Xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam giai đoạn 2022 - 2023 sẽ giảm 1,5 - 2% so với cùng kỳ xuống mức 45 triệu tấn bởi những yếu tố đến từ thị trường Trung Quốc, theo CTCK VNDirect.
CTCK VNDirect chỉ ra rằng, nhu cầu xi măng nội địa hiện nay chỉ đạt dưới 65 triệu tấn trong khi quy mô công suất toàn ngành đã lên tới 107 triệu tấn. Điều này dẫn đến tình trạng dư cung trầm trọng và khiến ngành xi măng phải bám víu vào “chiếc phao xuất khẩu”.
Giai đoạn 2017 – 2021, Trung Quốc buộc nhiều nhà máy xi măng đóng cửa nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường và thiếu điện sản xuất. Kết quả là Trung Quốc từ nước xuất khẩu clinker số 1 thế giới trong năm 2016 thì cuối năm 2017 lại trở thành nước nhập khẩu.
Hưởng lợi từ xu hướng trên, xuất khẩu xi măng của Việt Nam đã liên tục tăng trưởng mạnh mẽ và đạt 46 triệu tấn trong năm 2021, tăng 20% so với năm 2020 và gấp 3 lần so với năm 2016.
Sản lượng xuất khẩu tăng trưởng mạnh nhưng hiệu quả trong hoạt động xuất khẩu lại không cao bởi Việt Nam chủ yếu xuất khẩu clinker [xi măng bán thành phẩm], chiếm 63% tổng sản lượng xuất khẩu năm 2021.
Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam [VNCA], xuất khẩu clinker sẽ làm giảm ít nhất 30-35% giá trị sản phẩm và các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không được hưởng lợi từ phần giá trị gia tăng của xi măng thành phẩm.
Trước áp lực dư cung lớn, xuất khẩu là kênh tiêu thụ quan trọng giúp ngành xi măng Việt Nam giảm áp lực hàng tồn kho và cạnh tranh trong thị trường nội địa. Tuy nhiên, VNDirect cho rằng, việc chi phí vận chuyển tăng cao và rủi ro bị ép giá do phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc sẽ không giúp các doanh nghiệp xi măng Việt cải thiện lợi nhuận từ việc tăng sản lượng xuất khẩu trong ngắn hạn.
Bên cạnh đó, sự suy yếu của lĩnh vực bất động sản dân dụng, vốn chiếm 30-35% tổng tiêu thụ xi măng của Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến nhu cầu xi măng của quốc gia này trong năm 2022.
Bộ Tài chính cũng cho biết, thuế xuất khẩu clinker dự kiến sẽ tăng từ 5% lên 10% từ ngày 1/1/2023 nhằm hạn chế xuất khẩu khoáng sản.
Xuất khẩu clinker giảm sẽ làm tăng áp lực cạnh tranh lên thị trường trong nước. Tuy nhiên, VNDirect cho rằng việc tăng 5% thuế xuất khẩu sẽ không gây ảnh hưởng quá lớn đến sản lượng xuất khẩu của Việt Nam khi tình trạng dư cung tại thị trường nội địa vẫn rất lớn.
So với các ngành vật liệu xây dựng khác của Việt Nam, ngành xi măng đang có công suất lớn, cung luôn lớn hơn cầu, tạo áp lực cho các nhà sản xuất.
Toàn cảnh ngành công nghiệp
Hiện cả nước có 90 dây chuyền sản xuất xi măng với tổng công suất 106,6 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, trên thực tế, các dây chuyền này có thể sản xuất 122 triệu tấn/năm, dẫn đến thị trường xi măng cung vượt cầu ở mức cao.
Bất chấp những khó khăn, thách thức, năm 2021, ngành xi măng Việt Nam vẫn thành công với mức tăng trưởng cao hơn năm 2020. Tổng sản lượng sản xuất năm 2021 ước đạt 103,21 triệu tấn, tăng 1,4% so với năm 2020. Tiêu thụ khoảng 105,26 triệu tấn, tăng 2%. so với năm 2020. Trong đó, tiêu thụ nội địa khoảng 62 triệu tấn. Mặc dù sản lượng sản xuất tương đương năm 2020 nhưng do chi phí nguyên vật liệu đầu vào và nhiên liệu sản xuất ngày càng tăng nên các doanh nghiệp trong ngành không ghi nhận lợi nhuận kỳ vọng.
Trong 3 năm gần đây, xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam đạt trên 30 triệu tấn/năm. Riêng năm 2021, xuất khẩu xi măng và các sản phẩm clinker khoảng 42 – 45 triệu tấn, tăng 19% so với năm 2020; giá trị xuất khẩu ước đạt 2,1 tỷ USD, là con số xuất khẩu cao nhất từ trước đến nay.
Các chuyên gia dự báo, năm 2022, tiêu thụ xi măng trong nước sẽ tăng trở lại, nhưng tỷ suất lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp sản xuất sẽ gặp áp lực lớn do chi phí sản xuất tăng. Đặc biệt, giá than trong nước dự kiến sẽ tăng vào năm 2022 do chi phí sản xuất và khai thác than cao hơn.
Bên cạnh đó, áp lực cạnh tranh sẽ gia tăng khi các nhà máy mới đi vào hoạt động, gây dư thừa công suất.
Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của ngành xi măng sẽ phụ thuộc vào việc kiểm soát dịch bệnh Covid-19. Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa nhanh và dân số tăng 0,9%/năm sẽ thúc đẩy nhu cầu nhà ở và tiêu thụ vật liệu xây dựng, trong đó có xi măng. Theo ước tính từ số liệu của CIC và Tổng điều tra 2019, trong giai đoạn 2019 – 2023, tổng nhu cầu nhà ở mới và thay thế là 691,7 nghìn căn hộ, tương đương 2,5% tổng nhu cầu nhà ở năm 2019.
Tăng cường giải ngân vốn đầu tư công và đẩy mạnh các dự án đầu tư xây dựng được kỳ vọng là những giải pháp thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Theo tính toán, đầu tư công tăng 1% sẽ làm GDP tăng 0,06%, nhiều ngành được hưởng lợi. Giai đoạn 2022 – 2023, chỉ các công ty xi măng mới thực sự được hưởng lợi từ các dự án đầu tư hạ tầng, sau khi các công trình sử dụng vốn công hoàn thành giải phóng mặt bằng.
Dự báo ngành
Một cuộc cạnh tranh gay gắt đang diễn ra mạnh mẽ trên thị trường xi măng. Các doanh nghiệp nhỏ với công nghệ lạc hậu sẽ bị tụt hậu trong cuộc cạnh tranh khốc liệt này.
Chia sẻ về xu hướng phát triển của ngành xi măng trong tương lai, TS Nguyễn Quang Cung – Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhấn mạnh, ngành xi măng phải áp dụng sản xuất thân thiện với môi trường. Đặc biệt, các công ty phải tập trung vào sản xuất xi măng cacbon thấp, giảm thiểu nồng độ bụi và tận dụng nhiệt thừa để phát điện.
Xu hướng thứ hai, theo Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam là sử dụng các giải pháp công nghệ để tăng năng suất, công suất thiết kế, phụ gia, giảm sử dụng clinker. Chủ tịch HĐQT Xi măng Việt Nam tin rằng lượng tiêu thụ xi măng sẽ tăng lên. Tiêu thụ xi măng bình quân đầu người sẽ tăng 30 – 40%, từ 620 kg / người lên 1.000 kg / người.
Theo: VietnamCredit