Sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học
“Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học”.I. ĐẶT VẤN ĐỀ Show
Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Nhiều nghiên cứu đã cho phép đi đến kết luận là trong các yếu tố quyết định sự thành công của con người, kĩ năng sống đóng góp đến khoảng 85%. Theo UNESCO ba thành tố hợp thành năng lực của con người là: kiến thức, kĩ năng và thái độ. Hai yếu tố sau thuộc về kĩ năng sống, có vai trò quyết định trong việc hình thành nhân cách, bản lĩnh, tính chuyên nghiệp…Thành công chỉ thực sự đến với những người biết thích nghi để làm chủ hoàn cảnh và có khả năng chinh phục hoàn cảnh. Vì vậy, kĩ năng sống sẽ là hành trang không thể thiếu. Biết sống, làm việc, và thành đạt là ước mơ không quá xa vời, là khát khao chính đáng của những ai biết trang bị cho mình những kĩ năng sống cần thiết và hữu ích. kĩ năng sống tốt thúc đẩy thay đổi cách nhìn nhận bản thân và thế giới, tạo dựng niềm tin, lòng tự trọng, thái độ tích cực và động lực cho bản thân, tự mình quyết định số phận của mình. kĩ năng sống giúp giải phóng và vận dụng năng lực tiềm tàng trong mỗi con người để hoàn thiện bản thân, tránh suy nghĩ theo lối mòn và hành động theo thói quen trên hành trình biến ước mơ thành hiện thực. Quá trình hội nhập với thế giới đòi hỏi phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ngoài kiến thức chuyên môn, yêu cầu về các kĩ năng sống ngày càng trở nên quan trọng. Thiếu kĩ năng sống con người dễ hành động tiêu cực, nông nổi. Giáo dục cần trang bị cho người học những kĩ năng thiết yếu như ý thức về bản thân, làm chủ bản thân, đồng cảm, tôn trọng người khác, biết cách hợp tác và giải quyết hợp lý các mâu thuẫn, xung đột. Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh (HS) có thể quan niệm là việc tổ chức các hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú nhằm kích thích học sinh tham gia một cách tích cực chủ động vào các quá trình hoạt động, qua đó hình thành hoặc thay đổi hành vi của trẻ theo hướng tích cực nhằm góp phần phát triển nhân cách toàn diện; giúp học sinh có thể sông an toàn, khỏe mạnh và tích cực chủ động trong cuộc sống hằng ngày. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là giáo dục cho các em có cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, là xây dựng hoặc thay đổi ở các em các hành vi theo hướng tích cực phù hợp với mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học trên cơ sở giúp học sinh có tri thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trong thực tế hiện nay việc rèn kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn nhiều hạn chế. Việc rèn kĩ năng sống cho học sinh chưa có nét chuyển biến, nguyên do chính là trong tư tưởng giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh còn chiếu lệ, giáo viên luôn chú trọng đến việc đọc tốt, làm tính tốt … “Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học”. II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Phần 1. Thực trạng của vấn đề: Mặc dù, hiện nay chúng ta trong thời đại Công nghệ - Thông tin và hội nhập quốc tế, HS có những hiểu biết khá phong phú nhờ truy cập Internet, nhưng kĩ năng sống của các em còn nhiều hạn chế. Đa phần các em học sinh ở trường tiểu học hiện nay đều thiếu kĩ năng sống, thiếu khả năng phân tích và khả năng nhận thức đúng – sai các vấn đề dẫn đến lúng túng, không biết cách xử lý các tình huống thường gặp trong cuộc sống. Những năm học gần đây, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực”, với yêu cầu tăng cường sự tham gia một cách hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường và tại cộng đồng với thái độ tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo. Qua nhiều năm dạy học và chỉ đạo công tác chuyên môn ở trường Tiểu học Phùng Xá, tôi thấy thực trạng của việc rèn kĩ năng sống ở trường như sau:
Trường Tiểu ..... có một điểm trường, điều kiện kinh tế vẫn còn khó khăn. Năm học ...., nhà trường có ... lớp với tổng số ... học sinh. Trường đã được công nhận trường chuẩn Quốc gia.Nhiều năm liền trường đat danh hiệu Tập thể Lao động Xuất sắc và Tập thể Lao động Tiên tiến cấp huyện. Trong hoạt động chuyên môn dạy và học, Nhà trường thường xuyên nghiên cứu, cải tiến nâng cao chất lượng giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với nội dung chương trình. Và đặc biệt chú trọng đến việc "Rèn kĩ năng sống" cho học sinh. Nhà trường coi đây là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Chính vì thế ngay sau khi Bộ Giáo dục đào tạo đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống lồng ghép vào các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhà trường tiến hành triển khai đồng bộ đến toàn thể cán bộ giáo viên về việc tăng cường rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Đẩy mạnh thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Yêu cầu mỗi thầy, cô giáo cần tâm huyết, trách nhiệm hơn trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh. Mỗi giáo viên trong nhà trường không chỉ nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ, mà còn thường xuyên quan tâm đến đời sống, tâm tư tình cảm của học sinh. Yêu cầu là như vậy nhưng kết quả của việc rèn kĩ năng sống cho HS chưa thực sự đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện nay.
Giáo viên (GV) thường tập trung lo lắng cho những em có những vấn đề về hành vi và khả năng tập trung kém. Những học sinh này thường không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú ý lắng nghe và không biết làm việc theo nhóm, điều này làm cho HS không thể tập trung lĩnh hội những điều giáo viên dạy. Vì vậy, giáo viên phải tốn rất nhiều thời gian đầu tư để giúp HS có được những kĩ năng sống cơ bản ở trường Tiểu học. - Vẫn còn có GV chưa nắm chắc về nội dung giáo dục kĩ năng sống theo từng khối lớp, những kĩ năng sống cơ bản nào, chưa biết vận dụng từ những kế hoạch định hướng chung của nhà trường để đưa vào kế hoạch cụ thể rèn kĩ năng sống cho học sinh của lớp mình. - Một bộ phận giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh mà chỉ chú trọng truyền thụ kiến thức ở sách giáo khoa nên chưa đầu tư thời gian tìm tòi nghiên cứu các hình thức và phương pháp tổ chức cho các hoạt động rèn kĩ năng sống nên chưa tạo được sự hứng thú học tập cho học sinh.
- Một bộ phận học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm theo thầy cô giáo, ít sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động. - Học sinh chỉ trú trọng học kiến thức, khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống kém, tính tự tin ít, tự ti nhiều, thường nóng nảy, gây gổ lẫn nhau. - kĩ năng giao tiếp hạn chế, vẫn còn hiện tượng nói tục, chửi bậy ở một số học sinh.
Nguyên nhân khiến đa phần học sinh khó tiếp cận được các hoạt động kĩ năng thực hành xã hội là do phụ huynh không cho phép. Đa số phụ huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức.Có phụ huynh nóng vội trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc dạy con mình biết đọc, biết viết, hoặc biết làm toán mà không cần quan tâm đến việc con học được kĩ năng sống nào khi đến trường. Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích các con tìm tòi kiến thức mà quên hướng cho con em mình làm tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách ứng xử trong gia đình. Một bộ phận phụ huynh giao tiếp trong gia đình vẫn còn hạn chế, xưng hô chưa chuẩn mực nên các em bắt chước xưng hô chưa đúng. Đồng thời có phụ huynh chiều chuộng con cái khiến trẻ không có kĩ năng tự phục vụ, phụ huynh chỉ chú ý đến khâu chăm con ăn uống mà không chú ý đến dạy con mình cần ăn, uống như thế nào, sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống thế nào cho đúng? Và vì sao chúng ta cần những đồ dùng, vật dụng đó? Những đồ dùng đó để làm gì?.... Từ thực tiễn quá trình dạy học và công tác chỉ đạo dạy và học ở trường tiểu học Phùng Xá tôi đã tìm ra một số biện pháp giúp giáo viên rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học có tính khả thi nhất. Phần 2. Các biện pháp tiến hành rèn kĩ năng sống cho học sinh 2.1 Nhận thức sâu sắc về việc dạy trẻ kĩ năng sống Hoạt động giáo dục kĩ năng sống là hoạt động được tổ chức theo mục tiêu, nội dung, chương trình dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Bản chất của hoạt động này là thông qua các loại hình hoạt động, các mối quan hệ nhiều mặt, nhằm giúp người học chuyển hoá một cách tự giác, tích cực tri thức thành niềm tin, kiến thức thành hành động, biến yêu cầu của nhà trường thành chương trình hành động của tập thể lớp học sinh và của cá nhân học sinh, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm tri thức, thái độ, quan điểm và hành vi ứng xử của mình trong môi trường an toàn, thân thiện có định hướng giáo dục. Thông qua hoạt động giáo dục kĩ năng sống có thể giúp học sinh sống một cách an toàn, khoẻ mạnh, có khả năng thích ứng với biến đổi của cuộc sống hàng ngày. Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi như: kĩ năng giao tiếp ứng xử có văn hoá; kĩ năng tổ chức quản lý và tham gia các hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và công tác xã hội. Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia các hoạt động tập thể và hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm tin trong sáng với cuộc sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Như vậy, hoạt động giáo dục kĩ năng sống thực sự cần thiết. Do đó cần phát huy tối đa vai trò, tác dụng và hiệu quả của hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. 2.2. Xác định những kĩ năng sống cơ bản cần dạy HS ở lứa tuổi tiểu học: Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều kĩ năng quan trọng mà trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá đặc biệt là trẻ em độ tuổi lớp 1. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các kĩ năng quan trọng nhất trẻ phải học vào thời gian đầu của năm học chính là những kĩ năng sống như: sự hợp tác, tự kiểm soát, tính tự tin, tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác định được các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm để dạy trẻ. 2.3. Cụ thể hóa nội dung của những kĩ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy HS: Kĩ năng hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, một vấn đề, một bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với các em học sinh lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp các em biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Kĩ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một trong những kĩ năng quan trọng nhất cần có ở các em vào giai đoạn này là sự khát khao được học. Người giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khơi gợi tính tò mò tự nhiên của các em. