Tiết “mèo” bên dòng sông Hoài
Thật ra, 35 năm ở đây được hiểu như một khái niệm hơn là sự đo đếm chính xác của ngày tháng. Thoạt đầu, Ánh Tuyết định chỉ tính ngược về 30 năm thôi, nhưng bạn bè chất vấn, “bộ muốn quên những người xưa cũ từng dìu bước cho đi sao” nên chị đành phải lùi lại năm năm nữa.
Đó là lúc cô bé Tiết còm nhom có biệt danh là Tiết “mèo”, thường phụ mẹ bán cơm ven sông [nên còn có tên là Tiết “cơm”], hay thả hồn theo những giấc mơ xa xôi, lúc gọi đến tên thường sững người ra [nên cũng còn có biệt danh là Tiết “sững đưng”...] ra sân khấu hát đơn ca.
Năm đó, Tiết mới lên tám và được biết đến như giọng ca vàng của Ban ca Tuổi Thơ thị xã Hội An. Năm lên 12 tuổi, Tiết đoạt giải nhất đơn ca thiếu nhi toàn miền Nam. Vừa đi học, vừa lo phụ mẹ bán cơm, mãi đến năm 17 tuổi, Tiết mới đặt được một chân vào ước mơ “triền miên” của mình, trở thành ca sĩ của Đoàn Nghệ thuật Ca múa nhạc Quảng Nam – Đà Nẵng. Một năm được ra khỏi “cái ao nhà mình” trở về, bé Tiết “mèo” ngày nào như lột xác trở thành một cô thiếu nữ xinh đẹp nhưng đi hát lâu nay mà chưa có nghệ danh.
Nhạc sĩ Hoàng Tú Mỹ, người dìu dắt bé Tiết trong Ban ca Tuổi Thơ, bèn buột miệng nói ngay cái tên chợt hiện ra trong đầu ông: Ánh Tuyết, với hàm ý mong muốn sự nghiệp của cô học trò của mình sẽ mãi rực rỡ, sáng trong.
Lận đận “tôi đi tìm tôi”
| Chương trình ca nhạc Sống và hát diễn ra tại phòng trà ATB trong bốn đêm: 29, 30, 31-12-2005 và 1-1-2006 với 18 ca khúc: Tuổi thơ [Lê Thương], Mẹ yêu con [Nguyễn Văn Tý], Quê hương [thơ Giang Nam, nhạc Phạm Trọng Cầu], Tiến thoái lưỡng nan [Trịnh Công Sơn], Dòng sông xanh [Johann Strauss], Habanara [Bize], Hãy đàn lên [Từ Huy], Lời chim [Trần Dũng], Vui đời nghệ sĩ [Văn Phụng], Cô đơn [Nguyễn Ánh 9], Vết lăn trầm [Trịnh Công Sơn], Hát lên nào [Y Vân], Bà rằn bà rí [dân ca], Thiên thai [Văn Cao], Tình ca [Phạm Duy], Người Hà Nội [Nguyễn Đình Thi], Hội trùng dương [Phạm Đình Chương], Ô! Mê Ly [Văn Phụng]. Giá vé: 250.000 đồng/vé. |
Ánh Tuyết được cử đi học thanh nhạc tại Trường Âm nhạc Huế và năm 1983, khi chưa kịp tốt nghiệp, chị đã đoạt giải nhất đơn ca nữ trong Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc, được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh [giải nhất nam ca sĩ cùng trong cuộc thi này là Tạ Minh Tâm]. Sau Đoàn Nghệ thuật Ca múa nhạc Quảng Nam – Đà Nẵng, Ánh Tuyết về làm ca sĩ tại Đoàn Hải Đăng [TP Nha Trang] và trở thành là một trong những giọng ca chính đem lại tiếng tăm cho đoàn ca nhạc miền duyên hải này với rất nhiều HCV trong các cuộc thi tài cấp quốc gia.
Sau sáu năm vắt kiệt sức lực, lần nữa, Ánh Tuyết lại rời Hải Đăng vào TP Hồ Chí Minh tìm cơ hội mới ở Đoàn Ca nhạc Tháng Tám. Thế nhưng, đất lành để Ánh Tuyết đậu đúng với sở trường của mình lại là quán Văn Nghệ, một tiệm cà phê nhỏ nằm trên đường Lam Sơn [Bình Thạnh], nơi hiếm hoi hát nhạc tiền chiến.
