Tại sao nổi mề đay

Những chất gây dị ứng có thể khiến bạn bị ngứa nổi mề đay toàn thân. Khi xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ kích thích hệ thống miễn dịch phản ứng lại bằng cách giải phóng hàng loạt các hoạt chất, trong đó có histamin. Histamin là một chất được tạo ra từ các tế bào mast và những tế bào miễn dịch khác [như bạch cầu ái toan, bạch cầu ái kiềm…] để loại bỏ tác động của tác nhân gây dị ứng. Tuy nhiên, cơ thể lại phản ứng lại với lượng histamin này bằng cách tạo ra phản ứng dị ứng, dẫn đến nổi mề đay và sưng.

Vì vậy, nhìn chung những nguyên nhân nổi mề đay gồm:

• Những dị nguyên trong không khí, như phấn hoa từ cây cối, bào tử nấm hay vảy da động vật
• Nhiễm trùng do vi khuẩn, như viêm họng do liên cầu khuẩn, nhiễm trùng đường tiết niệu
• Dị ứng thực phẩm [như sữa, đậu phộng, trứng, cá hay động vật có vỏ…]
• Bị côn trùng đốt
• Dị ứng với thuốc, như thuốc kháng viêm không steroid [NSAID], codeine, thuốc trị tăng huyết áp [đặc biệt là thuốc ức chế men chuyển]
• Thân nhiệt thay đổi do nhiệt độ xung quanh nóng hay lạnh hơn bình thường hoặc sau khi hoạt động thể chất
• Dị ứng với các chất liệu khác nhau, như dị ứng với cao su hay một số chất tẩy rửa
• Có vấn đề về nội tiết tố, như khi mang thai, mãn kinh hay mắc bệnh tuyến giáp
• Mắc phải các bệnh tự miễn

Trường hợp mề đay mạn tính thường không xác định được nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng này.

Bệnh mề đay có lây không?

Mề đay không phải là bệnh truyền nhiễm. Nổi mề đay có thể tái phát nhiều lần ở các bệnh nhân nhưng không thể lây nhiễm từ người này sang người khác. Trường hợp nhiều người trong gia đình cùng mắc bệnh có thể do vấn đề di truyền khiến cơ thể nhạy cảm hơn với các yếu tố gây dị ứng hoặc cùng sống trong một môi trường có các yếu tố gây dị ứng,…

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán xác định nổi mề đay [mày đay]

Bác sĩ sẽ dựa vào các biểu hiện lâm sàng nhìn thấy và hỏi về tiền sử bệnh cũng như tìm hiểu việc bạn có tiếp xúc với các chất lạ gần đây hay không. Họ cũng xem xét khả năng dị ứng liên quan đến các bệnh lý khác, như chàm, viêm mạch dị ứng, hen phế quản…

Xét nghiệm lấy da [skin prick test], xét nghiệm hấp phụ dị nguyên gắn phóng xạ [RAST] hay xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang CAP có thể được thực hiện để tìm kiếm tác nhân gây dị ứng khi nghi ngờ bị dị ứng thuốc hoặc thực phẩm trong các trường hợp nổi mề đay cấp.

Ở những người bị nổi mề đay tự phát mạn tính, bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm máu và xét nghiệm protein phản ứng C [CRP] hoặc một số xét nghiệm khác nếu nghi ngờ có liên quan đến một bệnh lý khác.

Điều trị nổi mề đay [mày đay]

Bị nổi mề đay phải làm sao? Nếu chỉ bị nổi mề đay nhẹ, bạn có thể không cần điều trị mà cứ để chúng tự hết. Khi biết được các yếu tố gây bệnh hoặc làm cho các triệu chứng nặng thêm, bạn cần tránh tránh tiếp xúc hoặc loại bỏ chúng ngay. Ví dụ, ngưng dùng thuốc hoặc ăn thực phẩm khiến mày đay xuất hiện, thay đổi chỗ ở hay nghề nghiệp nếu ở đó có các dị nguyên làm nổi mề đay, tránh để nhiệt độ cơ thể thay đổi đột ngột hay tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời…

Để điều trị triệu chứng nổi mề đay, bác sĩ thường chỉ định một số thuốc giúp chữa trị mề đay như thuốc kháng histamin, corticosteroid, adrenaline. Trường hợp mày đay mạn tính, người bệnh có thể cần dùng thêm một số loại thuốc cần thiết khác.

>>> Bạn có thể tham khảo: Mụn ẩn trên trán, mụn giữa 2 lông mày cảnh báo điều gì?

Biến chứng có thể xảy ra sau khi nổi mề đay

Người bệnh có khả năng gặp phải biến chứng sau:

• Sốc phản vệ, một phản ứng dị ứng toàn thân đe dọa đến tính mạng
• Sưng trong cổ họng, có khả năng gây tắc nghẽn đường thở và đe dọa tính mạng.