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khơi gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. Kĩ năng giao tiếp: Giáo viên cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh nó. Đây là một kĩ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu khi so với tất cả các kĩ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu các em cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, các em sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp học sinh sẵn sàng học mọi thứ. Kĩ năng sống tự tin: Một trong những kĩ năng đầu tiên mà giáo viên cần chú tâm là phát triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. Kĩ năng sống này giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. Tương tác: các kĩ năng thương lượng, kĩ năng giải quyết vấn đề … được hình thành tốt trong quá trình HS tiếp súc với bạn bè và những người xung quanh. Tạo điều kiện để các em có dịp thể hiện ý kiến của mình và xem xét ý kiến của người khác... Do vậy GV cần tổ chức các hoạt động có tính chất tương tác trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để giáo dục kĩ năng sống cho các em. Trải nghiệm: Cần phải có thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho HS được hoạt động thực, có cơ hội thể hiện ý tưởng, có cơ hội xử lí các tình huống cũng như phản biện…kĩ năng sống chỉ được hình thành khi người học trải nghiệm qua thực tế và nó có kĩ năng khi các em được làm việc đó. Ngoài ra, ở nhà trường giáo viên cần dạy học sinh nghi thức văn hóa trong ăn uống qua đó dạy các em kĩ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau khi ăn, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa … hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Nguyên tắc tiến trình và nguyên tắc thay đổi hành vi: Giáo viên không thể giáo dục kĩ năng sống trong một lần mà kĩ năng sống là một quá trình từ nhận thức- hình thành thái độ- thay đổi hành vi. Thay đổi hành vi của một con người đặc biệt hành vi tốt là quá trình khó khăn. Do vậy giáo dục kĩ năng sống không thể là ngày một ngày hai mà phải là cả một quá trình. 2.4. Xác định nhiệm vụ cơ bản và phân công trách nhiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh Giáo viên có thể làm được gì để rèn kĩ năng sống cho trẻ? Cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự chuyên cần, tích cực của học sinh, cần phải biết khai thác phát huy năng khiếu, tiềm năng sáng tạo ở mỗi học sinh. Vì mỗi học sinh là một nhân vật đặc biệt, phải giáo dục học sinh để các em cảm thấy thoải mái trong mọi tình huống của cuộc sống. Cần thường xuyên tổ chức các họat động giáo dục chăm sóc giáo dục các em một cách thích hợp tuân theo một số quan điểm: Giúp các em phát triển đồng đều các lĩnh vực: thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm- xã hội và thẩm mĩ. Phát huy tính tích cực của các em, giúp các em hứng thú, chủ động khám phá tìm tòi, biết vận dụng vốn kiến thức, kĩ năng vào việc giải quyết các tình huống khác nhau. Cần giúp các em có được những mối liên kết mật thiết với những bạn khác trong lớp, các em biết chia sẻ chăm sóc, trẻ cần phải học về cách hành xử, biết lắng nghe trình bày và diễn đạt được ý của mình khi vào trong các nhóm học sinh khác nhau, giúp các em luôn cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới. Điều này liên quan tới việc các em có cảm thấy thoải mái, tự tin hay không đối với mọi người xung quanh, cũng như việc mọi người xung quanh chấp nhận đứa học sinh đó như thế nào? Cần chuẩn bị cho học sinh sự tự tin, thoải mái trong mọi trường hợp nhất là trong việc ăn uống để chúng ta không phải xấu hổ vì những hành vi không đẹp của các em. Thường xuyên liên hệ với phụ huynh để kịp thời nắm tình hình của các em, trao đổi với phụ huynh những nội dung và biện pháp chăm sóc và giáo dục các em tại nhà, bàn bạc cách giải quyết những khó khăn gặp phải. 2.5. Giúp HS phát triển các kĩ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh trong nhà trừơng: Phối hợp với chính quyền nhà trường tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Căn cứ vào nội dung trên, tôi đã xây dựng kế hoạch và thực hiện nhiều hoạt động một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của trẻ. Cụ thể như sau: Phát động học sinh làm đồ chơi dân gian; sưu tầm các bài hát, điệu múa thể loại dân ca cho học sinh theo phù hợp theo từng lứa tuổi. Thực hiện nội dung tăng cường tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động văn nghệ, vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh tiểu học . Duy trì việc sinh hoạt ngoài giờ lên lớp theo chủ điểm để học sinh được học được chơi. Phối hợp với Tổng phụ trách tổ chức các cuộc thi trò chơi dân gian trong dịp đầu xuân như: Ô ăn quan ,Đập heo, Lò cò, Cướp cờ, hội thi Giai điệu tuổi hồng, hội thi Vẽ những điều em mơ ước. Đồng thời hàng tuần vào tiết chào cờ sáng thứ hai cho các em “Kể chuyện Bác Hồ”; Trò chơi Ai nhanh? Ai đúng? … 2.6. Tạo môi trường thực hiện nhiệm vụ rèn kĩ năng sống: Rèn kĩ năng sống được thực hiện mọi lúc mọi nơi; giáo dục kĩ năng sống được giáo dục trong mọi môi trường như gia đình, nhà trường, xã hội; cần phải tạo điều kiện tối đa cho HS tham gia vào các tình huống thật trong cuốc sống. Hướng dẫn giáo viên thực hiện kế hoạch giáo dục, đánh giá học sinh bằng việc trang bị cho mỗi lớp 1 bản bằng giấy tô ki để đánh giá học sinh, kiểu dáng trang trí đẹp, mỗi HS có mỗi biểu mẫu đánh giá riêng nhằm giúp giáo viên quan sát ghi chép hàng ngày từng chi tiết về sự tiến bộ của các em, các mối quan hệ với cô, với bạn, ghi chép những kĩ năng học sinh đạt được trong mỗi ngày làm căn cứ, thước đo để đánh giá cuối mỗi tháng học. Cũng từ biện pháp này, giáo viên sẽ có điều kiện lưu trữ dữ liệu, sản phẩm để đánh giá học sinh, đồng thời có cơ sở để thay đổi, bổ sung các biện pháp giáo dục từng học sinh và giúp các em hình thành các kĩ năng sống. Nhằm tạo môi trường giúp giáo viên và học sinh được thực hành kĩ năng sống. Tôi đã tham mưu với Hiệu trưởng xây dựng thư viện thân thiện, có giá sách di động được thiết kế phân chia nhiều ngăn để sách, truyện nhiều kích cở, vừa tầm các em bổ sung sách thư viện các loại sách nội dung hay trang trí đẹp hấp dẫn thu hút được GV và HS đọc sách. Tới thư viện đọc sách cùng nhiều bạn bè, thầy cô HS cũng có điều kiện để rèn kĩ năng sống cho bản thân. 2.7. Cần nắm được những việc nên làm và không nên làm khi giáo dục trẻ: Trong suốt quá trình thời gian giảng dạy, và quản lý với mong muốn gửi các đồng nghiệp, cha mẹ HS những thông điệp mang tính thuyết phục với một số điều cần làm và cần tránh nhằm giúp các bạn đồng nghiệp, cha mẹ các em những điều cơ bản để rèn kĩ năng sống cho HS như sau:
Điều cần làm trước hết là người lớn phải là tấm gương sáng, yêu thương, tôn trọng, đối xử công bằng với trẻ và đảm bảo an toàn cho trẻ. Việc học của trẻ nếu luôn đựơc người lớn khuyến khích, chia sẻ thì trẻ sẽ tự tin vào năng lực của bản thân và chúng thường hy vọng vào tương lai nhiều hơn. Tham gia vào việc giáo dục của con cái không nên để tốn quá nhiều thời gian và cũng khộng cần tốn sức tập luyện, cha mẹ chỉ tốn ít thời gian khi cho các em thấy cha mẹ rất coi trọng giá trị của việc giáo dục.Việc tham gia ở mức độ nào không quan trọng nhưng thời gian đó thật đáng giá và đó là sự đầu tư cần thiết cho tương lai của các em.
Không hạ thấp các em: Cứ mỗi lần chúng ta nói những lời hạ thấp khả năng các em là chúng ta đã phá vỡ những suy nghĩ tích cực về chính bản thân của học sinh. Không nên tạo cho các em thói quen kiêu ngạo nhưng cũng không nên nói những lời không hay đối với trẻ. Không doạ nạt: Người lớn cần nhớ rằng mỗi lần chúng ta doạ nạt là chúng ta đã làm cho trẻ sợ hãi và căm giận người lớn. Sự đe doạ hoàn toàn có hại cho đứa trẻ và sẽ không giúp cho hành vi của các em tốt hơn. Không bắt các em hứa hẹn: Vì sự hứa hẹn hoặc doạ nạt không có ý nghĩa đối với em vì nếu các em cảm nhận được và cắn rứt vì không làm tròn lời hứa thì ở các em sẽ phát triển cảm giác hối lỗi. Không nên yêu cầu các em phục tùng theo ý người lớn ngay lập tức vì sự phục tùng một cách thái quá không có sự thoả thuận giữa các bên không tạo điều kiện phát triển tính tự lập ở các em. Không yêu cầu những điều không phù hợp với các em vì những yêu cầu ở các em phải thực hiện một hành vi chín chắn mà các em chưa có khả năng hoặc các em phải làm các yêu cầu không mang tính thống nhất và liên tục trong việc cho phép hoặc cấm đoán sẽ ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển tính nhận thức của học sinh . Không nên nhồi nhét lượng kiến thức quá mức so với khả năng tiếp nhận của não bộ của các em. Phần 3. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm: Từ những cố gắng nghiên cứu tài liệu, kinh nghiệm của bản thân, sự đồng thuận hợp tác của các bạn đồng nghiệp, sự ủng hộ tích cực của các bậc cha mẹ đã giúp tôi đã áp dụng sáng kiến vào HS khối … cụ thể là lớp …. và đạt được kết quả trong việc dạy các kĩ năng sống cơ bản thể hiện ở các kết quả sau: Kết quả cho thấy HS ngoan hơn, tự giác hơn, chủ động, mạnh dạn hơn tự tin, ứng xử khá phù hợp trong mọi tình huống. * Về phía giáo viên Giáo viên gần gũi chuyện trò với học sinh hơn, giải quyết hợp lý, công bằng với mọi tình huống xảy ra giữa các em học sinh trong lớp. Trong giảng dạy, GV đã chú ý đến hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm nhiều hơn. Mạnh dạn, tự tin điều khiển các cuộc họp phụ huynh học sinh, biết tự chuẩn bị, phối hợp chặt chẽ, trao đổi thừơng xuyên với cha mẹ các em. Hiệu quả lớn nhất là nhà trường đã huy động được sự tham gia của cha mẹ các em, của các tổ chức, các lực lượng xã hội trong việc giáo dục văn hóa, truyền thống cho học sinh, đồng thời đây là những cơ hội vàng dạy trẻ kĩ năng sống. III. KẾT LUẬN Kết luận: Rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động, để học sinh tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình thành các kĩ năng; thực hiện sự phối hợp trong và ngoài nhà trường làm tốt công tác xã hội hoá trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh. Giáo dục kĩ năng sống trong trường học góp phần rèn luyện, hình thành cho học sinh sống có trách nhiệm hơn và biết lựa chọn cách ứng xử phù hợp, ứng phó với các sức ép, thách thức trong cuộc sống. Giáo dục kĩ năng sống còn tạo mối quan hệ thân thiện, cởi mở giữa thầy, trò, sự hứng thú tự tin, chủ động sáng tạo trong học tập, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Học sinh được giáo dục kĩ năng sống xác định được bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với bản thân, gia đình và xã hội. Giáo dục kĩ năng sống còn cần đến vốn sống, tình thương và nhân cách của người thầy. Học sinh học kiến thức ở thầy trước hết là ở tấm gương sống của người thầy. Vì vậy, trước hết “mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” mà ngành Giáo dục đang vận động. kĩ năng sống cần cho suốt cả cuộc đời và luôn luôn được bổ sung, nâng cấp để phù hợp với sự thay đổi của cuộc sống biến động. Người trưởng thành cũng vẫn cần học kĩ năng sống. Rèn kĩ năng sống cho học sinh không phải là công việc “một sớm, một chiều” mà đòi hỏi phải có quá trình, kiên nhẫn và bằng cả tâm huyết và ở mọi lúc, mọi nơi, thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. kĩ năng sống rất đa dạng và mang đặc trưng vùng, miền đòi hỏi người giáo viên phải vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với nhu cầu, trình độ của học sinh và đặc điểm, hoàn cảnh của nhà trường, địa phương. Rèn kĩ năng sống không phải chỉ là công việc của giáo viên, nhà trường mà của cả xã hội, cộng đồng, có như vậy mới mong đào tạo ra được những thế hệ trẻ phát triển toàn diện, chuẩn bị tốt cho việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. 2. Ý kiến kiến nghị đề xuất: 2.1 Với Phòng Giáo dục và Đào tạo: Tổ chức hội thảo trao đổi kinh nghiệm về biện pháp rèn kĩ năng sống cho HS tiểu học, để GV có điều kiện trao đổi học hỏi lẫn nhau nhằm nâng cao chất lượng GD. 2.2 Với Lãnh đạo trường: Phát huy nguồn lực Hội cha mẹ học sinh nhằm hỗ trợ kinh phí đắc lực cho các hoạt động ngoại khóa. Tạo điều kiện để GV vận dụng sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho HS tiểu học vào việc giảng dạy và giáo dục kĩ năng sống cho HS. Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm nhỏ của tôi đã đúc rút từ thực tế làm công tác giáo dục.Tôi rất mong được sự góp ý của Hội đồng khoa học các cấp.
Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu họcPHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀTrong thực tế hiện nay việc rèn kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn thấp và nhiều hạn chế. Việc rèn kĩ năng sống cho học sinh chưa có nét chuyển biến, nguyên do chính là trong tư tưởng giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh còn chiếu lệ, giáo viên luôn chú trọng đến việc đọc tốt, làm tính tốt … Ở bậc tiểu học các môn học nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức sơ đẳng về các chuẩn mực hành vi xã hội chủ nghĩa gắn với những kinh nghiệm đạo đức, để từ đó giúp học sinh hình thành kĩ năng sống, biết phân biệt đúng sai làm theo cái đúng, ủng hộ cái đúng, đấu tranh với những biểu hiện sai trái, xấu xa, nhắc nhở các em hành động theo chuẩn mực đạo đức và thói quen đạo đức chính vì vậy tôi quyết định chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học”. Vì rèn kĩ năng sống ở bậc tiểu học là một nhiệm vụ quan trọng mà người người làm công tác giáo dục cần quan tâm. PHẦN B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀI. Cơ sở lí luận: Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. II. Cơ sở thực tiễn: Ở Việt Nam, từ năm học 2008-2009, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực”, với yêu cầu tăng cường sự tham gia một cách hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường và tại cộng đồng với thái độ tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo. Trong năm nội dung thực hiện có nội dung tổ chức trò chơi dân gian cho học sinh đó cũng chính là rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Đối với giáo viên tiểu học thường tập trung lo lắng cho những em có những vấn đề về hành vi và khả năng tập trung trong những lớp đầu tiên (lớp 1) trẻ đến trường. Đơn giản là vì những học sinh này thường không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú ý lắng nghe và làm việc theo nhóm, điều này làm cho HS không thể tập trung lĩnh hội những điều giáo viên dạy. Vì vậy, giáo viên phải tốn rất nhiều thời gian đầu tư để giúp HS có được những kĩ năng sống cơ bản ở trường Tiểu học. Trong quá trình rèn kĩ năng sống cho trẻ nhằm thực hiện nội dung phong trào “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực”, tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn sau: 1. Thuận lợi: Bộ Giáo dục - Đào tạo đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện-học sinh tích cực” với những kế hoạch nhất quán từ trung ương đến địa phương, Phòng giáo dục - Đào tạo cũng đã có kế hoạch từng năm học với những biện pháp cụ thể để rèn kỹ năng sống cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học, đây chính là những định hướng giúp giáo viên thực hiện như: Rèn luyện kỹ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kỹ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác; rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội. Trong thực tế năm học 2012 - 2013, với yêu cầu sử dụng công nghệ thông tin đổi mới hình thức phương pháp dạy học, giáo viên thường lãng quên các trò chơi dân gian, ngại đưa vào kế hoạch, thậm chí không có thời gian cho trẻ vui chơi. Tôi đã có biện pháp đề ra kế hoạch, tổ chức cho các em chơi những trò chơi dân gian. Vì thế, năm học 2012-2013, khi có chỉ đạo thực hiện nội dung tăng cường tổ chức các trò chơi dân gian cho học sinh, tôi đã có sự chuẩn bị về mặt nhận thức của giáo viên, có sẵn dụng cụ, các bộ cờ dân gian cho trẻ chơi. 2. Khó khăn Về phía các bậc cha mẹ các em luôn nóng vội trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc con mình về nhà mà chưa biết đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm toán thì lo lắng một cách thái quá! Đồng thời lại chiều chuộng, cung phụng con cái khiến trẻ không có kĩ năng tự phục vụ, chỉ chú ý đến khâu dạy, không chú ý đến con mình ăn, uống như thế nào, trẻ có biết sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống hay không? Và vì sao chúng ta cần những đồ dùng, vật dụng đó? Những đồ dùng đó để làm gì? Đối với giáo viên Phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” tập trung nhiều nội dung chung cho các bậc học. Tuy chưa nắm hết về nội dung phải dạy trẻ theo từng khối lớp, những kĩ năng sống cơ bản nào, chưa biết vận dụng từ những kế hoạch định hướng chung để rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Mặc dù có nhiều kinh nghiệm nhưng việc đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự chuyên cần, tích cực, chủ động, sáng tạo và ý thức vươn lên, rèn luyện khả năng tự học của học sinh còn gặp nhiều khó khăn. Từ cơ sở và thực tiễn trong quá trình giáo dục rèn kĩ năng sống cho học sinh bậc tiểu học tôi đã tìm ra một số biện pháp giúp giáo viên rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học có tính khả thi nhất. III. Các biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh 1./ Biện pháp nhận thức sâu sắc về việc dạy trẻ kĩ năng sống Đầu năm học, tôi học tập nghiên cứu chuyên đề rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học, về thực trạng và giải pháp ở đơn vị trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh bậc học tiểu học do Bộ Giáo dục- Đào tạo phát động; qua đó giúp tôi hiểu được rằng chương trình học chính khoá thường cho trẻ tiếp xúc từ từ với các kiến thức văn hoá trong suốt năm học, còn thực tế trẻ sẽ học tốt nhất khi có được cách tiếp cận một cách cân bằng, biết cách phát triển các kĩ năng nhận thức, cảm xúc và xã hội. Vì thế, khi trẻ tiếp thu được những kĩ năng giao tiếp xã hội và các hành vi ứng xử cơ bản trong nhóm bạn, thì trẻ sẽ nhanh chóng sẵn sàng và có khả năng tập trung vào việc học văn hoá một cách tốt nhất. 2./ Biện pháp xác định những kĩ năng sống cơ bản cần dạy trẻ ở lứa tuổi tiểu học : Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều kĩ năng quan trọng mà trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá đặc biệt là trẻ em độ tuổi lớp1. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các kĩ năng quan trọng nhất trẻ phải học vào thời gian đầu của năm học chính là những kĩ năng sống như: sự hợp tác, tự kiểm soát, tính tự tin, tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác định được các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm để dạy trẻ . 3./ Biện pháp cụ thể hóa nội dung của những kĩ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy trẻ: Kĩ năng sống tự tin : Một trong những kĩ năng đầu tiên mà giáo viên cần chú tâm là phát triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. Kĩ năng sống này giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. Kĩ năng sống hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với các em học sinh lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp các em biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Kĩ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một trong những kĩ năng quan trọng nhất cần có ở các em vào giai đoạn này là sự khát khao được học. Người giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khơi gợi tính tò mò tự nhiên của các em. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khơi gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. Kĩ năng giao tiếp: Giáo viên cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh nó. Đây là một kĩ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu khi so với tất cả các kĩ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu các em cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, các em sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp học sinh sẳn sàng học mọi thứ. Ngoài ra, ở nhà trường giáo viên cần dạy học sinh nghi thức văn hóa trong ăn uống qua đó dạy các em kĩ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau khi ăn, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa … hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. 4./ Biện pháp xác định nhiệm vụ cơ bản và phân công trách nhiệm trong việc dạy học sinh kĩ năng sống Giáo viên có thể làm được gì để dạy kĩ năng sống cho trẻ? Cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự chuyên cần, tích cực của học sinh , cần phải biết khai thác phát huy năng khiếu, tiềm năng sáng tạo ở mỗi học sinh . Vì mỗi học sinh là một nhân vật đặc biệt, phải giáo dục học sinh như thế nào để các em cảm thấy thoải mái trong mọi tình huống của cuộc sống. Cần thường xuyên tổ chức các họat động giáo dục chăm sóc giáo dục các em một cách thích hợp tuân theo một số quan điểm: Giúp các em phát triển đồng đều các lĩnh vực: thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm- xã hội và thẫm mĩ. Phát huy tính tích cực của các em, giúp các em hứng thú, chủ động khám phá tìm tòi, biết vận dụng vốn kiến thức, kĩ năng vào việc giải quyết các tinh huống khác nhau. Cần giúp các em có được những mối liên kết mật thiết với những bạn khác trong lớp, các em biết chia sẻ chăm sóc, trẻ cần phải học về cách hành xử, biết lắng nghe trình bày và diễn đạt được ý của mình khi vào trong các nhóm học sinh khác nhau, giúp các em luôn cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới. Điều này liên quan tới việc các em có cảm thấy thoải mái, tự tin hay không đối với mọi người xung quanh, cũng như việc mọi người xung quanh chấp nhận đứa học sinh đó như thế nào? Cần chuẩn bị cho học sinh sự tự tin, thoải mái trong mọi trường hợp nhất là trong việc ăn uống để chúng ta không phải xấu hổ vì những hành vi không đẹp của các em. Thường xuyên liên hệ với phụ huynh để kịp thời nắm tình hình của các em, trao đổi với phụ huynh những nội dung và biện pháp chăm sóc và giáo dục các em tại nhà, bàn bạc cách giải quyết những khó khăn gặp phải. 5./ Biện pháp giúp trẻ phát triển các kĩ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh trong nhà trường Phối hợp với chính quyền nhà trường tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Căn cứ vào nội dung trên, tôi đã xây dựng kế hoạch và thực hiện nhiều hoạt động một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của trẻ. Cụ thể như sau: Phát động học sinh làm đồ chơi dân gian; sưu tầm các bài hát, điệu múa thể loại dân ca cho học sinh theo phù hợp theo từng lứa tuổi . Năm học này, khi có chỉ đạo thực hiện nội dung tăng cường tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động văn nghệ, vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh tiểu học . Duy trì việc sinh hoạt ngoài giờ lên lớp theo chủ điểm để học sinh được học được chơi. Phối hợp với Tổng phụ trách tổ chức các cuộc thi trò chơi dân gian trong dịp đầu xuân như: Ô ăn quan Đập heo, Lò cò, Cướp cờ, hội thi Vai điệu tuổi hồng, hội thi Vẽ những điều em mơ ước. Đồng thời hàng tuần vào tiết chào cờ sáng thứ hai cho các em “Kể chuyện Bác Hồ”; Trò chơi Ai nhanh? Ai đúng? … . 