà nông hiện đại hôm nay, cái nong đã không còn là vật quan trọng trong chăn tằm bởi con tằm bây giờ đã được nuôi trên nền xi măng. Thăm những “nhà tằm” tại xã Đông Thanh, xã Mê Linh, thị trấn Nam Ban thuộc huyện Lâm Hà, cảnh những chồng nong bỏ không, thay vào đó là tằm bò tự do trên nền nhà mới thấy bước thay đổi quan trọng trong nghề tằm Lâm Đồng.

Theo thông tin nông dân cung cấp, anh Trần Văn Thọ, cán bộ Hội Nông dân xã Đông Thanh, Lâm Hà là người đầu tiên mang nghề nuôi tằm trên nền đất về truyền bá trên khu vực các xã kinh tế mới. Thăm nhà tằm của gia đình anh, nhìn khung cảnh bầy tằm tuổi 5 đang rào rào ăn lá dâu và nghe anh Thọ cho biết: “Nuôi tằm trên nền đất là kỹ thuật chúng tôi được Trung tâm nghiên cứu thực nghiệm nông lâm nghiệp Lâm Đồng chuyển giao. Tôi là người trực tiếp đi học tại Trung tâm và sau đó về thực hiện tại gia đình và chỉ lại cho bà con. Nuôi tằm trên nền đất thực sự rất dễ, ai cũng có thể thực hiện được và kết quả rất cao”.

Điều đầu tiên với nuôi tằm trên nền đất, đó là bà con phải xây những nhà tằm riêng biệt, cách ly với nơi sinh hoạt của người. Nhà xây không cần quá kiên cố, chỉ đảm bảo nền xi măng hoặc đá hoa phẳng, có mái, cửa sổ thông thoáng, sạch sẽ. Nhà tằm xây tùy khả năng nuôi của nông hộ, một hộp kén cần 25m2 diện tích sàn. Tằm tuổi 4 nhận từ trại tằm về được nuôi 2-3 ngày trên nong cho quen, sau đó được nuôi trực tiếp trên nền đất. Lá dâu không phải nhặt, có thể rắc trực tiếp lá hoặc cả cành dâu lên nền nhà, tằm tự ăn lên. Không phải dọn phân tằm, không phải dọn vệ sinh nền nhà, sau khoảng 10-12 ngày tằm chuẩn bị “chín”, người nuôi căng lưới trên nền nhà, tằm tự bò lên lưới để vào né. Tằm lên né, nền nhà được dọn dẹp sạch sẽ, cho nghỉ khoảng 7-10 ngày rồi tiếp tục nuôi lứa tằm mới.

Kỹ thuật nuôi tằm trên nền đất đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rất cao. Gia đình anh Võ Huy Phương, thôn Tiền Lâm đã xây nhà tằm và nuôi tằm trên đất được gần 2 năm. Anh Phương cho biết: “Nuôi tằm nặng ở công chăm, ngày nào cũng bê nong lên, xuống để cho ăn, làm vệ sinh 3-4 lần/ngày. Giờ nuôi trên nền không phải thay phân, giảm tới 60% ngày công. Trước nhà tôi chỉ nuôi 1 hộp/lứa, nay nuôi 3 hộp/lứa mà vẫn nhàn hơn”. Không chỉ bớt công, chi phí đầu vào cũng giảm do chỉ xây nhà một lần, nuôi tằm được vài chục năm. Còn nuôi trên nong, sau 2-3 năm phải thay mới một lần.