Phòng ngừa

Phòng ngừa nổi mề đay

Không có cách nào giúp phòng ngừa bệnh khởi phát ở lần đầu tiên. Thế nhưng, những người có cơ địa dễ bị dị ứng và có tiền sử nổi mề đay [có thể kèm theo phù mạch] cần cố gắng xác định được tác nhân gây dị ứng để tránh tối đa việc tiếp xúc với chúng.

Trong khi bùng phát một đợt mề đay cấp, bạn nên mặc quần áo thoải mái, tránh gây kích ứng vùng da bị ảnh hưởng. Đồng thời, hãy tránh tiếp xúc với những tác nhân có khả năng kích ứng làm triệu chứng nặng thêm như tắm nước nóng hoặc lạnh, uống bia rượu, xúc động mạnh, hoạt động gắng sức.

>>> Bạn có thể tham khảo: 10 nguyên nhân gây ngứa chân và cách điều trị

Mày đay [hay còn gọi là mề đay] là căn bệnh thường gặp, không phân biệt lứa tuổi, giới tính. Mặc dù không gây nguy hiểm nhưng mày đay lại khiến người bệnh ngứa ngáy, khó chịu. Để kiểm soát cũng như phòng ngừa bệnh lý này, người bệnh cần tìm được nguyên nhân gây bệnh. 

Do một số hạn chế, hiện nay hầu hết bệnh nhân không được tư vấn đầy đủ về nguyên ngân gây bệnh mày đay. Nguyên nhân gây bệnh mày đay trên thực tế rất đa dạng và phức tạp. Một người có thể dị ứng nhiều thứ. Ngoài ra, có thể dị ứng thứ trước đây vẫn tiếp xúc bình thường. Có đến 50% trường hợp mày đay không tìm được nguyên do gây bệnh. Không phải ai cũng có nguyên nhân giống nhau nên việc kiêng cữ sẽ tùy hoàn cảnh cụ thể của mỗi người. Nguyên tắc chung của dị ứng: Tiếp xúc sẽ bị lại.

Mày đay nổi tại nhiều vị trí trên cơ thể người bệnh

Dấu da vẽ nổi ở bệnh nhân mày đay

Một số nguyên nhân gây bệnh mày đay thường gặp

1. Do thức ăn

Thường gặp là sữa, trứng, cá biển, tôm cua, sò, ốc, phô mai, đồ hộp, mắm, tương, chao, đồ uống lên men [bia, rượu nhất là rượu ngâm động vật]. Những thức ăn bình dân, thông thường nhất, “lành nhất” cũng có thể gây mày đay như cơm, đậu nành, bánh mì,...

2. Do thuốc

Tất cả các loại thuốc đều có thể gây mày đay. Thường gặp nhất là kháng sinh. Các thuốc điều trị cảm cúm, viêm khớp, huyết áp đều có thể gây mày đay. Đôi khi một người chỉ dị ứng với tôm nuôi, không dị ứng với tôm biển do sản phẩm chăn nuôi có dư lượng kháng sinh.

Mày đay do thuốc thường xảy ra ngay sau khi dùng thuốc hoặc sau dùng vài ngày.

3. Do tác nhân đường hô hấp

Hít phải các chất gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, bụi kho, lông vũ, khói thuốc, nấm mốc, hương liệu. Vì vậy, để phòng ngừa bệnh này người bệnhnên vệ sinh chỗ ở thường xuyên. 

4. Do nhiễm trùng

Nhiễm virus như viêm gan siêu vi B, C; nhiễm vi khuẩn ở tai, mũi, họng; bộ phận tiêu hóa, răng, miệng, tiết niệu, sinh dục, nhiễm ký sinh trùng đường ruột [giun, sán] hay nhiễm nấm ở da, nội tạng. Các trường hợp nhiễm trùng đôi khi tiềm ẩn, chưa phát hiện.

5. Do nọc độc

Từ các vết đốt của một số côn trùng như muỗi, bọ chét, ong, kiến, sâu. Thường nguyên nhân này dễ nhận ra. Một số loài nhỏ như mạt bụi nhà ở giường ngủ đôi khi bị bỏ sót.

6. Do tiếp xúc với hóa chất

Từ các loại mỹ phẩm, son, phấn, nước hoa, thuốc nhuộm tóc, thuốc sơn móng tay, móng chân, xà phòng,… Các chất tạo màu thực phẩm và các chất bảo quản thực phẩm cũng có thể gây mày đay. 

7. Do tác nhân vật lý

- Do áp lực tì đè, chứng da vẽ nổi. Người bệnh nên mặc quần áo rộng thoáng nếu bị nguyên nhân này. - Do vận động, xúc cảm như mệt nhọc, gắng sức, stress.

