Nguyên nhân da y thi thâ t baj
Dậy thì sớm ở trẻ em là vấn đề đang được rất nhiều bậc cha mẹ quan tâm. Hiện nay, tỷ lệ dậy thì sớm ở trẻ em đang ngày một tăng, và mặc dù rất lo lắng cho con cái nhưng các bậc cha mẹ cũng không thể đoán được con mình có dậy thì sớm hay không, và chỉ khi con mắc chứng dậy thì sớm thì lúc đó phụ huynh mới cảm thấy “đau đầu”. Vậy, đâu là biểu hiện sớm của những trẻ dậy thì sớm, nguyên nhân do đâu? Cùng TassCare tìm hiểu những thông tin này. Show
Hiện vẫn chưa rõ về nguyên nhân của tình trạng này, nhưng trong vài trường hợp thì nguyên nhân có thể là do cơ thể mất cân bằng hormone hoặc não xuất hiện một khối u. Một nguyên nhân khác là chế độ ăn hằng ngày của trẻ chứa quá nhiều chất béo. Ngoài ra, việc trẻ còn quá nhỏ khi bước vào giai đoạn dậy thì cũng được cho là do sự tăng tốc của một quá trình bình thường nào đó diễn ra trong cơ thể. Nguyên nhân khác nữa là do sự bất thường ở tuyến yên hoặc khu vực não nơi điều khiển tuyến yên này (vùng dưới đồi). Dạng này được gọi là dậy thì sớm trung ương hay còn gọi là CPP (viết tắt từ chữ central precocious puberty). Dậy thì sớm hiếm khi bị gây ra bởi tuyến bài tiết hormone giới tính (có ở buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam). Tuyến bài tiết này hoạt động theo cách riêng của chúng và sớm hơn bình thường. Dạng này gọi là dậy thì sớm ngoại biên. Bên cạnh đó, ở cả nam lẫn nữ, tuyến thượng thận là tuyến nhỏ nằm ở đỉnh thận, sản xuất một hormone nam yếu gọi là “hormone giới tính của tuyến thượng thận” sớm, khiến lông mu/lông nách và mùi cơ thể xuất hiện trước khi bé 8 tuổi, nhưng trong trường hợp này gọi là tiền hormone tuyến thượng thận. Tình trạng này phần lớn không cần điều trị. Nguyên nhân cuối cùng là do trẻ tiếp xúc với estrogen hoặc androgen có trong kem thoa hoặc thuốc. Dù sử dụng chúng đúng liều theo chỉ định hay dùng quá liều đi chăng nữa thì vẫn có sự ảnh hưởng đến con Nguyên nhân của dậy thì sớm thường có thể không được tìm thấy. Hiếm khi, các điều kiện như nhiễm trùng, rối loạn nội tiết tố, các khối u, những bất thường não hoặc chấn thương có thể gây dậy thì sớm. Điều trị dậy thì sớm thường bao gồm các thuốc làm chậm phát triển hơn. Xác định nguyên nhân Để hiểu rõ nguyên nhân gây dậy thì sớm ở một số trẻ em, là hữu ích để biết những gì gây ra ở tuổi dậy thì bắt đầu. Một quá trình phức tạp được gọi là điều chỉnh trục dưới đồi-tuyến yên-sinh dục (HPG) khi xảy ra ở tuổi dậy thì. Quá trình này bao gồm các bước sau: – Não bắt đầu quá trình. Một phần của não gọi là vùng dưới đồi sản xuất gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH). – Các hormone tuyến yên phát hành thêm. Gn-RH chỉ huy tuyến yên – một tuyến hình nhỏ đậu của bộ não – phát hành thêm hai kích thích tố: luteinizing hormone (LH) và hormone kích thích nang trứng (VSATTP). – Hormone sinh dục được sản xuất. LH và FSH làm cho buồng trứng sản xuất kích thích tố tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nữ (estrogen) và tinh hoàn để sản xuất hormon