Quan trọng nhất trong nuôi tằm trên nền đất, đó là việc tằm cho năng suất cao, ít bệnh tật và kén tằm loại 1 tăng dẫn đến thu nhập của người nuôi tăng. Theo kinh nghiệm từ anh Thọ, nuôi trên nền đất không phải thay phân, di chuyển tằm hàng ngày, tằm tránh được việc xây xát da, chỉ “ăn và lớn”, tằm ít chết và khỏe. Bởi vậy, tằm ra kén dày cùi, tơ dài, không đứt, 1 con kén cho tới 1100-1200m tơ, kén loại 1 tăng 7-8% so với nuôi trên nong. Tính trung bình với năng suất 40-45 kg kén/hộp tằm, thu nhập tăng thêm ít nhất 20% so với nuôi tằm trên nong, chưa kể công lao động giảm 60%. Chính vì  lợi ích nhìn thấy được của nuôi tằm trên nền đất mà phong trào nuôi tằm “kiểu mới” phát triển rộng khắp trong nông dân. Ông Trần Văn Kỷ, Chủ tịch UBN xã Đông Thanh cho biết: “Nuôi tằm trên nền đất hiện đã phát triển rộng tại địa phương với khoảng 60-70 hộ đã xây nhà nuôi. Và hiện nay cũng khá nhiều hộ đang lên kế hoạch xây nhà tằm thay cho việc nuôi trên nong như các cụ”. Kiểu nuôi tằm này cũng lan rộng ra nông dân các xã lân cận như Mê Linh, thị trấn Nam Ban, Gia Lâm…

Tuy nhiên, nuôi tằm trên nền đất phải đặc biệt chú trọng tới việc giữ vệ sinh, phòng chống sinh vật hại như ruồi, kiến, chuột. Nhà tằm trước khi nuôi phải được sát trùng đúng kỹ thuật, đảm bảo thông thoáng, không ẩm thấp và phải khử trùng xung quanh nhà tằm, không cho sinh vật hại xâm nhập. Nuôi tằm trên đất cũng giúp người nuôi nâng cao ý thức vệ sinh, giữ gìn môi trường cho người và cho cả con tằm.

Thay thế dần kiểu nuôi tằm cổ truyền trên nong, nuôi tằm trên nền đất là bước tiến quan trọng, giúp nghề tằm tang Lâm Đồng tiến thêm một bước mới trên con đường nâng cao năng suất và chất lượng kén tằm.

Diệp Quỳnh – Báo Lâm Đồng

Người dân xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà, Lâm Đồng đang chuyển đổi từ nuôi tằm truyền thống [đũi, nong, né bằng tre] sang nuôi trên khay trượt, cho tằm làm tổ tạo kén trên né gỗ, dùng máy thu kén… giúp gia tăng sản lượng, chất lượng và thu nhập cao.

Hiệu quả vượt trội

Anh Nguyễn Văn Nghĩa ở thôn Thanh Trì, xã Đông Thanh cho biết: “Quê tôi ở tỉnh Hà Tây cũ nay là Hà Nội, năm 1985 vào huyện Lâm Hà xây dựng kinh tế mới. Lúc đầu trồng mía, bắp, cà phê, đến năm 1994 chuyển qua nuôi tằm theo cách truyền thống: đóng cũi, nong, né bằng tre. Mỗi lần cho tằm ăn là phải bê nong lên xuống, vệ sinh hàng ngày [phân tằm], chưa kể những ngày cho tằm ăn rỗi, cả nhà tập trung nhân lực chạy đôn chạy đáo đi hái dâu, cho tằm ăn, vất vả nhiều nhưng năng suất kén chỉ đạt 30 - 35kg kén/hộp tằm”.

Năm 2013, anh Nghĩa mạnh dạn chuyển qua nuôi tằm bằng khay sắt [khay trượt] cấu tạo gồm 1 khung sắt cao 1,35 - 1,45m, có 4 bánh xe di chuyển. Trong khung có 4 khay trượt đẩy ra đẩy vô, có hàn lưới B40, ngang 1,5m, dài 3m. Trong khay trải 1 lớp lưới, sau đó thả tằm vào và cho dâu để tằm ăn. Khi tằm chín, anh bắt tằm lên né gỗ, sau 3 ngày tạo kén, chỉ việc dùng máy thu kén rồi bán cho các nhà máy.

Nuôi tằm bằng khay trượt hiệu quả vượt trội so với cách nuôi truyền thống: Không phải bê nong lên xuống, thời điểm tằm ăn rỗi cũng rất nhàn, cứ việc cắt cả cành bỏ vào khay cho tằm ăn và sau một lứa mới phải vệ sinh [thay phân].

Nuôi tằm trên khay trượt còn tiết kiệm được nhiều diện tích, đảm bảo độ thông thoáng, tằm không bị bệnh, phát triển tốt. Hiện gia đình anh Nghĩa trồng 5 sào dâu, mỗi lứa nuôi được 7 hộp tằm giống [nuôi gối đầu] năng suất bình quân đạt từ 45 - 55kg kén/hộp tằm. Với giá bán 195.000 đồng/kg kén như hiện nay, anh Nghĩa thu về 50 - 60 triệu đồng/tháng.

