Zona là bệnh do virút Vacirella Zosterirus gây nên được dân gian quen gọi là bệnh giời leo. Virút Vacirella Zosterirus xâm nhập vào dây thần kinh, hạch giao cảm, chúng nhân lên ở hạch rễ sau và gây viêm cấp tính. Virút lan dọc theo rễ dây thần kinh cảm giác ngoại vi làm tổn thương bao Myelin gây tăng nhạy cảm ngoại vi, đau đớn, bỏng rát. Cơn đau, bỏng rát theo đường đi của dây thần kinh cảm giác đó chi phối. Tuy zona là bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không chữa trị kịp thời, để bệnh nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng, bệnh quá nặng thì vi rút sẽ tiêu hủy tế bào thần kinh tủy sống và làm rối loạn chức năng dẫn truyền tín hiệu từ ngoài da.
Theo Y học cổ truyền, zona thuộc loại “ôn bệnh”, nguyên nhân: do thấp nhiệt, do uất kết làm cho kinh lạc bị trở trệ mà sinh ra bệnh. Zona nằm trong phạm trù bệnh ngoại khoa. Trong các y văn cổ có ghi lại, zona có rất nhiều tên gọi khác nhau như: hỏa đái sang, triền yên hỏa đơn, tri thù sang hay xà xuyên sang… Những tên gọi này được đặt theo vị trí, đặc điểm và hình thái của bệnh zona.
Bệnh zona gây nên bởi các nguyên nhân:
- Nội thương tình chí, can uất hóa hỏa dẫn đến can đởm hỏa thịnh, can khí uất kết và chạy đến bàng quang quấn lấy mạch đới.
- Do thấp nhiệt ứ trệ ở kinh tỳ, chức năng vận hóa của tỳ bị suy giảm và tích lại bì phu sinh nên bệnh.
- Do ngoại cảm độc tà hình thành thấp nhiệt hỏa độc dẫn tới bệnh càng trầm trọng hơn.
- Do hỏa độc tích tụ tại huyết sinh ban đỏ, thấp nhiệt độc gây tắc kinh mạch làm khí huyết không thông.
Triệu chứng bệnh Zona
Triệu chứng
- Xuất hiện nốt mụn nước: khi bị zona thần kinh, da sẽ bị đỏ, dần dần xuất hiện những đám mụn nước căng bóng, khó vỡ.
- Bị một bên cơ thể: do bệnh có biểu hiện dọc theo dây thần kinh mà virút cu trú nên thường bệnh nhân chỉ bị một bên cơ thể. Nếu bị 2 bên cơ thể thì bệnh rất nặng, sức đề kháng suy giảm nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.
- Đau nhức: đau nhức dọc theo dây thần kinh có virút khu trú, đau mình, đau mắt, đau tai, đau ngực... Đau nhức kèm cảm giác kim châm, kèm cảm giác ngứa ngáy, nóng rát.
Người khỏe mạnh cũng bị zona tấn công nhưng thường gặp hơn ở người cao tuổi, càng nhiều tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Người đang mắc một số bệnh có thể là yếu tố thuận lợi mắc zona như: bệnh về máu [lympho mạn, hodgkin...], đái tháo đường, ung thư, viêm não - màng não, suy giảm miễn dịch, các sang chấn tinh thần, suy nhược cơ thể, xạ trị, thủy đậu...
Biến chứng của bệnh zona thần kinh
Nếu không được điều trị kịp thời zona sẽ có thể bị biến chứng, thường gặp nhất là đau dây thần kinh sau khi bệnh đã được chữa khỏi, đặc biệt là ở người cao tuổi. Đau sau zona hay gặp và được đánh giá là “đáng sợ”. Các biến chứng khác ít gặp hơn là bội nhiễm da, tạo mụn mủ loét sâu, sưng bỏng và đau, viêm màng não, viêm tụy cắt ngang hoặc xuất huyết giảm tiểu cầu, Nếu tổn thương vào dây thần kinh thị giác sẽ gây mù mắt, hoặc vào tai sẽ bị giảm thị lực.
Điều trị zona
Một trong những điều cần lưu ý là giữ vùng tổn thương do zona được khô ráo sạch sẽ, không tắm, tránh đổ mồ hôi hay sát trùng bằng các dung dịch lỏng thành dòng chảy trên da vì bệnh sẽ dễ lan từ vùng da bệnh sang vùng da lành nếu bị ướt. Nên mặc quần áo rộng, tránh cọ phải vết thương.