chịu trách nhiệm cho sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nam (testosterone). Các tuyến thượng thận cũng bắt đầu sản xuất estrogen và testosterone. – Thay đổi vật lý xảy ra. Việc sản xuất estrogen và testosterone gây ra những thay đổi vật lý của tuổi dậy thì. – Lý do quá trình này bắt đầu sớm trong một số trẻ em phụ thuộc vào loại dậy thì sớm: Dậy thì sớm hoặc dậy thì sớm trung tâm ngoại vi. Dậy thì sớm trung ươngThường không có nguyên nhân nhận dạng cho các loại dậy thì sớm. Trong dậy thì sớm trung tâm, toàn bộ trục HPG bắt đầu quá sớm. Mặc dù chúng bắt đầu sớm hơn, mô hình và thời gian của các bước trong quá trình này là khác thường. Đối với phần lớn trẻ em với tình trạng này, không có vấn đề y tế cơ sở và không có lý do nhận dạng cho trục HPG khi nó bắt đầu. Trong trường hợp hiếm hoi, những điều sau đây có thể gây dậy thì sớm trung ương:
Dậy thì sớm ngoại viEstrogen hoặc testosterone trong cơ thể của trẻ gây ra loại dậy thì sớm. Dậy thì sớm ngoại vi là ít phổ biến hơn so với dậy thì sớm trung tâm, sẽ xảy ra mà không có sự tham gia của Gn-RH. Thay vào đó, nguyên nhân là phát hành của estrogen hay testosterone vào cơ thể vì vấn đề với buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên. Trong cả hai gái và trai, sau đây có thể dẫn đến dậy thì sớm ngoại vi:
Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ gái cũng có thể được kết hợp với:
Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ trai cũng có thể là do:
Nguyên nhân và dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái Dậy thì sớm ở trẻ tức là trẻ có các dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi và thường xuất hiện nhiều ở bé gái. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của trẻ và khiến cha mẹ cảm thấy căng thẳng. Không những vậy, ngoài việc phải đương đầu với những thay đổi về mặt cảm xúc, trẻ còn phải đối mặt với những thay đổi của cơ thể khi còn quá nhỏ. Các nguyên nhân dậy thì sớm ở bé gái bao gồm: • Có khối u trong não hoặc tủy sống Ngoài ra, còn có một số yếu tố khác
có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái như: Nguyên nhân và dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai Dậy thì là giai đoạn mà cơ thể và trí não của trẻ phát triển trọn vẹn. Dậy thì xảy ra khi vùng dưới đồi (phần não kiểm soát tuyến yên) kích thích tuyến yên giải phóng các hormone. Điều này kích thích tinh hoàn của các bé trai phát triển. Ở các bé trai, giai đoạn này thường bắt đầu khi trẻ được 12 tuổi. Thế nhưng, cũng có một số trẻ bắt đầu quá trình dậy thì khá sớm. Nguyên nhân là do: • Có thương tích ở não Các dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai thường là: •
Dương vật và tinh hoàn phát triển Một số bé trai có thể chỉ dậy thì sớm một phần. Chẳng hạn như chỉ có lông nách và lông ở vùng kín là phát triển trong khi những dấu hiệu khác hoàn toàn không có. Nếu bé trai có các dấu hiệu trên trước 9 tuổi, hãy đưa con đến gặp bác sĩ. Yếu tố làm tăng nguy cơ của một đứa trẻ của dậy thì sớm