Chị Nguyễn Thị Ry ở thôn Tầm Xá, xã Đông Thanh cũng cho biết: “Trước đây tôi cũng nuôi tằm theo cách truyền thống, nuôi được một lứa mất cả tháng trời. Bởi vì phải nuôi từ giai đoạn trứng, bây giờ có dịch vụ chuyên nuôi tằm con, mình mua về cho ăn 4 ngày, tằm ngủ 2 ngày, dậy ăn rỗi 7 ngày, tằm chín cho lên né gỗ 3 ngày là thu hoạch kén bán được. Như vậy thời gian nuôi một lứa rút ngắn còn 15 ngày. Từ khi chuyển qua nuôi tằm công nghệ mới nhàn lắm, gia đình nuôi 3 hộp tằm năng suất đạt từ 50 - 60kg kén/hộp. Nếu giá bán 195.000 đồng/kg kén, trừ chi phí cũng thu được trên 20 triệu đồng/tháng”.
 

Liên kết với doanh nghiệp

Ông Nguyễn Thế Nhiệm, PGĐ Cty CP Eco green life chia sẻ: “Cty đã  thuê đất xây dựng nhà máy ươm tơ trên địa bàn xã Đông Thanh, với diện tích 7.800m2 nhà xưởng, bước đầu đặt 3 máy ươm tơ dài 24m, 3 máy guồng dài 14m, công suất trung bình từ 500 – 600kg kén/máy/ngày. Nhà máy đã đi vào hoạt động từ đầu tháng 7/2017, thu hút 120 công nhân với mức lương gần 6 triệu đồng/người/tháng. Cty ký kết thu mua toàn bộ số kén của nông dân, các tổ hợp tác nuôi tằm trong địa bàn huyện”.

Ông Trần Văn Thọ, Chủ tịch Hội Nông dân xã Đông Thanh hồ hởi cho biết, nếu giá kén giữ vững và ổn định như hiện nay thì nông dân chẳng mấy chốc khá lên. Năm 2015, Hội Nông dân xã thành lập 2 tổ hợp tác nuôi tằm theo công nghệ mới, là tổ làng nghề và tổ phụ nữ, mỗi tổ có 100 hội viên, với tổng diện tích dâu của cả xã trên 300ha. Mới đây do nhu cầu nuôi tằm phát triển mạnh, Hội thành lập thêm 1 tổ chuyên nuôi tằm giống do đoàn thanh niên đảm trách để cung cấp giống trong toàn xã...

"Nông dân thay đổi cách sản xuất kén theo công nghệ mới đã giảm nhiều công lao động, chất lượng kén tăng rõ rệt, không có kén đôi. Đặc biệt độ dài của tơ đơn cũng dài hơn. Nếu như loại kén trên né tre dài khoảng 600 – 700m/kén, thì kén trên né gỗ dài 800 - 1.000m/kén. Giá kén thời điểm này bán ra khoảng 195.000 đồng/kg, cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây", ông Thọ chia sẻ.

Ngoài khay trượt, nông dân còn sử dụng né gỗ công nghệ Nhật để tăng năng suất, chất lượng kén. Ông Ngô Ngọc Toàn ở phường 2, TP Bảo Lộc là người đầu tiên đưa né gỗ công nghệ Nhật về nuôi. “Sau một lần đi tham quan mô hình ở Nhật, tôi thấy họ nuôi tằm tạo kén trên né bằng gỗ rất hiệu quả. Tôi chụp ảnh mẫu mang về, liên kết một xưởng mộc ở Nha Trang sản xuất rồi mang về giới thiệu cho các hộ nuôi tằm sử dụng. Qua quá trình chuyển đổi sang né gỗ, người dân thấy hiệu quả hơn, chất lượng kén tốt hơn, tơ dài hơn. Tới nay nhiều hộ sử dụng khay trượt và né gỗ công nghệ Nhật để nuôi tằm mang lại hiệu quả kinh tế cao", ông Toàn chia sẻ.