Đêm đêm, chị phải đạp xe gần 10 cây số mới đến được điểm hát và tiền cát-sê ít ỏi chỉ đủ để uống nước nhưng chị không bỏ một bữa nào. Chị đến đây như đến với người bạn tri âm. Và chính người nghe ở quán Văn Nghệ này đã bắc cầu cho Ánh Tuyết tới với âm nhạc Văn Cao khi ông có mặt trong đêm nhạc đầu tiên của mình tại TP Hồ Chí Minh.
Thăng hoa cùng Văn Cao
Mười năm “bắt gặp” âm nhạc Văn Cao đối với Ánh Tuyết chính là mười năm chị tìm ra mình. Ánh Tuyết đây mới đích thực là Ánh Tuyết. Những ai đã từng đắm say với chị trong những đêm nhạc Suối mơ đến Thiên thai, Hội trùng dương... đều sẻ chia sự thăng hoa cùng niềm vui “gặp được mình” sau nhiều chục năm lận đận của ca sĩ Ánh Tuyết.
Trong những ngày tháng long đong ấy, có một Ánh Tuyết “tỉnh lẻ” rụt rè đến các tụ điểm ngồi chờ, chờ khi các ca sĩ “sao” vì lý do gì đó vắng mặt để được hát thay, chờ nếu chẳng may “sao” đến đầy đủ thì lủi thủi ra về với bụng rỗng vì đêm ấy không có tiền ăn. Bóng đêm ký ức còn có gương mặt lạnh lùng của một vị nhạc sĩ trưởng một đoàn ca nhạc tiếng tăm của TP, trả lời chị mà không thèm nhìn rằng “giọng ca của em cả nước biết là hay nhưng... ngoại hình không phù hợp với đoàn của anh!”.
Thái độ hàm chứa sự khinh miệt của những người quản lý sân khấu ca nhạc thị trường đã nuôi trong lòng Ánh Tuyết ước mơ có một sân khấu riêng cho mình và cho những khán giả của mình, và sự ra đời của phòng trà ATB chính là hiện thân của những ước mơ cháy bỏng ấy.
Ngoài giọng ca chủ lực của bà chủ, phòng trà ATB là nơi quy tụ hầu hết những ca sĩ được đào tạo chính quy ở nhạc viện và tâm huyết với dòng nhạc đòi hỏi kỹ thuật cao ở người hát cùng thái độ thưởng ngoạn sâu sắc ở người nghe. Suốt những năm qua, để phòng trà này được tồn tại, có nơi để khách “ruột” lui tới, bà chủ Ánh Tuyết đã như sấp ngửa với sự thăng trầm của nó.
Cứ mỗi lần dời địa điểm là mỗi lần “bỏ sông bỏ biển” nhiều trăm triệu đầu tư cơ bản. Địa điểm hiện nay cũng chưa hẳn đã “vượng” vì nằm trên con đường một chiều [Lý Tự Trọng, Q.1] và không thuận lợi cho việc gửi xe.
Thế nhưng, suốt năm năm qua, dường như tuần nào cũng đỏ đèn bốn đêm với nhiều chương trình được dàn dựng công phu. Các ca sĩ cộng tác thường xuyên như Hồng Vân, Vân Khánh, Quỳnh Lan, Xuân Phú, Đức Tuấn,... đều muốn được hát ở đây bởi cảm thấy mình được tôn trọng, được hòa vào với không khí nghệ thuật chuẩn mực, dẫu tiền thù lao vẫn còn quá nhỏ so với nhiều sô diễn “event” ở các chương trình quảng bá tiếp thị hàng hóa khác.
Nhiều Việt kiều cuối năm về ăn Tết quê nhà, thường tìm đến với phòng trà ATB như là một nơi gợi nhớ những cảm xúc của một thời tuổi trẻ gắn bó với quê hương. Cứ mỗi lần dàn dựng một chương trình mới, chị lại nhận được không biết bao nhiêu lời trách móc của bạn bè, khán giả vì khán phòng nhỏ bé luôn quá tải.
Ánh Tuyết đã có được những người nghe đồng hành, trong đó phải đặc biệt kể đến Công ty Gạch men Mỹ Đức, đơn vị đã luôn sát cánh cùng Ánh Tuyết trong mọi hoạt động. Không chỉ cung cấp tài chính cho các chương trình lớn, người bạn Mỹ Đức còn hỗ trợ viện phí cho Ánh Tuyết trong những lần chị giải phẫu chữa trị căn bệnh gai cột sống khá nặng, với mục đích cùng góp tay gìn giữ một dòng nhạc đáng được bảo tồn.