6./ Biện pháp tạo môi trường thực hiện nhiệm vụ giáo dục trẻ kĩ năng sống Nhằm tạo môi trường giúp giáo viên và học sinh tăng cường đọc sách, tôi đã tham mưu với hiệu trưởng đã trang bị, sách thư viện, sách Bác Hồ, sách Lịch sử, và các loại sách trang trí đẹp với nhiều tên gọi khác nhau theo chủ đề: “tủ sách Bác Hồ”; “tủ sách lịch sử”; “câu đố vui”; “những con vật đáng yêu”; “hoa trái bốn mùa”; …thiết kế phân chia nhiều ngăn để sách, truyện nhiều kích cỡ, vừa tầm các em. IV. Kết quả và bài học kinh nghiệm 1. Kết quả Từ những cố gắng nghiên cứu tài liệu, kinh nghiệm của bản thân, sự đồng thuận hợp tác của các bạn đồng nghiệp, sự ủng hộ tích cực của các bậc cha mẹ đã giúp tôi đạt được một số kết quả trong việc dạy các kĩ năng sống cơ bản thể hiện ở các kết quả sau: a./ Kết quả học sinh lớp tôi: 100% học sinh đều được giáo viên tạo mọi điều kiện khuyến khích khơi dậy tính tò mò, phát triển trí tưởng tượng, năng động, mạnh dạn, tự tin, 100% học sinh được rèn luyện khả năng sẵn sàng học tập ở trường phổ thông hiệu quả ngày càng cao. 90% học sinh có thói quen lao động tự phục vụ, được rèn luyện kĩ năng tự lập; kĩ năng nhận thức; kĩ năng vận động nhỏ, vận động tinh thông qua các hoạt động hàng ngày trong cuộc sống của học sinh; ngoài ra có 70% học sinh được rèn kĩ năng tự kiểm soát bản thân, phát triển óc sáng tạo, tính tự tin thông qua các hoạt động năng khiếu vẽ, thể dục , và các môn học khác. 100% trẻ được rèn luyện kĩ năng xã hội; kĩ năng về cảm xúc, giao tiếp; chung sống hòa bình, và tuyệt đối không xảy ra bạo hành trẻ em ở trường cũng như ở gia đình. 100 % trẻ được giáo dục, chăm sóc nuôi dưỡng tốt, được bảo vệ sức khỏe, được bảo đảm an toàn, phòng bệnh, được theo dõi cân đo bằng biểu đồ phát triển. 70% trẻ luôn có kết quả tốt trong học tập thông qua kết quả học tập cũng như bảng theo dõi ở mỗi lớp , sau mỗi giai đoạn, qua kết quả kiểm tra đánh giá chất lượng sau mỗi chủ đề đối với từng học sinh đạt khá và tốt: Mạnh dạn tự tin: 90 %; kĩ năng hợp tác: 93%; kĩ năng giao tiếp 92,3%; tự lập, tự phục vụ: 99 %; lễ phép: 100%; kĩ năng vệ sinh: 92 %; kĩ năng thích khám phá học hỏi : 86 %; kĩ năng tự kiểm soát bản thân: 90 % Học sinh đi học đều hơn, đạt tỷ lệ chuyên cần đạt từ 99% trở lên và ít gặp khó khăn khi đến lớp, có kĩ năng lao động tự phục vụ cho bản thân, biết thương yêu bạn bè trong cùng một mái trường, biết giúp đỡ bạn cùng tiến. b./ Về phía giáo viên Giáo viên chịu khó gần gũi chuyện trò với học sinh, trả lời những câu hỏi vụn vặt của các em, không la mắng, giải quyết hợp lý, công bằng với mọi tình huống xảy ra giữa các em học sinh trong lớp. Trong giảng dạy, chú ý đến hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm nhiều hơn, Mạnh dạn, tự tin điều khiển các cuộc họp phụ huynh học sinh, biết tự chuẩn bị, phối hợp chặt chẽ, trao đổi thừơng xuyên với cha mẹ các em. Hiệu quả lớn nhất là nhà trường đã huy động được sự tham gia của cha mẹ các em, của các tổ chức, các lực lượng xã hội trong việc giáo dục văn hóa, truyền thống cho học sinh, đồng thời đây là những cơ hội vàng dạy trẻ kỹ năng sống. 2. Bài học kinh nghiệm Với những kết quả đạt được, bản thân tôi chỉ muốn nêu lên những kinh nghiệm chung nhất do nghiên cứu tài liệu, do tích luỹ được trong suốt quá trình thời gian giảng dạy với mong muốn gửi các đồng nghiệp, cha mẹ trẻ những thông điệp mang tính thuyết phục với một số điều cần làm và cần tránh nhằm giúp các bạn đồng nghiệp, cha mẹ các em những điều cơ bản để rèn kĩ năng sống như sau: a./ Một số điều người lớn cần làm giúp các em rèn luyện kĩ năng sống: Điều cần làm trước hết là người lớn phải là tấm gương sáng, yêu thương, tôn trọng, đối xử công bằng với trẻ và đảm bảo an toàn cho trẻ. Việc học của trẻ nếu luôn được người lớn khuyến khích, chia sẻ thì trẻ sẽ tự tin vào năng lực của bản thân và chúng thường hy vọng vào tương lai nhiều hơn. Tham gia vào việc giáo dục của con cái không nên để tốn quá nhiều thời gian và cũng không cần tốn sức tập luyện, cha mẹ chỉ tốn ít thời gian khi cho các em thấy cha mẹ rất coi trọng giá trị của việc giáo dục.Việc tham gia ở mức độ nào không quan trọng nhưng thời gian đó thật đáng giá và đó là sự đầu tư cần thiết cho tương lai của các em. b./ Một số điều người lớn cần tránh khi dạy trẻ kĩ năng sống: Không hạ thấp các em: Cứ mỗi lần chúng ta nói những lời hạ thấp khả năng các em là chúng ta đã phá vỡ những suy nghĩ tích cực về chính bản thân của học sinh. Không nên tạo cho các em thói quen kiêu ngạo nhưng cũng không nên nói những lời không hay đối với trẻ. Không doạ nạt: Người lớn cần nhớ rằng mỗi lần chúng ta doạ nạt là chúng ta đã làm cho trẻ sợ hãi và căm giận người lớn. Sự đe doạ hoàn toàn có hại cho đứa trẻ và sẽ không giúp cho hành vi của các em tốt hơn. Không bắt các em hứa hẹn: Vì sự hứa hẹn hoặc doạ nạt không có ý nghĩa đối với em vì nếu các em cảm nhận được và cắn rứt vì không làm tròn lời hứa thì ở các em sẽ phát triển cảm giác hối lỗi. Không nên yêu cầu các em phục tùng theo ý người lớn ngay lập tức vì sự phục tùng một cách thái quá không có sự thoả thuận giữa các bên không tạo điều kiện phát triển tính tự lập ở các em. Không yêu cầu những điều không phù hợp với các em vì những yêu cầu ở các em phải thực hiện một hành vi chín chắn mà các em chưa có khả năng hoặc các em phải làm các yêu cầu không mang tính thống nhất và liên tục trong việc cho phép hoặc cấm đoán sẽ ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển tính nhận thức của học sinh. Không nên nhồi nhét lượng kiến thức quá mức so với khả năng tiếp nhận của não bộ. ......... Mời các bạn tải file tài liệu để xem thêm nội dung chi tiết Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu họcBạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.18 MB, 24 trang ) Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học 3.3. PHÁT HUY VAI TRÒ, TÁC DỤNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH.........................................................................................12 3.4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG..............................................12 3.5. VÍ DỤ MINH HỌA............................................................................................................14 CHƯƠNG 4....................................................................................................................................19 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA SÁNG KIẾN:............................................................................19 CHƯƠNG 5....................................................................................................................................20 TIỂU KẾT......................................................................................................................................21 PHẦN III: KẾT LUẬN..................................................................................................................22 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................24 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ Trong thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay, việc đào tạo thế hệ trẻ trở thành những người lao động có ích cho xã hội là việc làm cấp bách và cần thiết, đòi hỏi sự dày công của người giáo viên, bởi yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Bản thân là một giáo viên Tiểu học có nhiều năm công tác và giảng dạy khối lớp 5 tại trường Tiểu học nơi tôi công tác với nhiều bức xúc trước học sinh chưa có kinh nghiệm kỹ năng sống. Do đó, đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ, có năng lực phẩm chất đạo đức tốt, tâm huyết với nghề, yêu thương tận tụy với học sinh, bởi giáo viên đóng vai trò quan trọng vì mọi kiến thức, hành vi , phẩm chất và 2 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học năng lực được hình thành ở nhà trường, đặc biệt là cấp Tiểu học. Hơn nữa giáo viên Tiểu học là người trực tiếp giảng dạy và giáo dục các em học sinh, ngoài việc cung cấp kiến thức, văn hoá còn dạy các học sinh tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống hằng ngày như: tự chăm sóc sức khỏe, bảo vệ môi trường và phòng chống các tệ nạn xã hội,…để các em chủ động, tự tin không phụ thuộc hoàn toàn vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình. Chính vì vậy, người giáo viên ngoài việc trang bị cho học sinh vốn kiến thức cơ bản trong học tập, lao động còn phải giáo dục học sinh có kỹ năng sống đó là: Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng nhau chung sống. Năm học 2016 - 2017 là năm học tiếp tục thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một trong những nội dung của phong trào. Vì thế, nhà trường cần chú trọng hơn đến nội dung “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh”. Để thực hiện tốt giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, nhiệm vụ đầu tiên của giáo viên là nghiên cứu và nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học sinh, xây dựng mục tiêu, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục phù hợp vào hoàn cảnh, điều kiện dạy học cụ thể của lớp, của trường và vận dụng một cách linh hoạt sáng tạo với nhu cầu, trình độ của học sinh. Với những kinh nghiệm tôi rút ra từ thực tiễn sẽ góp phần xây dựng thế hệ học sinh năng động, thân thiện, phát triển toàn diện trong nhà trường. Vì vậy tôi đã chọn sáng kiến kinh nghiệm “ Một số biện pháp giáo dục Kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học” 3 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN Phương pháp giáo dục Phổ thông đang đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích hợp trong một số môn học và hoạt động giáo dục. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học còn thông qua nhiều 4 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học chương trình, dự án như: Giáo bảo vệ môi trường, giáo dục phòng chống HIV/AIDS, giáo dục phòng chống ma túy, giáo dục phòng chống tai nạn thương tích. Đặc biệt, rèn kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” do Bộ Giáo dục và đào tạo chỉ đạo. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường là: - Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp, hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và các hoạt động hằng ngày. - Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. - Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là giáo dục cho các em có cách sống tích cực, xây dựng cho các em các hành vi theo hướng tích cực phù hợp với mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học. 1.1. KỸ NĂNG SỐNG LÀ GÌ? Có nhiều quan niệm khác nhau về kỹ năng sống: - Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực , giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước nhu cầu và thác thức của cuộc sống hằng ngày. - Theo UNICEFF, Kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Các tiếp cận này có sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kĩ năng. - Theo tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là: Học để biết: gồm các kỹ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả của việc làm…; 5 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học Học làm người: gồm các kỹ năng cá nhân như ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin…; Học để chung sống: gồm các kỹ năng như giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông Học để làm: gồm kỹ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ như: kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm..; Tóm lại kỹ năng sống rất cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả. 1.2. ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ CỦA TRẺ - Trong thực tế cuộc sống cho thấy những trẻ có thể lực yếu thường hay ỷ lại, phụ thuộc nhiều vào những người thân trong gia đình những việc làm tự phục vụ mà lẽ ra chính trẻ phải tự làm như : rửa chân tay, mặc quần áo,... - Hệ thần kinh của trẻ tiểu học đang trong thời kì phát triển mạnh, đến 9, 10 tuổi hệ thần kinh của trẻ căn bản được hoàn thiện và bộ óc của các em đang phát triển đi dần đến hoàn thiện nên các em dễ bị kích thích. Thầy cô giáo và cha mẹ, người thân của các em cần chú ý để giúp trẻ hình thành tính tự chủ, lòng kiên trì, sự kìm hãm của bản thân trước những kích thích của hoàn cảnh xung quanh, biết giữ gìn trật tự nơi công cộng và trong lớp học. Người lớn không được mắng, doạ dẫm, đe nạt các em, vì làm như thế không những bị tổn thương đến tình cảm mà còn gây tác hại đến sự phát triển thần kinh và bộ óc của các em. - Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học cũng được bắt đầu ngay từ những buổi đầu các em đến trường. Nếu không chuẩn bị chu đáo về mặt tâm lí cho trẻ trước khi đi học sẽ dẫn đến những tình huống như: đòi theo bố mẹ về nhà, không dám nói chuyện với bạn bè, không dám chào hỏi thầy cô, không dám xin phép cô khi ra vào lớp,... - Học sinh tiểu học thích bắt chước hành vi, cử chỉ, lời nói,... của các nhân vật trong phim, của các thầy cô giáo, của những người thân trong gia đình. tính bắt 6 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học chước là con dao “hai lưỡi”, vì trẻ em bắt chước cái tốt cũng nhiều, cái xấu cũng nhiều. Chính vì vậy những tính cách hành vi của những người xung quanh là môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách, hành vi, ứng xử của trẻ. Các mối quan hệ của trẻ em là: Trẻ em – Gia đình; Trẻ em - Đồ vật; Trẻ em – Nhà trường; Trẻ em – Xã hội. Ở tiểu học, uy tín của người thầy giáo, cô giáo các quan điểm, niềm tin, toàn bộ những hành vi cử chỉ của thầy, cô thường là những mẫu mực cho hành vi của học sinh. Các em thường tin tưởng tuyệt đối ở nơi thầy, cô giáo nên chúng thường bắt chước những cử chỉ tác phong của thầy, cô giáo mình. Ở trường các em còn được tiếp xúc với bạn bè, với tập thể nhóm bạn, tổ, lớp; những hoạt động tập thể cũng ảnh hưởng không ít đến việc hình thành, phát triển nhân cách và giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN 2.1. THỰC TRẠNG Thực trạng ở trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh, một số học sinh còn thiếu kỹ năng sống như: thiếu tính tự lập; chưa tự giác, thiếu tự tin trước tập thể, chưa biết cách ứng xử phù hợp. Kỹ năng giao tiếp hạn chế, nói trỗng với người lớn, thầy cô, gọi bạn bằng mày, tao …vv. Để giúp học sinh có kỹ năng sống tốt, tôi đã tiến hành khảo sát thực tế một số kỹ năng của các lớp như sau: • Khảo sát HS lớp 1 A1 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2016 - 2017: • TSHS Nội dung khảo sát: Tự mặc quần áo. Tự giác ngồi học bài Tự mặc quần áo Tự giác ngồi học bài 7 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học Tự mình mặc Cần người lớn Tự giác không Chưa tự giác, quần áo 24 giúp mặc quần cần nhắc nhở bố mẹ phải áo nhắc nhở nhiều SL % SL % SL % SL % 14 58,3 10 41,7 10 41,7 14 58,3 • Khảo sát lớp 2A 2 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2016 - 2017: • Nội dung khảo sát: Thảo luận nhóm . Khảo sát qua quan sát HS thực hành thảo luận nhóm trong một số tiết Đạo đức. TSHS Thực hành thảo luận nhóm Biết cách lắng nghe, hợp tác Chưa biết cách lắng nghe, hay tách ra khỏi nhóm SL % SL % 25 14 56,0 11 44,0 * Khảo sát lớp 5/3 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2016 - 2017: * Nội dung khảo sát: ứng xử với bạn khi chơi các trò chơi dân gian tập thể. Khảo sát qua quan sát thực tế, kết hợp với giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách đội đánh giá HS: TSHS 30 Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể Biết cách ứng xử hài hoà khá phù Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi hợp SL 22 % 73,3 SL 8 % 26,7 Từ thực trạng trên, qua nhiều năm giảng dạy tại trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh tôi tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến các em học sinh chưa có kỹ năng sống tốt là: 8 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học 2.2. NGUYÊN NHÂN 2.2.1.Về phía giáo viên: - Một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, mà chỉ chú trọng truyền thụ kiến thức ở sách giáo khoa nên chưa chịu khó tìm tòi các hình thức và phương pháp tổ chức cho các hoạt động này nên làm mất sự hứng thú của học sinh. 2.2.2. Về phía học sinh: - Học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm theo thầy cô giáo, chưa có tính sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động. - Học sinh chỉ có học kiến thức, khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống kém, thiếu sự tự tin trước đông người. - Kỹ năng giao tiếp hạn chế, nói trỗng với người lớn, thầy cô, gọi bạn bằng mày, tao,… 2.2.3. Về phía phụ huynh: Đa số phụ huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức, chỉ khuyến khích con em tìm kiến thức mà quên hướng dẫn cho con em mình làm tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách ứng xử trong gia đình. Một số gia đình phụ huynh giao tiếp trong gia đình còn nhiều hạn chế, xưng hô chưa chuẩn mực nên các em bắt chước và xưng hô thiếu thiện cảm. Ngoài ra do ảnh hưởng của môi trường sống, các em bắt chước nói tục, chưởi thề. 2.2.4. Về phía nhà trường Trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh là một trường thuộc vùng ven biển, điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, trình độ dân trí của người dân chưa cao so với các xã ở thị trấn của huyện. Phần lớn người dân làm nghề đánh cá nên thường nói tục, chưởi thề do đó ảnh hưởng đến giáo dục của nhà trường. Vì thế trong hoạt động chuyên môn dạy và học, Nhà trường thường xuyên nghiên cứu, cải tiến nâng cao 9 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học chất lượng giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với nội dung chương trình. Và đặc biệt chú trọng đến việc "Giáo dục kỹ năng sống" cho học sinh. CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Giáo dục kỹ năng sống là điều cần thiết cho mọi người, mọi lứa tuổi. Đặc biệt là đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học. Giáo dục kỹ năng sống là việc cần được tiến hành thường xuyên, liên tục, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, hoàn cảnh, hoạt động của từng loại đối tượng cụ thể. Để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học tôi đã thực hiện các biện pháp sau: 3.1. BÁM SÁT NỘI DUNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Nội dung giáo dục kỹ năng sống ở Tiểu học hết sức đơn giản, gần gũi với trẻ em, là những kiến thức tối thiểu để các em có thể tự lập... Và mục đích quan trọng nhất là giúp các em tự tin hơn, tự lập hơn trong cuộc sống. Vì vậy khi tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh cần: - Bám sát vào nội dung của giáo dục kỹ năng sống và vận dụng linh hoạt các nội dung của giáo dục kỹ năng sống tuỳ theo từng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và điều kiện cụ thể của từng môn học. - Xác định rõ các nội dung giáo dục kỹ năng sống (xác định rõ các kỹ năng sống cần hình thành và phát triển cho học sinh) để tích hợp vào nội dung của hoạt động giáo dục. 10 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học - Tạo ra động lực cho học sinh tham gia một cách tích cực vào quá trình hình thành kỹ năng sống nói chung và kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng tự nhận thức về bản thân, kỹ năng ứng phó với cảm xúc... 3.2. THỰC HIỆN TỐT CÁC NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG Kỹ năng sống là tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Vì thế GV cần nắm rõ 5 nguyên tắc về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. : 3.2.1. Tương tác: Kỹ năng sống được hình thành tốt trong quá trình học sinh tương tác với bạn bè và những người xung quanh. Tạo điều kiện để các em có dịp thể hiện ý kiến của mình và xem xét ý kiến của người khác... Do vậy, giáo viên cần tổ chức các hoạt động có tính chất tương tác trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để giáo dục kỹ năng sống cho các em. 3.2.2. Trải nghiệm: Kỹ năng sống chỉ được hình thành khi người học trải nghiệm qua thực tế và nó có kĩ năng khi các em được làm việc đó. Vì thế giáo viên cần phải có thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh được hoạt động thực, có cơ hội thể hiện ý tưởng, có cơ hội xử lí các tình huống. 3.2.3. Tiến trình: Là một quá trình từ nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hành vi. Do vậy giáo dục kỹ năng sống không thể là ngày một ngày hai mà cả một quá trình. 3.2.4. Thay đổi hành vi: Giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực. Giáo dục kỹ năng sống thúc đẩy người học thay đổi hay định hướng lại các giá trị, thái độ và hành động của mình. 3.2.5. Thời gian - môi trường giáo dục: 11 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học Giáo dục giáo dục kỹ năng sống được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi; giáo dục trong mọi môi trường như gia đình, nhà trường, xã hội; cần phải tạo điều kiện tối đa cho HS tham gia vào các tình huống thật trong cuốc sống. Do đó trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh GV phải đảm bảo thực hiện tốt các nguyên tắc của giáo dục. 3.3. PHÁT HUY VAI TRÒ, TÁC DỤNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Hoạt động giáo dục kỹ năng sống là hoạt động được tổ chức theo mục tiêu, nội dung, chương trình dưới sự hướng dẫn của giáo viên, giúp học sinh thực hiện một cách tự giác, tích cực tri thức thành niềm tin, kiến thức thành hành động, biến yêu cầu của nhà trường thành chương trình hành động của tập thể lớp và của cá nhân học sinh, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm tri thức, thái độ, quan điểm và hành vi ứng xử của mình trong môi trường an toàn, thân thiện có định hướng giáo dục. Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi như : kỹ năng giao tiếp ứng xử có văn hoá; kỹ năng tổ chức quản lý và tham gia các hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và công tác xã hội. Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia các hoạt động tập thể và hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm tin trong sáng với cuộc sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Vì vậy cần phát huy tối đa vai trò, tác dụng và hiệu quả của hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. 3.4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG - Tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các môn học, vào các hoạt động giáo dục khác. - Thường xuyên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi tập thể lành mạnh, chơi các trò chơi dân gian, tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, qua các hoạt động 12 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học rèn cho học sinh kĩ năng ứng xử với bạn bè, xây dựng tinh thần đoàn kết tốt, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng hợp tác, kỹ năng quyết định, biết kiềm chế bản thân trong khi xử lí các tình huống với bạn bè. - Tổ chức các hoạt động lao động vừa sức với học sinh: vệ sinh sân trường, lớp học, trồng chăm sóc cây trên sân trường, bồn hoa, vườn trường, ; học sinh được rèn một số kỹ năng như: cầm chổi quét, nhặt rác, tưới cây, tỉa lá,...; thông qua đó HS biết sử dụng có hiệu quả đồ dùng lao động. - Giáo dục học sinh có ý thức xây dựng trường lớp “Xanh – Sạch – Đẹp” thường xuyên chăm sóc cây xanh trong trường học. Giáo viên chủ nhiệm cùng học sinh chăm sóc cây xanh - Học sinh tiểu học thường hay bắt chước người lớn và rất tin tưởng ở các thầy giáo, cô giáo. Vì vậy, mỗi giáo viên cũng phải luôn thường xuyên tự rèn kỹ năng sống, luôn thể hiện là tấm gương trong sáng, mẫu mực cho học sinh noi theo. - Giáo viên cần thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh (VD: sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, 13 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học phương pháp gợi mở, nêu vấn đề, phương pháp đóng vai,...; biết lựa chọn phối kết hợp linh hoạt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học.); qua các hoạt động học tập, học sinh được rèn các kỹ năng phân tích, tổng hợp, tư duy sáng tạo, hợp tác theo nhóm, kỹ năng đánh giá, kỹ năng hợp tác trong nhóm, kỹ năng xử lý tình huống,... - Tổ chức các buổi sinh hoạt tập thể, hoạt động dã ngoại. - Tổ chức tốt các hoạt động xã hội, hoạt động đoàn thể (Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh). 3.5. VÍ DỤ MINH HỌA 3.5.1. Dạy bài tập đọc “ Người gác rừng tí hon ” ( Tiếng việt 5 – tuần 13 ) giáo viên giáo dục các kĩ năng sống: Ứng phó với căn thẳng ( linh hoạt, thông minh trong các tình huống bất ngờ; Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng cho học sinh qua các hoạt động : a .Luyện đọc : + Học sinh được đọc cá nhân tức là các HS trong lớp sẽ được nhận xét, giúp đỡ bạn hoặc học tập cách đọc của bạn mình . + Học sinh đọc cặp đôi cùng bàn tức là đã giúp học sinh sữa chữa lẫn nhau, tự tin giao tiếp, tương tác với nhau . + Học sinh đọc thi đua tức là giúp học sinh nâng cao năng lực khẳng định mình, rút kinh nghiệm cho bản thân, học tập điều hay từ bạn, … b .Tìm hiểu bài : giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài bằng hệ thống câu hỏi gợi ý phù hợp, học sinh sẽ được tự mình nghiên cứu, được phát biểu suy nghĩ của bản thân, được lĩnh hội kiến thức bằng việc chủ động phát huy tính tích cực của bản thân mình . Trong quá trình tìm hiểu bài, giáo viên cần tôn trọng ý kiến của học sinh, động viên, khuyến khích, hỗ trợ, bổ sung cho học sinh, tránh chê bai hoặc nói “ sai ” mà phải là “ ai bổ sung cho bạn, ý kiến khác,… ” . 14 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học - Cho học sinh trao đổi, thảo luận nhóm : + Kể những việc làm cho thấy bạn nhỏ là người : Thông minh ; Dũng cảm Từng thành viên sẽ được nêu ý kiến cá nhân mình, được giao tiếp trao đổi cùng bạn để đi đến thống nhất chung . - Cho học sinh trao đổi thảo luận với bạn trong lớp ( nhóm 4 ) : + Vì sao bạn nhỏ trong bài tự nguyện tham gia bắt bọn trộm gỗ ? + Em học tập được ở bạn nhỏ điều gì ? * Nhiều học sinh được nêu suy nghĩ của mình. Giáo viên động viên, khuyến khích, tôn trọng ý kiến của các em . c. Liên hệ thực tế : - Cho học sinh được nói lên nguyện vọng,suy nghĩ, tình cảm của mình : + Nếu em là bạn nhỏ trong bài, em sẽ làm gì ? - Học sinh sẽ được trao đổi, thảo luận với bạn, nêu lên ý kiến cá nhân mình: Qua bài, em có suy nghĩ gì về trách nhiệm của mỗi người dân đối với đất nước, với địa phương; trách nhiệm của mỗi học sinh đối với trường – lớp của mình ? Giáo viên là người tóm tắt các ý kiến, định hướng, giáo dục học sinh bằng các việc làm cụ thể . 3.5.2. Trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp : - Hoạt động ngoài giờ lên lớp là các buổi giao lưu học tập, là các tiết sinh hoạt Đội, sinh hoạt ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt múa hát tập thể, các hoạt động ngoại khoá,... .Thông qua các buổi sinh hoạt này, học sinh được chủ động tham gia các hoạt động mình yêu thích, được tương tác với bạn bè, được giao lưu với nhiều 15 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học thành viên khác. Vì vậy, giáo viên cần linh động tổ chức các hoạt động trên dưới nhiều hình thức khác nhau : - Hàng tuần dành thời gian cho tiết sinh hoạt lớp cuối tuần để tạo kĩ năng giao tiếp, cho học sinh và nắm bắt nguyện vọng, ý kiến . Từ đó, học sinh sẽ được bày tỏ suy nghĩ, ý kiến của mình, đề xuất cá nhân . - Tổ chức tốt các hình thức trò chơi ( vui khỏe và dân gian ) trong các tiết hoạt động tập thể, giao lưu để tạo không khí sôi nổi, hào hứng để mọi học sinh đều được “ chơi ”, được tương tác, giúp đỡ nhau, tạo sự tự tin cho. ví dụ : Mèo bắt chuột, giành cờ chiến thắng, nhảy bao, kéo co,… - Cuối mỗi tháng tổ chức giao lưu học tập và sinh hoạt tập thể trong lớp nhằm tạo môi trường học hỏi, giao tiếp, tương tác . Phát huy việc “ nói ”, thể hiện mình của những học sinh còn rụt rè, thụ động. Học sinh tự sưu tầm, tìm hiểu những câu chuyện, câu đố, bài thơ hay, đoạn văn hay,… làm đề tài để trao đổi, thảo luận, phát biểu ý kiến cá nhân … - Giáo viên tổ chức cho học sinh biểu diễn văn nghệ trước lớp ( hát đơn ca, tốp ca, múa hát tập thể, đóng kịch,… ) để học sinh tập dần sự mạnh dạn, tự tin trước tập thể . - Giáo viên tổ chức cho học sinh một số hoạt động ngoại khoá như : Thăm Mẹ Việt Nam Anh hùng; viếng Nghĩa trang liệt sĩ; trồng và chăm sóc cây, hoa; lao động công ích ( làm vệ sinh …) . Qua đó, cho học sinh phát biểu suy nghĩ của mình về việc đã làm, viết bài nói về cảm nhận của em . Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên cần định hướng, khơi gợi, giúp đỡ, khích lệ tinh thần cho học sinh; uốn nắn dần cho học sinh cách diễn đạt cá nhân, học tập điều hay từ bạn, rút kinh nghiệm cho bản thân mình . 16 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học 3.5.3. Trong các hoạt động gia đình Học sinh cũng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự giao tiếp trong gia đình, chịu ảnh hưởng của truyền thống và văn hoá của gia đình . Có học sinh được sự cưng chiều thái quá của ông bà, cha mẹ đã trở nên “ ngang ngược ” . Vì thế, cần phối hợp với phụ huynh, gia đình học sinh để tìm hiểu về hoàn cảnh sống, nắm bắt kịp thời đặc điểm tâm sinh lí của học sinh để giúp học sinh hiểu được : Giao tiếp trong gia đình là “ Trên kính - dưới nhường ”, học sinh cần : + Lễ phép, kính trọng ông bà, cha mẹ . + Vâng lời, giúp đỡ bố mẹ ; nhường nhịn em nhỏ . + Biết ứng xử với mọi người trong gia đình, biết nói “ cảm ơn ”, “ xin lỗi ”, “ vâng, ạ, dạ, thưa ” … với cả những người thân thiết trong gia đình, biết dùng từ ngữ phù hợp, đúng mực, phù hợp với hoàn cảnh đồng thời phải biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến mọi người ngay cả khi bất đồng quan điểm, cả khi việc không theo ý mình . * VÍ DỤ MINH HỌA: Một học sinh không làm bài về nhà, giáo viên cần để học sinh nêu được : + Lí do vì sao em không làm bài về nhà ? Giáo viên cần phối hợp với phụ huynh, yêu cầu bố mẹ học sinh tìm hiểu lí do, khuyến khích rằng con có khả năng làm được việc đó hơn là la mắng, đánh đập, học sinh sẽ cảm thấy tự tin, có cơ hội được trình bày vấn đề của mình . Giáo viên cần định hướng cho học sinh trong giao tiếp hàng ngày: + Lời đề nghị khi yêu cầu, mong muốn được giúp đỡ . 17 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học + Lời từ chối khi không đồng ý, không muốn hoặc không thể thực hiện đúng yêu cầu của người khác . + Lời xin lỗi khi làm phiền, khi mắc lỗi, khi không làm đúng, khi từ chối, - Để giao tiếp tế nhị, khéo léo; giáo viên cần định hướng cho học sinh biết cách xác định các nhân tố giao tiếp : Xác định nhân vật giao tiếp; xác định nội dung giao tiếp; xác định khả năng của em ; xác định ngữ cảnh; xác định phương tiện biểu đạt . * VÍ DỤ MINH HỌA: Lời đề nghị yêu cầu muốn được giúp đỡ - GV đưa tình huống cụ thể : “ Nhờ một người cùng trang lứa đóng giúp cửa sổ khi ngồi học ” - Học sinh có thể nêu lên một số ý kiến cá nhân : + Bạn có thể đóng giúp tớ cửa sổ được không ? (*) + Phiền bạn đóng hộ tớ cái cửa sổ ! + Đóng cửa sổ lại đi ! + Bạn hãy đóng cái cửa sổ lại nhé ! Từ đó HS sẽ thấy được tác dụng, hiệu quả của việc dùng lời nói lịch sự, tế nhị và giáo viên định hướng để HS dùng ngôn ngữ giao tiếp cho phù hợp . Tóm lại : Thông qua giao tiếp, học sinh tự chấn chỉnh hành vi của mình cho phù hợp, văn minh, lịch sự hơn ; mạnh dạn, tự tin, hoà đồng trong mọi trường hợp, học sinh biết nói nhiều lời hay – làm nhiều việc tốt, có thể là từ những việc nhỏ nhất, góp phần thúc đẩy sự phát triển của cá nhân học sinh . 