Bài thuốc uống trong:
Thể thấp nhiệt: vùng tổn thương có màu đỏ, mụn nước tụ lại và vỡ ra gây lở loét, lưỡi hơi đỏ và có rêu trắng hoặc vàng cho nên cần phải lương huyết, thanh hóa thấp nhiệt và giải độc. Bài thuốc: ý dĩ nhân, đậu đỏ [mỗi loại 15g], phục linh bì, địa phu tử, kim ngân hoa, sinh địa [mỗi loại 12g], xa tiền tử, xích nhược, xa tiền thảo, mãxỉ hiện [mỗi loại 10g], hoắc hương, bội lan [mỗi loại 9g] và cam thảo 6g. Sắc ngày 1 thang.
Để giảm đau trong và sau zona: Nước ép cà rốt và cần tây: cà rốt 1 củ vừa, cần tây một nắm, ép lấy nước uống, ngày 1 ly dùng 7- 10 ngày. Bài thuốc này nhiều người dùng thấy có tác dụng giảm đau rõ rệt trong và sau khi bị zona…
Thể tỳ hư và thấp trệ: sắc ban chẩn không tươi, có mụn nước dày, thủy bào lớn, loét chảy nước, miệng khô, đầy bụng, phân lỏng, rêu trắng dày,… Bài thuốc: thương truật, hậu phác, bạch truật, bạch linh [mỗi loại 16g], trần bì, trạch tả, trư linh, khương hoạt, kim ngân hoa, bồ công anh [mỗi loại 12g], đại táo 10g, huyết hồ 8g, cam thảo 6g và nhục quế, sinh khương [mỗi loại 4g]. Ngày uống 1 thang.
Thể can kinh uất nhiệt: nổi nốt ban đỏ, có nước, căng bóng, họng khô, đau rát, người bứt rứt, ăn uống không ngon, táo bón, rêu lưỡi vàng… Bài thuốc: Long đởm thảo, hoàng cầm, trạch tả, mộc thông và đương quy [mỗi loại 12g], chi tử, sinh địa, cam thảo, mạch môn và huyền sâm [mỗi loại 16g]. Đem sắc uống ngày 1 thang.
Cứu ấm:
Dùng điếu ngải cứu đốt cháy hơ ấm trên vùng có mụn nước và cứu xung quanh vùng da bị bệnh cho đến khi vùng da đó đỏ ửng lên. Thời gian cứu ngải là 30 - 40 phút, ngày 1 lần. Chú ý an toàn cho bệnh nhân khi cứu, tránh để tàn ngải cứu rơi vào. Khi cứu ấm có thể kết hợp với bôi thuốc cream Acyclovir phết một lớp mỏng trên vùng tổn thương sau khi cứu [có thể thay thế cứu bằng đèn hồng ngoại].Tác dụng cứu: giải độc, chỉ thống, nâng cao hệ miễn dịch cho cơ thể, chống viêm, chống phù nề, tăng cường dinh dưỡng cho vùng da bị tổn thương. Mục đích cứu là làm khô và se các mụn nước, phục hồi vùng da bị tổn thương. Bên cạnh đó, nhiệt nóng của điếu ngải là một yếu tố vật lý làm cho virút gây zona bị yếu đi.
Châm:
Châm theo tiết đoạn thần kinh: thần kinh tủy sống có 31 đôi dây, mỗi đôi dây chia ra làm 2 ngành trước và sau, chi phối vận động, cảm giác một vùng cơ thể gọi là một tiết đoạn. Bệnh lý xảy ra ở vùng nào thì châm theo tiết đoạn thần kinh ở vùng đó để ức chế cảm giác đau, tăng cường dinh dưỡng ngay tại vùng đó. Phương pháp điện châm [hoặc kết hợp với cứu ấm] rất hiệu quả trong điều trị zona nhất là cắt cơn đau sau zona.
Thuốc dùng ngoài theo kinh nghiệm dân gian khác:
Nốt mụn nước chưa vỡ:
- Bài 1: đậu xanh, gạo nếp nhai đắp vào nốt phỏng ngày vài lần, giữ khô tổn thương.
- Bài 2: ngọn lá khoai lang giã nhuyễn đắp vào nốt phỏng ngày 1 lần, ngày hôm sau giữ khô, bỏ lớp củ đắp mới, tiếp cho đến khi khỏi.
- Bài 3: bôi bột thanh đại hoa với nước dùng tăm bông bôi vào nốt zona.
- Bài 4: lấy đọt ngọn cây mướp và ít muối giã đắp vào nốt zona, giữ khô.
- Bài 5: củ bạch chỉ phơi thái lát tán nhỏ hòa nước đắp bôi vào nơi nốt phỏng.
- Bài 6: cỏ mực rửa sạch, giã nát đắp lên vùng mụn đau, hàng ngày.
- Bài 7: dùng mủ trái sung phết lên chỗ đau.
- Bài 8: dùng nhựa của cây điên điển bôi vào nơi tổn thương.