Các biến chứng có thể xảy ra của dậy thì sớmChiều cao hạn chế. Trẻ dậy thì sớm có thể phát triển nhanh chóng đầu tiên và cao so với các đồng nghiệp của họ. Tuy nhiên, bởi vì xương trưởng thành nhanh hơn bình thường, thường ngừng phát triển sớm hơn thường lệ. Điều này có thể làm cho chúng ngắn hơn so với trung bình người lớn. Điều trị sớm của dậy thì sớm, đặc biệt là khi nó xảy ra ở trẻ em rất có thể giúp họ đạt được chiều cao hơn là không điều trị. Hội chứng buồng trứng đa nang. Chu kỳ kinh nguyệt trước khi 8 tuổi có nguy cơ phát triển chứng rối loạn nội tiết tố sau này ở tuổi dậy thì. Dậy thì sớm ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?1. Giai đoạn dậy thì ngắn: Những trẻ bước vao giai đoạn dậy
thì khi còn quá nhỏ có giai đoạn dậy thì ngắn. Một khi trẻ đã vượt qua giai đoạn này thì sự tăng trưởng sẽ dừng lại. Do đó, việc tăng trưởng của trẻ sẽ ngừng lại sớm hơn so với những đứa trẻ khác. 2. Lo âu và trầm cảm: Dậy thì sớm có thể gây trầm cảm và căng thẳng tâm lý ở trẻ. Bé có thể cảm thấy xấu hổ vì cơ thể phát triển khiến bé trông khác bạn bè. Điều này khiến bé thường phải đối mặt với sự lo lắng và trầm cảm nhiều hơn những trẻ khác. Đặc biệt là vấn đề này có thể kéo dài đến khi trẻ học đại học. Để giúp con tránh căng thẳng khi có sự thay đổi này, bố mẹ cần trò chuyện với bé hoặc tạo cho bé cơ hội trò chuyện với một người đáng tin cậy hay thậm chí là chuyên gia tư vấn tâm lý nếu con thấy không thoải mái về cơ thể và những thay đổi xảy ra mà con đang phải đối mặt. 3. Lạm dụng ma túy: Những trẻ bước vào giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ thường dễ rơi vào bẫy của tệ nạn ma túy hoặc các chất kích thích. Do đó hút thuốc và uống rượu thường là những vấn đề phổ biến ở những trẻ dậy thì sớm. 4. Quan hệ tình dục sớm ở tuổi dậy thì: Việc trẻ phải đối mặt với giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ cũng làm tăng nguy cơ quan hệ tình dục sớm hơn độ tuổi. Các bé gái thường có quan hệ tình dục nhiều hơn các bé trai. Điều này làm tăng nguy cơ mang thai ở tuổi vị thành niên. Hệ quả kéo theo là tình trạng bỏ học, thất nghiệp và làm mẹ khi còn quá nhỏ. 5. Gặp các vấn đề về vóc dáng: Những bé gái dậy thì sớm thường gặp các vấn đề về vóc dáng cơ thể. Điều này khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin hơn những trẻ khác. Tuy nhiên, với các bé trai thường không gặp vấn đề này. 6. Ảnh hưởng đến việc học tập: Những bé gái dậy thì sớm thường học yếu hơn những đứa trẻ khác, điều này có thể kéo dài trong suốt những năm trung học hoặc sau đó. Tuy nhiên, các bé trai sẽ không gặp phải vấn đề này. 7. Những rủi ro khác ở tuổi dậy thì sớm Một số nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa dậy thì sớm và nguy cơ mắc ung thư vú sau này. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa có nhiều bằng chứng. Cha mẹ nên làm gì khi con bị dậy thì sớm?Trước tiên nếu bạn thấy con có các dấu hiệu dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa. Bạn hãy bình tĩnh, cùng con bước qua giai đoạn này. Giải thích cho trẻ hiểu những thay đổi đang diễn ra là hoàn toàn bình thường khi trẻ lớn lên. Đừng quá chú ý đến vóc dáng của trẻ, thay vào đó hãy dành lời khen cho những việc làm tốt của trẻ trong học tập, hoạt động thể thao… Trấn an trẻ bởi trẻ còn quá nhỏ và không hề biết những gì đang xảy ra với mình. Nếu trẻ rơi vào hoảng loạn ở thời điểm này có thể ảnh hưởng đến tâm lý và để lại những dấu ấn tiêu cực kéo dài đến tuổi trưởng thành. Thường xuyên liên lạc với giáo viên của trẻ để hiểu và đánh giá tình hình học tập của con. Điều này cũng giúp bạn biết được trẻ có đang gặp phải bất kỳ áp lực nào ở trường hay không. Các xét nghiệm và chẩn đoán dậy thì sớm ở trẻNếu nghi ngờ dậy thì sớm, có thể giới thiệu đến một bác sĩ chuyên điều trị các điều kiện liên quan đến nội tiết tố ở trẻ em (nội tiết nhi khoa). Để chẩn đoán dậy thì sớm, bác sĩ sẽ:
Xác định các loại dậy thì sớm Sau khi chẩn đoán ban đầu đã được thực hiện, bác sĩ sẽ cần phải tìm ra loại dậy thì sớm của con quý vị có. Để làm như vậy, sẽ thực hiện một thử nghiệm liên quan đến việc tiêm với St-RH hormone và sau đó lấy một mẫu máu. Ở trẻ em với dậy thì sớm trung tâm, tiêm Gn-RH và mức hormone LH VSATTP tăng. Ở trẻ em với dậy thì sớm bị ngoại vi, mức độ hormone LH và FSH giữ nguyên. Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm trung tâm
Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm ngoại vi
Phương pháp điều trị và thuốc cho trẻ bị dậy thì sớmĐiều trị dậy thì sớm trung ương Hầu hết trẻ em bị dậy thì sớm trung tâm, trong đó không có điều kiện y tế cơ sở, có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc. Điều trị này, được gọi là điều trị St-RH, thường bao gồm một mũi tiêm thuốc hàng tháng, như leuprolide, dừng trục HPG và chậm phát triển hơn nữa. Đứa trẻ tiếp tục nhận được thuốc này cho đến khi đến tuổi bình thường của tuổi dậy thì. Một khi dừng thuốc, quá trình dậy thì bắt đầu lại. Bố mẹ giúp con điều trị dậy thì sớm ở dạng trung ương như thế nào? Bác sĩ có thể điều trị nếu xác định con bạn đang dậy thì sớm ở dạng trung ương (CPP). Hướng điều trị cho dạng này là việc ngưng sự tạo thành LH (luteinizing hormone) và FSH (follicle-stimulating hormone) của tuyến yên. LH là hormone kích thích rụng trứng và tổng hợp androgen còn FSH là hormone kích thích nang trứng. Việc ngưng sản xuất LH và FSH sẽ làm ngừng sản xuất steroid sinh dục, giảm sự xuất hiện của các dấu hiệu dậy thì sớm và trì hoãn việc xuất hiện kinh nguyệt ở bé gái. Trong một vài trường hợp, CPP có thể gây lùn khi bé trưởng thành do nó khiến cơ thể ngừng tăng trưởng quá sớm. Tuy nhiên cách điều trị này có thể có lợi cho bé vì con sẽ có thêm nhiều thời gian để phát triển. Bé cần giữ thuốc ở mức độ nhất định và duy trì liên tục. Vì vậy, bạn nên cho bé tiêm 3 tháng một lần hoặc thông qua một vật cấy ghép để giải phóng chậm lượng thuốc trong khoảng thời gian là một năm. Điều trị tình trạng y tế cơ sở Nếu một điều kiện y tế đang gây dậy thì sớm của trẻ, điều trị