18 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA SÁNG KIẾN: - Sáng kiến kinh nghiệm tôi đã thực hiện tại trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh, và sinh hoạt chuyên môn ở các trường bạn, tôi đã điều tra nghiên cứu và thử áp dụng thực tế đã được các đồng nghiệp trong và ngoài trường đồng tình ủng hộ. Kết quả cho thấy học sinh ngoan hơn, tự giác chủ động, mạnh dạn hơn, đã thể hiện được cách xử lý trong ứng xử khá phù hợp. Cụ thể: - Khảo sát: HS lớp 1 A1 phân hiệu trung tâm cuối năm học 2013 - 2014: Tự mặc quần áo Tự giác ngồi học bài ở nhà Tự mình mặc Cần người lớn Tự giác không Chưa tự giác, TSHS 24 quần áo giúp mặc quần cần nhắc nhở bố mẹ phải nhắc áo nhở nhiều SL % SL % SL % SL % 22 91,7 2 8,3 20 83,3 4 16,7 * Khảo sát lớp 2A 2 phân hiệu trung tâm cuối năm học 2013 - 2014: * Nội dung khảo sát: Thảo luận nhóm . Khảo sát qua quan sát HS thực hành thảo luận nhóm trong một số tiết Đạo đức. TSHS 25 Thực hành thảo luận nhóm Biết cách lắng nghe, hợp tác Chưa biết cách lắng nghe, hay tách SL 24 ra khỏi nhóm SL 1 % 96,0 % 4,0 19 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học * Khảo sát lớp 5/3 phân hiệu trung tâm năm học 2014 - 2015: * Nội dung khảo sát: ứng xử với bạn khi chơi các trò chơi dân gian tập thể. Khảo sát qua quan sát thực tế, kết hợp với giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách đội đánh giá HS: TSHS 30 Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể Biết cách ứng xử hài hoà khá phù Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi hợp SL 29 % 96,7 SL 1 % 3,3 - Sau sáng kiến kinh nghiệm này tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu và tìm thêm nhiều biện pháp giáo dục kỹ năng sống để các năm học 2014 – 2015 và các năm học tiếp theo giáo dục kỹ năng sống cho HS đạt nhiều kết quả tốt hơn. CHƯƠNG 5 20 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học TIỂU KẾT Từ thực tiễn tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh. Giáo dục kỹ năng sống trong trường học góp phần rèn luyện, hình thành cho học sinh sống có trách nhiệm hơn và biết lựa chọn cách ứng xử phù hợp, ứng phó với các sức ép, thách thức trong cuộc sống. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động, để học sinh tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình thành các kỹ năng; thực hiện sự phối hợp trong và ngoài nhà trường làm tốt công tác xã hội hoá trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Giáo dục kỹ năng sống còn tạo mối quan hệ thân thiện, cởi mở giữa thầy, trò, sự hứng thú tự tin, chủ động sáng tạo trong học tập, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Học sinh được giáo dục kỹ năng sống xác định được bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với bản thân, gia đình và xã hội. Giáo dục kỹ năng sống còn cần đến vốn sống, tình thương và nhân cách của người thầy. Học sinh học kiến thức ở thầy trước hết là ở tấm gương sống của người thầy. Vì vậy, “ mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh không phải là công việc “một sớm, một chiều” mà đòi hỏi phải có quá trình, kiên nhẫn và bằng cả tâm huyết và ở mọi lúc, mọi nơi, thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. Kỹ năng sống rất đa dạng và mang đặc trưng vùng, miền đòi hỏi người giáo viên phải vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với nhu cầu, trình độ của học sinh và đặc điểm, hoàn cảnh của nhà trường, địa phương. 21 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học PHẦN III: KẾT LUẬN " Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học" là một việc làm vô cùng cần thiết giúp cho các em say mê, hứng thú trong học tập, các em thấy mình mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong việc thể hiện những năng lực của bản thân . Kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học mà tôi đã đúc kết được từ thực tiễn giảng dạy là đề tài nóng hổi, được sự quan tâm của hầu hết Thầy Cô, Ban giám hiệu, các bậc phụ huynh học sinh Chính vì thế, nhà trường cần tổ chức các trò chơi dân gian, trò chơi vận động trong các ngày lễ khai giảng, 22/12, 30/4, thể dục, múa hát tập thể sân trường, hội diễn văn nghệ Mừng Đảng, Mừng Xuân … tham gia các hoạt động dọn vệ sinh bảo vệ môi trường, vệ sinh trường lớp, viết bài dự thi tìm hiểu môi trường, tổ chức các hoạt động quyên góp ủng hộ bạn nghèo, uống nước nhớ nguồn, đi tìm địa chỉ đỏ...Thông qua những hoạt động này, nhà trường muốn rèn luyện cho các em học sinh tính đoàn kết tập thể, khả năng làm việc theo nhóm. Đồng thời xây dựng tinh thần chia sẻ, ý thức trách nhiệm cho các em. Chính nhờ việc chú trọng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh của nhà trường đã tạo tinh thần đoàn kết, gắn bó, quan tâm giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, học sinh nỗ lực tiếp thu bài giảng và tìm tòi những kiến thức liên quan đến bài học để liên hệ áp dụng vào thực tiễn, qua đó phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Các em cảm thấy rất vui và biết thêm nhiều kiến thức. Nhờ đó các em biết 22 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học tự chăm sóc bản thân như là tự sắp xếp góc học tập thật ngăn nắp, tự giặt quần áo cho mình, vệ sinh cá nhân và môi trường sống.... Ngoài ra, em còn giúp bố mẹ nhiều việc nhà. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục xem học sinh là trung tâm, góp phần tạo điều kiện cho việc hoàn thiện nhân cách học sinh ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Để có thể giáo dục kỹ năng sông tốt cho học sinh cần phải có sự phối hợp cả gia đình, nhà trường và xã hội. Vai trò giáo dục của gia đình và xã hội giữ vị trí quan trọng, vai trò giáo dục của nhà trường mang yếu tố quyết định giúp các em có thể có những định hướng đúng đắn, để sau này trở thành những người con có ích cho xã hội, hiếu thảo trong gia đình. Sáng kiến kinh nghiệm chắc có lẽ còn có nhiều thiếu sót . Tôi mong rằng Thầy cô sẽ có nhiều ý kiến đóng góp để chúng ta cùng nhau hoàn thiện một cách cụ thể các biện pháp Giáo dục kỹ năng sống trong trường Tiểu học, nhằm xây dựng nhà trường thành môi trường giáo dục thân thiện tích cực, gíúp các em phát triển toàn diện và trở thành một công dân tốt. Xin chân thành cảm ơn! 23 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Giáo dục kĩ năng sống trong các môn học ở Tiểu học lớp 1, lớp 2, lớp 3, lớp 4, lớp 5 – Bộ Giáo dục và Đào tạo- Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 2. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Tiểu học - Bộ Giáo dục và Đào tạo- Nhà xuất bản Giáo dục. 3. Phương pháp dạy học tích cực ở Tiểu học- Bộ Giáo dục và Đào tạo. 4. Báo giáo dục và thời đại 5. Sách giáo viên - Sách giáo khoa Tiếng việt lớp 5- Bộ Giáo dục và Đào tạo 24 Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng sống cho học sinh qua các hoạt động trải nghiệmBạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (90.17 KB, 11 trang ) I. sống tích cực chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. Là một Hiệu trưởng trường vùng sâu vùng xa của huyện Bảo Thắng- trường tiểu 1 học số 2 Phú Nhuận, 2/3 số học sinh là người dân tộc thiểu số, 100% các em học sinh trong trường cha mẹ làm nông nghiệp ít có thời gian quan tâm đến con cái. Các em học sinh thường nhút nhát, rụt rè. Nhiều em không dám giao tiếp với người lạ. Cá biệt có một số học sinh người lạ hỏi không trả lời, nếu hỏi thêm sẽ khóc. Mặc dù nhà trường đã đưa giáo dục kỹ năng sống tích hợp vào trong các tiết học và các hoạt động ngoài giờ lên lớp nhưng kết quả vẫn không cao. Tôi luôn suy nghĩ làm thế nào để học sinh của mình có được kĩ năng sống tốt? Làm thế nào để các em có thể tự tin khi giao tiếp với người lạ? Từ suy nghĩ đó tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh trường tiểu học số 2 Phú Nhuận qua trải nghiệm thực tiễn”. Từ năm học 2010-2011 Bộ GD&ĐT đã tổ chức giảng dạy đại trà kỹ năng sống ở tất cả các trường học, cấp học với nhiều hình thức khác nhau. Việc giáo dục kỹ năng sống trong phần lớn các trường tiểu học hiện nay đang được tiến hành theo những hình thức sau: 1. Tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các môn học, vào các hoạt động giáo dục khác. 2. Giáo dục kĩ năng sống qua các hoạt động ngoại khóa: Tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi tập thể lành mạnh, chơi các trò chơi dân gian, tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, qua các hoạt động rèn cho học sinh kĩ năng ứng xử với bạn bè, xây dựng tinh thần đoàn kết tốt, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng hợp tác, kỹ năng quyết định, biết kiềm chế bản thân trong khi xử lí các tình huống với bạn bè. Trường tiểu học số 2 Phú Nhuận- nơi tôi đang công tác học sinh cũng được rèn kĩ năng sống theo hai hình thức trên nhưng kĩ năng sống của học sinh vẫn còn nhiều hạn chế. Kết quả khảo sát đầu năm học 2015-2016 chỉ đạt: Tổng số học sinh 246 Kĩ năng tốt SL % 113 46 Có một số kĩ năng SL % 64 26 Kĩ năng chưa tốt SL % 69 28 Thực hành làm việc theo nhóm Tổng số Chưa biết cách lắng nghe, hay tách ra Biết cách lắng nghe, hợp tác học sinh khỏi nhóm SL % SL % 2 246 128 68 118 32 Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể Tổng số học Biết cách ứng xử hài hòa, khá Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi sinh phù hợp. chơi. SL % SL % 246 185 75 61 25 Vì vậy trong quá trình quản lý chỉ đạo, tôi đã áp dụng biện pháp như sau: 1. Tổ chức hoạt động ngoại khoá chuyên đề “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh” Đầu năm học 2015-2016 tôi đã xây dựng kế hoạch và tổ chức một buổi ngoại khóa. Thành phần là toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh trong trường. Trước khi tổ chức chuyên đề cho học sinh chuẩn bị các tình huống mà các em đã trải qua trong cuộc sống. Trong buổi ngoại khóa cho học sinh đưa ra các tình huống mà các em đã gặp để chia sẻ cách giải quyết. Ví dụ tình huống: “Em ở nhà một mình, có 1 người lạ đến và nói là cùng cơ quan với bố em, bố em nhờ về nhà lấy hộ chiếc latop quên ở nhà, em biết nếu mình manh động sẽ nguy hiểm đến tính mạng, nhưng làm thế nào để vừa an toàn cho mình vừa bảo vệ được tài sản của gia đình” các bạn sẽ đưa ra cách giải quyết qua đó các em sẽ học được kĩ năng ứng phó khi gặp tình huống nguy hiểm. Có những tình huống khó thì các thầy cô giáo có thể tư vấn cho các em. Ví dụ: “ Em và bạn khi đi chăn trâu lúc trâu đang ăn hai đứa ra bờ suối rửa tay, bất chợt bạn em trượt chân rơi xuống hố sâu, chỗ ấy lại cách xa khu dân cư, nếu đi tìm được người đến cứu thì cũng mất 30-40 phút”. Tình huống này rất khó xử lý, nếu tìm được người đến cứu thì sau 30 phút bạn em cũng đã chết đuối, nếu em xuống cứu bạn mà cả 2 không biết bơi thì cả 2 đều chết đuối. Lúc này thầy cô giáo đưa ra những lời tư vấn giúp các em . Ngoài việc đưa ra tình huống thì học sinh có thể đóng những vở kịch trong đó diễn tả các kĩ năng sống, các bạn, thầy cô giáo đưa ra những câu hỏi để giao lưu và làm rõ hơn ý nghĩa, nội dung của vở kịch. Hoạt động này đã tạo cho học sinh một sân chơi để học sinh được thực hành kỹ năng sống. Các em được giao lưu, được tư vấn về kỹ năng sống, hiệu quả rèn kỹ năng sống cho học sinh được nâng lên gắn liền với thực tế cuộc sống. 3 2. Trải nghiệm qua các hoạt động lao động vừa sức với học sinh: Hiện nay một số trường tiểu học thuê người làm vệ sinh trường lớp, chăm sóc vườn hoa, vườn rau( do cha mẹ học sinh không