- Bài 9: mụn nước chưa vỡ dùng thanh lương cao và kim hoàng tán để bôi.
Nốt mụn nước đã vỡ:
- Bài 10: mụn nước đã vỡ dùng bột thanh đại hoặc là thanh đại cao để bôi.
- Bài 11: nếu bệnh zona không gây đau thì dùng bột trơ, hồ nước để bôi.
Lời khuyên của thầy thuốc
Kinh nghiệm của Y học cổ truyền điều trị zona rất phong phú, tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý sử dụng, nên đi khám để được chẩn đoán chính xác, tư vấn cụ thể và điều trị phù hợp với từng trường hợp vì zona có thể nặng, thể nhẹ, mới mắc, mắc đã lâu, mụn nước mới mọc hay đã lở loét mưng mủ... Người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn cách điều trị phù hợp nhất với tình trạng bệnh của mình và lưu ý giữ vùng bị tổn thương khô ráo.
Bệnh zona thần kinh thường gây ra các triệu chứng đau ngứa khó chịu. Vậy cách điều trị bệnh zona thần kinh tại nhà nào có thể giúp bạn vượt qua tình trạng này?
Bệnh zona thần kinh [herpes zoster] là bệnh nhiễm trùng do virus gây ra tình trạng đau thần kinh và phát ban. Nguyên nhân là do virus varicella zoster [VZV], cùng loại virus gây bệnh thủy đậu, gây ra. Nếu bạn bị thủy đậu khi còn nhỏ, virus zona sẽ lẩn trốn trong cơ thể và có thể hoạt động trở lại khi trưởng thành gây đau và phát ban ngoài da gọi bệnh zona thần kinh. Tình trạng này có thể xảy ra trên bất kỳ phần nào của cơ thể.
Triệu chứng đầu tiên của bệnh zona thường là cảm giác bỏng rát, đau, sau đó vài ngày sẽ xuất hiện các mụn nước trên da. Một số người bị bệnh zona thần kinh cũng có thể gặp các triệu chứng khác như sốt, nhạy cảm với ánh sáng và mệt mỏi.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh [CDC] Hoa Kỳ, tại quốc gia này, cứ 3 người thì có khoảng 1 người mắc phải bệnh zona thần kinh. Mỗi đợt tiến triển của zona thần kinh có thể kéo dài từ 2 – 6 tuần. Hiện nay chưa có cách điều trị dứt điểm bệnh zona thần kinh, nhưng bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng virus để rút ngắn thời gian nhiễm bệnh và giảm các triệu chứng. Ngoài ra, bạn cũng có thể kết hợp với các cách điều trị bệnh zona tại nhà sau đây để nhanh chóng hồi phục.
1. Điều trị bệnh zona bằng cách sử dụng tinh dầu thảo dược
Tinh dầu là phương thuốc thảo dược được sử dụng từ lâu cho các vấn đề ở da. Một số loại tinh dầu có đặc tính có thể giúp giảm kích ứng và hồi phục da. Những loại tinh dầu này bao gồm:
- Tinh dầu cúc La Mã [Chamomile]: Với đặc tính chống viêm, kháng khuẩn, nên tinh dầu cúc La Mã có thể cải thiện vết loét và lở loét do tì đè bằng cách hỗ trợ tái tạo tế bào da.
- Tinh dầu khuynh diệp [Eucalyptus]: Với đặc tính chống viêm và có thể làm tăng tốc độ hồi phục vết loét của bệnh nhân ung thư.
- Tinh dầu tràm trà [Tea tree]: Với đặc tính chống viêm, kháng khuẩn và có thể thúc đẩy quá trình lành vết thương.
Bạn có thể tìm hiểu thêm: Tinh dầu tràm trà là thảo dược gì
Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng tinh dầu các và lưu ý mua ở những hiệu thuốc có uy tín nhằm hạn chế hàng giả hay hàng kém chất lượng.
2. Làm sạch vùng tổn thương hàng ngày
Việc làm sạch mụn nước hàng ngày có thể giúp bạn làm giảm nguy cơ lây nhiễm. Bạn có thể tắm nước mát để làm dịu da, làn nước mát lạnh sẽ giúp giảm đau và làm dịu cơn ngứa do mụn nước gây ra. Bạn có thể đổ 1 đến 2 chén bột yến [colloidal oatmeal] mạch được nghiền mịn và đun sôi để chiết xuất thành dạng keo hoặc tinh bột ngô vào nước tắm ấm, ngâm mình trong 15 đến 20 phút.
Bạn không nên sử dụng nước nóng sẽ khiến việc điều trị bệnh zona và mụn nước trở nên tồi tệ hơn vì nhiệt độ làm tăng lưu lượng máu. Sau khi tắm xong bạn lưu ý lau khô cơ thể hoàn toàn và sau đó giặt khăn để tránh lây lan virus sang người khác.