- Do lạnh, do nóng, do ánh sáng mặt trời, do nước [thay đổi thời tiết, mưa, tắm].

8. Do các bệnh hệ thống

Mày đay có thể xuất hiện do người bệnh mắc bệnh toàn thân như lupus ban đỏ, tiểu đường, cường giáp, viêm mạch máu...

9. Do di truyền

Nếu trong gia đình có người từng bị mày đay, khả năng người thân trong gia đình mắc bệnh cũng không nhỏ. 

Mặc dù không phải là căn bệnh nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng nhưng mày đay lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống người bệnh [mất thẩm mỹ, ngứa ngáy, khó chịu]. Người bệnh khi có những biểu hiện: nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy khó chịu,…cần đến khám sớm tại các cơ sở y tế có chuyên khoa Da liễu để được thăm khám, xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân gây bệnh trực tiếp. 

Khoa Da liễu – Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng là địa chỉ điều trị các bệnh lý về mẩn ngứa, mề đay đáng tin cận. Đội ngũ bác sĩ Da liễu giàu kinh nghiệm cùng các xét nghiệm chính xác, nhanh chóng có thể giúp người bệnh tìm ra nguyên nhân gây bệnh, đề xuất hướng điều trị phù hợp để giúp người bệnh sớm phục hồi. 

BS CKI Đặng Quốc Thành Phòng khám Da liễu

Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng

 

Nổi mề đay là một trong các tình trạng dị ứng thường gặp, ảnh hưởng nhiều tới sức khỏe, sinh hoạt của người bệnh. Nguyên nhân gây nổi mề đay rất đa dạng và khác nhau ở mỗi người. Nắm được nguyên nhân dẫn đến tình trạng này sẽ giúp chủ động phòng ngừa hiệu quả hơn cũng như giảm mức độ nguy hiểm của bệnh.

1. Nguyên nhân gây nổi mề đay

Thực tế tình trạng ngứa nổi mề đay toàn thân là kết quả của quá trình dị ứng, nghĩa là hệ miễn dịch phản ứng quá mức với chất gây dị ứng. Chất này khi xâm nhập vào cơ thể sẽ kích thích hệ miễn dịch, khiến cơ thể giải phóng hoạt chất histamin. Chất này có tác dụng loại bỏ tác nhân gây dị ứng, tuy nhiên cũng khiến cơ thể có phản ứng dị ứng.

Nổi mề đay là tình trạng dị ứng trên da thường gặp

Phản ứng dị ứng rất đa dạng, trong đó nổi mề đay và sưng da khá thường gặp, có thể xuất hiện độc lập hoặc đi kèm với dấu hiệu dị ứng khác tùy theo mức độ bệnh. Tình trạng bệnh có thể xảy ra tại một vùng da hoặc trên nhiều vùng da của cơ thể tùy vào lượng tác nhân dị ứng cũng như phản ứng quá miễn của cơ thể.

Về nguyên nhân gây nổi mề đay, hay tác nhân dị ứng rất đa dạng, thường gặp như:

• Dị nguyên trong không khí như: bào tử nấm, vảy da động vật, lông thú vật, phấn hoa, bụi bẩn,...

• Nhiễm trùng do vi khuẩn như: nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm họng do liên cầu khuẩn.

• Độc tố do côn trùng đốt.

Nổi mề đay có thể do côn trùng đốt

• Thành phần thực phẩm, thường các loại thực phẩm dễ gây dị ứng gồm: đậu phộng, trứng, cá, sữa, động vật có vỏ,...

• Thành phần của thuốc: thuốc điều trị tăng huyết áp ức chế men chuyển, codeine, thuốc kháng viêm không steroid.

• Thân nhiệt thay đổi đột ngột do nhiệt độ môi trường quá nóng hoặc quá lạnh đột ngột hoặc do thân nhiệt tăng sau khi hoạt động thể chất.

• Chất liệu quần áo hoặc đồ dùng cá nhân như cao su, chất tẩy rửa, thành phần kem dưỡng da.

• Rối loạn nội tiết tố d giai đoạn mãn kinh, mang thai hoặc mắc bệnh về tuyến giáp.

• Bệnh tự miễn.

Nguyên nhân gây nổi mề đay mạn tính vẫn chưa được xác định, song các nhà khoa học cho rằng có liên quan đến hệ miễn dịch của người bệnh.

2. Nổi mề đay có nguy hiểm không?

Thực chất tình trạng nổi mề đay là do bệnh dị ứng, nghĩa là hệ miễn dịch đang phản ứng quá miễn khi tiếp xúc với dị nguyên với sự tham gia của chất histamin. Triệu chứng này gây khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, sinh hoạt của người bệnh, ngoài ra cũng ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ.