các điều kiện đó là cần thiết để ngăn chặn sự tiến bộ của tuổi dậy thì. Ví dụ, nếu một đứa trẻ có một khối u sản xuất các hormon và gây dậy thì sớm, sự tiến triển của tuổi dậy thì thường sẽ dừng lại khi khối u được phẫu thuật cắt bỏ. Đối phó và hỗ trợ Trẻ em bắt đầu tuổi dậy thì sớm có thể cảm nhận khác nhau từ các đồng nghiệp, có thể gây ra các vấn đề xã hội và cảm xúc như lòng tự trọng thấp, trầm cảm và lạm dụng thuốc. Là cha mẹ, cũng có thể có vấn đề đối phó với sự phát triển sớm của trẻ. Nếu con hoặc các thành viên khác của gia đình đang gặp khó khăn trong đối phó, tìm kiếm sự tư vấn. Tư vấn tâm lý có thể giúp gia đình hiểu rõ hơn và xử lý các cảm xúc, những vấn đề và thách thức đi cùng với dậy thì sớm. Nếu có thắc mắc hoặc muốn hướng dẫn về cách tìm một cố vấn có trình độ, nói chuyện với một thành viên của nhóm chăm sóc sức khỏe. Phương pháp điều trị tình trạng dậy thì sớmTình trạng dậy thì sớm ở trẻ gây ra nhiều ảnh hưởng không tốt cho cả trẻ và cha mẹ. Do đó, cách tốt nhất là bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ để điều trị. Nếu nguyên nhân là do có khối u ở tuyến thượng thận hoặc tuyến yên, bác sĩ sẽ can thiệp bằng phẫu thuật. Ngoài ra, bác sĩ có thể cho trẻ sử dụng các loại thuốc để ức chế khối u. Các phương pháp này dù không thể ngăn hết các triệu chứng nhưng sẽ giúp giai đoạn dậy thì của trẻ diễn ra đúng độ tuổi. Để điều trị tình trạng này cho trẻ, bác sĩ sẽ cho trẻ tiêm thuốc GnRH hoặc LHRH (Luteinizing Hormone Releasing Hormone) hằng ngày hoặc 3–4 tuần/lần tùy thuộc vào nồng độ hormone trong cơ thể trẻ. Những loại thuốc này giúp ngăn ngừa việc sản xuất hormone ở tuyến yên.
Đôi khi thuốc này sẽ gây ra các phản ứng phụ như nhức đầu hoặc có các dấu hiệu của giai đoạn mãn kinh như nóng trong người. Phòng chống nguy cơ dậy thì sớmMột số các yếu tố nguy cơ dậy thì sớm, chẳng hạn như giới tính và chủng tộc, không thể tránh khỏi. Nhưng, có những điều có thể làm để giảm nguy cơ của trẻ phát triển dậy thì sớm, bao gồm:
Một số câu hỏi thường gặp về dậy thì sớm ở trẻ em1. Dậy thì khi nào thì được cho là dậy thì sớm? Dậy thì sớm là quá trình trẻ bắt đầu phát triển thành người lớn khi còn rất nhỏ. Trung bình, các bé gái bắt đầu có dấu hiệu của giai đoạn dậy thì trong độ tuổi từ 8 đến 13, ở các bé trai là từ 9 đến 14 tuổi. 2. Dấu hiệu đầu tiên của dậy thì ở bé gái là gì? Sự phát triển của mô vú và sự xuất hiện lông mu được xem là những dấu hiệu đầu tiên của tuổi dậy thì. 3. Khi nào được xem là dậy thì trễ? Trẻ được xem là dậy thì trễ nếu sau 14 tuổi không có bất cứ dấu hiệu dậy thì nào. Nguyên nhân có thể là do trẻ bị các rối loạn nội tiết hoặc mất cân bằng hormone. Bạn hãy đưa trẻ đến bác sĩ và chú ý quan sát các biểu hiện của trẻ. 4. Làm thế nào để ngăn ngừa dậy thì sớm ở bé gái? Bạn cần phải giúp trẻ ngăn ngừa chứng béo phì, tránh tiếp xúc với estrogen trong môi trường và hạn chế căng thẳng. Trung tâm Xét nghiệm Y khoa Tass Care – Hotline: 0909.080.168 227 Đường 9A, KDC Trung Sơn, Nam Sài Gòn, TP.HCM |