muốn cho con làm). Nên nhiều học sinh dù ở vùng nông thôn học hết lớp 5 cũng không biết cầm chổi quét nhà như thế nào, tưới hoa ra sao để cây sống tươi tốt. Như vậy đã làm cho học sinh mất đi một số kĩ năng đơn giản nhất của con người. Để hạn chế điều đó tôi chỉ đạo giáo viên cho học sinh lao động vừa sức dưới sự hướng dẫn, giám sát của thầy giáo, cô giáo. Đây cũng là một trải nghiệm thực tế giúp các em thực hành các kĩ năng đã học vào thực tiễn, giúp các em biết sử dụng các dụng cụ đơn giản, làm những việc cần thiết trong cuộc sống. Ví dụ: vệ sinh sân trường, lớp học, trồng chăm sóc cây trên sân trường, bồn hoa, vườn trường.... Học sinh được rèn một số kỹ năng như: cầm chổi quét, hót rác, tưới cây, tỉa lá,... Các em còn áp dụng các kỹ thuật trồng và chăm sóc cây, hoa đã được học trong các môn học vào thực hành. Qua đó học sinh biết sử dụng có hiệu quả đồ dùng lao động, yêu lao động và các em có thể thực hiện trong gia đình để giúp cha mẹ những việc nhà đơn giản, phù hợp với lứa tuổi. 3. Học sinh trải nghiệm qua các hoạt động ngoại khoá để thực hành hành vi. Trong chương trình học buổi 2/ngày, một tuần có một tiết kỹ năng sống, giáo viên tổ chức cho các em học sinh được luyện tập thực hành kỹ năng hành vi đã học dưới hình thức tổ chức trò chơi, các cuộc thi với phạm vi nhỏ như lớp hoặc khối. Chẳng hạn trong tháng 11 với chủ đề: Kính trọng và biết ơn thầy cô giáo. Giáo viên tổ chức cho học sinh làm bưu thiếp chúc mừng thầy cô giáo hoặc thi văn nghệ với chủ đề về thầy cô và mái trường. Qua những trải nghiệm đó sẽ rèn cho các em được nhiều kĩ năng: Kĩ năng giao tiếp, kĩ năng hợp tác, kĩ năng tự tin, khéo léo, đặc biệt là các em biết viết lời tri ân thầy cô. Trong các buổi hoạt động giữa giờ nhà trường tổ chức các tiết múa hát, các trò chơi dân gian để các em có cơ hội sinh hoạt tập thể, giao lưu bằng các trò chơi dân gian. Cụ thể như sau: Phát động học sinh làm đồ chơi dân gian; sưu tầm các bài hát, điệu múa thể loại dân ca phù hợp với từng lứa tuổi và tổ chức cho học sinh chơi như: Ô ăn quan, Lò cò, Cướp cờ, Ném còn... Đồng thời hàng tuần vào tiết chào cờ sáng thứ hai ngoài việc để các em được thay mặt lớp trực tuần đánh giá, nhận xét cần 4 thêm phần giao lưu với toàn trường qua các tiết mục văn nghệ, kể chuyện, câu đố, trò chơi… do chính các em đứng ra tổ chức dưới sự giúp đỡ và hướng dẫn của giáo viên chủ nhiệm qua đó các em mạnh dạn hơn, thể hiện được những khả năng của mình cũng như thực hành các kĩ năng như: giao tiếp, tự tin, hợp tác, làm việc nhóm... 4. Học sinh trải nghiệm qua các lễ hội trong nhà trường Trong năm học nhà trường thường xuyên tổ chức các lễ hội để học sinh có cơ hội trải nghiệm, thực hành kĩ năng sống. Trong năm học tôi đã tổ chức các lễ hội: “Lễ hội ẩm thực”, “ Ngày hội tri ân thầy cô giáo”; “ Lễ hội trăng rằm”; “Ngày hội đọc sách”; Ngày hội “Chúng em làm vệ sinh”, .... các em được thực hành các kĩ năng: hợp tác, làm việc theo nhóm, tự tin, tự phục vụ...Qua “Lễ hội ẩm thực” các em học sinh lớp 3,4,5 nấu được những bữa cơm gia đình với những món ăn đơn giản, lớp 1, lớp 2 có thể gọt hoa quả, trang trí các đĩa hoa quả. Qua các lễ hội học sinh được thực hành nhiều kĩ năng cần thiết và hơn cả các em ngày càng yêu trường, yêu lớp gắn bó với bạn bè thầy cô hơn. 5. Phối hợp với cha mẹ học sinh để thực hành kĩ năng sống ở nhà. Trong buổi họp họp phụ huynh đầu năm, tôi yêu cầu giáo viên thông báo đặc điểm tình hình của trường, lớp, nêu tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Đó là kỹ năng giao tiếp trong cuộc sống thể hiện đúng và lễ phép với người trên như: Đi học và học về biết chào ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em, cách chào đúng nói vừa đủ nghe lễ phép. Biết tự giới thiệu họ tên của mình, họ tên bố mẹ, người thân. Đầu tóc, quần áo gọn gàng. Biết lễ phép vâng lời ông bà, cha mẹ, nhường nhịn em nhỏ, đi bộ đúng quy định, đi học đúng giờ. Tư vấn cho cha mẹ học sinh ngoài những kĩ năng trên cần rèn cho học sinh tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, biết mời trước khi ăn, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa … hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Cha mẹ học sinh và giáo viên thường xuyên trao đổi về việc học tập của học sinh cũng như việc thực hành các kĩ năng ở nhà để cùng phối hợp rèn học sinh. III. TÍNH MỚI CỦA SÁNG KIẾN, KINH NGHIỆM: 5 Dạy kĩ năng sống cho tuổi trẻ học đường trong giai đoạn hiện nay là một yêu cầu cấp thiết ở các trường phổ thông nói chung, bậc tiểu học nói riêng. Tâm lý học sinh tiểu học hiếu động, hay quên nên việc rèn kỹ năng sống cho các em đặc biệt là học sinh vùng sâu vùng xa còn nhiều khó khăn. Với những đặc điểm đó để rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học nên tổ chức cho các em được trải nghiệm như sau: 1. Nhà trường cần tổ chức hoạt động ngoại khóa chuyên đề: “ Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh”. Thông qua các hoạt động, các tình huống và sự tư vấn của giáo viên học sinh tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình thành cho học sinh sống có trách nhiệm hơn và biết lựa chọn cách ứng xử phù hợp, ứng phó với các sức ép, thách thức trong cuộc sống; thúc đẩy hành vi mang tính xã hội, giảm bớt tỷ lệ phạm pháp. Học sinh được giáo dục kỹ năng sống xác định được bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với bản thân, gia đình và xã hội. 2. Nhà trường cần tổ chức cho học sinh lao động phù hợp với lứa tuổi để các em được trải nghiệm những kĩ năng đơn giản cần thiết như: quyét nhà, tưới rau, tỉa lá...rèn các em biết lao đông, yêu lao động, quý trọng người lao động 3. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong chương trình học 2 buổi/ngày và các hoạt động trong giờ chào cờ đầu tuần, các hoạt động giữa giờ, các buổi sinh hoạt Đội, Sao nhi đồng và các hoạt động kỉ niệm những ngày lễ lớn trong năm để học sinh được trải nghiệm, thực hành các kĩ năng cơ bản. 4. Trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp thì lễ hội là được nhiều học sinh quan tâm, thích thú. Trong mỗi lễ hội mang một đặc thù riêng. “ Lễ hội ẩm thực” học sinh sẽ trải nghiệm và biết làm một số món ăn đơn giản, biết gọt và trang trí hoa quả. Ngày hội “Chúng em làm vệ sinh”, học sinh sẽ trải nghiệm việc làm vệ sinh cá nhân, vệ sinh trường lớp, giữ gìn vệ sinh chung...Các lễ hội học sinh sẽ được rèn nhiều kĩ năng cần thiết, các em mạnh dạn, tự tin hơn, gắn bó với trường, lớp, thầy cô, bạn bè hơn và chắc chất chất lượng giáo dục toàn diện sẽ ngày càng cao hơn.. 5. Giáo dục kỹ năng sống còn cần đến vốn sống, tình thương và nhân cách của người thầy. Học sinh học kiến thức ở thầy trước hết là ở tấm gương sống của người thầy. Vì vậy, để học sinh luôn lấy thầy cô giáo làm chuẩn mực thì trước hết 6 các thầy cô cần thực hiện tốt cuộc vận động: “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” mà ngành Giáo dục đang vận động. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh không phải là công việc “một sớm, một chiều” mà đòi hỏi phải có quá trình, kiên nhẫn và bằng cả tâm huyết và ở mọi lúc, mọi nơi, thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. Kĩ năng sống rất đa dạng và mang đặc trưng vùng, miền đòi hỏi người giáo viên phải vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với nhu cầu, trình độ của học sinh và đặc điểm, hoàn cảnh của nhà trường, địa phương. 6. Thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh cũng cần được thông tin đến phụ huynh để phụ huynh thấy được tầm quan trọng của kĩ năng sống đối với con em mình, cùng với giáo viên thực hiện, theo dõi, ủng hộ động viên các em. Nếu được sự hỗ trợ của phụ huynh học sinh thì việc thực hiện sẽ dễ dàng thành công hơn. Giáo dục kỹ năng sống không phải chỉ là công việc của giáo viên, nhà trường mà của cả xã hội, cộng đồng, có như vậy mới mong đào tạo ra được những thế hệ trẻ phát triển toàn diện, chuẩn bị tốt cho việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. IV. TÍNH HỮU ÍCH CỦA SÁNG KIẾN, KINH NGHIỆM: Qua một năm( năm học 2015-2016) áp dụng các biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh qua trải nghiệm thực tiễn đã có kết quả rõ rệt: Đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn luyện các kĩ năng, được thể hiện rõ qua việc sinh hoạt hằng ngày trên lớp, trong nhiều nghi thức lời nói, các em biết vận dụng những lời nói thân thiện vào thực tế, những lời chào, cảm ơn hay xin lỗi, những yêu cầu, đề nghị lịch sự, ... đã trở thành thói quen được các em vận dụng hằng ngày. Các em chào hỏi thân thiện và sẵn sàng là hướng dẫn viên khi gặp khách đến thăm trường, thăm lớp . Các em hăng hái chia sẻ trong tiết học và luôn tự giác trong các hoạt động của trường như vệ sinh, chăm sóc vườn rau, vườn hoa... Cha mẹ học sinh rất vui mừng phấn khởi khi con em về nhà biết tự phục vụ bản thân như: Tự làm vệ sinh cá nhân, giúp cha mẹ những việc nhà đơn giản. Sau 1 năm áp dụng sáng kiến kết quả khảo sát đánh giá của giáo viên như sau: 7 Tổng số học sinh 246 Kĩ năng tốt SL % 197 80 Có một số kĩ năng SL % 37 15 Kĩ năng chưa tốt SL % 12 5 Thực hành làm việc theo nhóm Tổng số Chưa biết cách lắng nghe, hay tách ra Biết cách lắng nghe, hợp tác học sinh khỏi nhóm SL % SL % 246 226 92 20 8 Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể Tổng số học Biết cách ứng xử hài hòa, khá Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi sinh phù hợp. chơi. SL % SL % 246 239 97 7 3 V. KHẢ NĂNG PHỔ BIẾN VÀ NHÂN RỘNG: Đề tài “Một số giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinhtrường tiểu học số 2 Phú Nhuận qua trải nghiệm thực tiễn” đã được áp dụng thành công tại trường Tiểu học số 2 Phú Nhuận, và có khả năng nhân rộng cho các trường vùng sâu, vùng xa trong huyện Bảo Thắng . PHẦN CHẤM SÁNG KIẾN, KINH NGHIỆM 8 1.Thành viên hội đồng sáng kiến, kinh nghiệm chấm lần 1: ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 2.Thành viên hội đồng sáng kiến, kinh nghiệm chấm lần 2: ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 3.Thành viên hội đồng sáng kiến, kinh nghiệm chấm lần 3: ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 9 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Phú Nhuận, ngày 20 tháng 3 năm 2017 Kính gửi: Hội đồng sáng kiến huyện Bảo Thắng. Họ và tên tác giả: Bùi Thị Bích Sinh ngày 16 tháng 5 năm 1975 Chức vụ: Hiệu trưởng Đơn vị công tác: Trường Tiểu học số 2 Phú Nhuận Trình độ chuyên môn: Đại học tiểu học Đề nghị công nhận sáng kiến kinh nghiệm: “Một số giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh trường tiểu học số 2 Phú Nhuận qua trải nghiệm thực tiễn” XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN P.Hiệu trưởng Nguyễn Đức Tâm NGƯỜI VIẾT Bùi Thị Bích 10 11 |