Cẩn thận nổi mề đay đi kèm với triệu chứng dị ứng nguy hiểm

Nổi mề đay lại có thể xảy ra ở nhiều vùng da với diện tích rộng, đôi khi còn đi kèm với triệu chứng khác như: sưng mạch ở khí quản, thở gấp, khó thở, nghẹt thở, tiêu chảy, nôn ói, phù nề não, tụt huyết áp đột ngột,... Tùy theo lượng histamin phóng thích và phản ứng quá miễn của cơ thể mà nổi mề đay có thể là lành tính hoặc là dấu hiệu nguy hiểm cần can thiệp.

Các trường hợp nguy hiểm cần can thiệp sớm là khi nổi mề đay đi kèm các dấu hiệu sau:

• Sưng mạch khí quản và vùng họng dẫn đến khó thở, nghẹt thở, thiếu oxy.

• Phù nề não dẫn đến tình trạng tinh thần không tỉnh táo, lơ mơ,...

• Giãn mạch nhanh dẫn đến tụt huyết áp đột ngột, người bệnh choáng váng mất cân bằng.

Các dấu hiệu trên có thể nhanh chóng dẫn đến sốc phản vệ và tử vong nếu không kịp thời can thiệp, do vậy không nên chủ quan nếu có dấu hiệu bệnh dị ứng.

Để loại bỏ triệt để bệnh nổi mề đay, cần tìm ra và loại bỏ nguyên nhân gây dị ứng song thực tế hầu hết bệnh nhân thường điều trị triệu chứng. Bệnh có thể tái phát khi cơ thể tiếp xúc lại với dị nguyên từ môi trường khi người bệnh chưa xác định được chính xác để cách ly tránh xa.

Nổi mề đay thường tự hết sau một vài ngày

Nổi mề đay thông thường không kéo dài, triệu chứng bệnh sẽ giảm dần theo thời gian và khỏi hoàn toàn sau một vài ngày. Một số trường hợp bệnh kéo dài hoặc tái phát liên tục có tính chất theo mùa thì triệu chứng kéo dài hơn do không thể loại bỏ được hoàn toàn dị nguyên tiếp xúc.

3. Làm gì để phòng ngừa nổi mề đay

Nổi mề đay có nhiều nguyên nhân phức tạp và khó loại bỏ hoàn toàn khỏi môi trường sống, chỉ khi tìm ra nguyên nhân và loại bỏ hoàn toàn mới có thể phòng ngừa bệnh triệt để. Để phòng ngừa và giảm nguy cơ tái phát, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Người có cơ địa nhạy cảm nên hạn chế tiếp xúc với chất tẩy rửa mạnh, cần lựa chọn các sản phẩm chăm sóc da lành tính như: xà bông tắm, phấn rôm, sữa tắm, kem dưỡng da,...

• Người bị nổi mề đay do lạnh cần giữ ấm cơ thể, dùng khăn và áo kín khi thời tiết chuyển mùa lạnh. Ngoài ra, cũng cần ăn uống đầy đủ dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng, hạn chế tiếp xúc với tác nhân có thể gây dị ứng nổi mề đay như: bụi bẩn, phấn hoa, côn trùng,...

• Tránh mặc quần áo quá chật, làm từ chất liệu dễ gây kích ứng da như: da lộn, bố, len,... chà xát trực tiếp lên da.

• Giữ vệ sinh cơ thể tốt, dùng đồ bảo hộ như quần áo dài, găng tay, ủng,... khi di chuyển đến vùng ẩm ướt, có nhiều côn trùng.

• Hạn chế sinh hoạt trong môi trường có độ ẩm thấp như dùng máy lạnh, điều hòa,... khiến da bị khô và dễ bị kích ứng hơn.

Nổi mề đay trên da có thể phòng ngừa bằng cách giữ ẩm tốt cho da

• Ăn nhiều thực phẩm giải nhiệt cơ thể như: nước ép trái cây, củ cải, mướp đắng, bí đao, đậu phụ,...

• Ngủ đủ giấc, tránh thức quá khuya và giữ tinh thần thoải mái.

Nếu tình trạng nổi mề đay thường xuyên tái phát và không tìm được nguyên nhân chính xác, hãy đi khám tại cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán. Bác sĩ có thể thông qua khai thác tiền sử bệnh, dấu hiệu, thói quen sinh hoạt,... cùng các xét nghiệm để xác định chính xác dị nguyên. Từ đó người bệnh có thể kiểm soát tình trạng nổi mề đay và phòng ngừa bệnh hiệu quả hơn.

Như vậy, nguyên nhân gây nổi mề đay rất đa dạng, phức tạp và khó xác định chính xác. Mặc dù bệnh hầu như không nguy hiểm đến tính mạng song người bệnh không nên chủ quan, để bệnh kéo dài gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt. Nếu cần tư vấn thêm, liên hệ với MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được hỗ trợ.