3. Điều trị bệnh zona: Giảm đau bằng cách chườm mát
Bên cạnh việc tắm giảm đau và ngứa do bệnh zona thần kinh, bạn có thể áp miếng gạc ẩm, mát lên vùng da bị phát ban. Bạn có thể thực hiện điều này nhiều lần trong ngày để giảm triệu chứng khó chịu. Cách thực hiện là bạn hãy ngâm một miếng gạc sạch trong nước mát, vắt nhẹ rồi đắp lên vết phát ban và mụn nước. Việc này sẽ mang đến cảm giác mát mẻ giúp bạn giảm đau và xoa dịu cơn khó chịu.
Bạn không nên áp trực tiếp túi nước đá lên vùng bị phát ban. Đá lạnh có thể làm tăng độ nhạy cảm của da và có thể khiến bạn đau thêm.
4. Sử dụng hỗn hợp bột ngô điều trị bệnh zona
Bạn có thể dùng bột ngô hoặc baking soda và nước để giúp giảm ngứa do tình trạng phát ban. Cách thực hiện là bạn hãy đổ hai phần bột ngô hoặc baking soda vào cốc, rồi thêm một phần nước để có được độ đặc mong muốn, trộn hỗn hợp thành bột nhão. Sau đó bạn hãy bôi hỗn hợp này lên vùng da phát ban của bạn, rửa sạch sau 10 đến 15 phút. Bạn có thể làm lặp lại nhiều lần trong ngày khi cần thiết.
5. Sử dụng kem dưỡng
Nếu bạn vô tình gãi vào vết phát ban zona có thể gây ra sẹo và làm tình trạng mụn nước kéo dài hơn. Kem dưỡng không làm tăng tốc độ điều trị bệnh zona, nhưng có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn. Bạn nên tránh sử dụng các loại kem dưỡng có mùi thơm hoặc nước hoa do có khả năng gây kích ứng vùng da bị phát ban. Cách tốt nhất là bạn hãy dùng kem dưỡng không mùi.
Bạn chỉ nên bôi kem dưỡng thành một lớp mỏng, nếu bôi quá dày có thể khiến vết phát ban khó khô và kéo dài quá trình điều trị bệnh zona. Bạn cũng tránh không nên sử dụng thuốc mỡ kháng sinh trên vết loét.
Bạn nên lựa chọn loại kem dưỡng có chứa thành phần tự nhiên capsaicin và dùng tối đa 3 – 4 lần mỗi ngày để mang lại hiệu quả tốt hơn. Capsaicin là thành phần hoạt chất trong ớt có tác dụng chống viêm giúp giảm đau.
Cơn đau có thể tăng lên sau khi thoa kem, nhưng sẽ từ từ biến mất. Loại kem này hoạt động bằng cách làm giảm tín hiệu đau gửi đến não. Ngoài ra, bạn có thể thoa kem dưỡng da calamine sau khi tắm để làm dịu da bị kích thích và giúp làm khô mụn nước.
6. Điều trị bệnh zona bằng chế độ ăn uống
Hệ thống miễn dịch của bạn bị suy yếu có thể làm nặng hơn bệnh zona thần kinh. Việc thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp bạn tăng cường hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa bệnh zona lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể, hoặc tái phát.
Cách điều trị bệnh zona thần kinh là bạn nên dùng các loại thực phẩm giàu vitamin A, B12, C, E và axit amin lysine. Nhóm thực phẩm này bao gồm:
- Trứng, sữa
- Cây họ đậu
- Lá rau xanh
- Các loại ngũ cốc
- Thịt bò, heo, gà, cá…
- Trái cây có màu cam và vàng
Đồng thời, bạn cũng nên tránh một số loại thực phẩm sau đây trong quá trình điều trị bệnh zona:
- Thực phẩm giàu chất béo bão hòa
- Thực phẩm chứa carbohydrate tinh chế
- Thực phẩm và nước ép với lượng đường cao
Nếu bạn ăn quá nhiều những thực phẩm này có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, thậm chí còn làm bệnh trở nên trầm trọng hơn.
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng, bạn cũng cần hạn chế các thói quen không tốt như hút thuốc lá hoặc làm việc căng thẳng, những yếu tố này có thể khiến quá trình điều trị bệnh zona kéo dài hơn. Các cách điều trị bệnh zona thần kinh tại nhà có thể giúp bạn cải thiện các triệu chứng. Tuy nhiên, bạn vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn nhé!
Chúng ta có thể vượt qua dịch bệnh cùng nhau?
Theo dõi những thông tin mới nhất, chia sẻ kinh nghiệm và tìm sự hỗ trợ trong cộng đồng COVID-19. Tham gia ngay bây giờ!
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.