Và mặc dù phòng trà luôn đứng mấp mé trên bờ vực của sự... lỗ vốn nhưng gương mặt của bà chủ Ánh Tuyết vẫn luôn tràn đầy hạnh phúc. Lợi nhuận lớn nhất mà phòng trà ATB mang lại cho chị chính là cái lợi về tinh thần, là hiện thân của ước mơ, đã giúp chị khép lại một chuỗi dài những ngày tháng tủi nhục, bị đá văng ra bên lề đời sống âm nhạc.
Khi nhắc đến ca sĩ Ánh Tuyết có lẽ nhiều người sẽ nghĩ ngay đến nữ ca sĩ người Hội An, người thể hiện thành côɴԍ những ca khúc của các nhạc sĩ Văи Cao, Phạm Duy, Phạm Đình Chương,… иổi tiếng vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ trước. Nhưng nhiều khán thính giả yêu nhạc xưa của miền nam Việt Nam có lẽ sẽ nhớ tới một danh ca Ánh Tuyết khác đã иổi danh từ nhiều thập niên trước đó, một danh ca Ánh Tuyết đã được nhà văи Hồ Trường An mô tả là “rung ngời ánh sáng, ngát lịm âm ba vang xa”. Cô là người gốc Hải Phòng và иổi tiếng từ thập niên 50 khi nền tân nhạc Việt đang bước vào thời kỳ cực thịnh.
Danh ca Ánh Tuyết [1935] sở hữu một giọng hát cao và âm vực rộng. Nhờ vậy mà cô có thể thoải mái khi hát những nốt cao chót vót và cũng xuống thấp thật dễ dàng và đầy truyền cảm, chất giọng cô rất khỏe nên khi ngân cao thì vang rộng đầy tự tin. Nhưng chỉ nhắc đến giọng hát thiên phú của Ánh Tuyết không thì chưa đủ, cô còn chinh phục côɴԍ chúng bởi nét mặt khả ái, ᴅuyên dáng, cùng cách ăи mặt trau chuốt, phong cách trình bày tự nhiên, thoải mái của cô. Tên tuổi của danh ca Ánh Tuyết gắn liền với những ca khúc như: Giấc Mơ Hồi Hương [Vũ Thành], Mộng Đẹp Tình Thương [Hoàng Trọng], Hướng Về Hà Nội [Hoàng Dương], Vọng Ngày Xanh [Khánh Băиg],…
Ngoài trình diễn một mình, cô còn thường hát song ca với Thái Hằng – nữ ca sĩ cũng đang rất được yêu mến vào thời bấy giờ. Hai người thường hát chung với nhau những ca khúc mang phong các dân ca vui tươi như: Tiếng Hò Miền Nam [Phạm Duy], Tôi Yêu [Trịnh Hưng] hay Nắng Lên Xóm Nghèo [Phạm Thế Mỹ].
Ánh Tuyết tên thật là Hoàng Bạch Tuyết, sinh ngày 12 tháng 5 năm 1935 tại Hải Phòng. Từ nhỏ, cô đã thể hiện năиg khiếu ca hát của mình. Chú của Ánh Tuyết là ông Năm Phát, trưởng ban Lửa Hồng, đã phát hiện ra tài năиg của cô cháu gái bên đàng vợ mình, nên đã luyện giọng cho Ánh Tuyết và đưa cô vào hoạt động trong ban Lửa Hồng [trong đó còn có Mộng Dung, Ngọc Hồ và Mai Sinh] rồi sau đó hát trên đài phát thanh Hải Phòng. Như vậy, Ánh Tuyết khởi nghiệp ca hát từ rất sớm, khi mà phong trào Tân nhạc đang phát triển mạnh mẽ ở các thành phố lớn của miền Bắc như Hà Nội, Nam Định và Hải Phòng. Năm 16 tuổi, lần đầu tiên Ánh Tuyế trình diễn trước côɴԍ chúng tại Nhà hát Hanoi năm 1951.
Và cũng như bao lớp người đi trước, Ánh Tuyết cũng rời Hải Phòng ᴅι cư vào Sài Gòn năm 1954. Sau khi ổn định chỗ ở, Ánh Tuyết tham gia tích cực các hoạt động văи nghệ, hoà vào nhịp sống nhộn nhịp của Miền Nam ngay từ buổi đầu bình minh của đất nước. Cô đi hát nhiều ở các đại nhạc hội, các rạp chiếu bóng, các phòng trà và thường xuyên hát trên các đài phát thanh của Sài Gòn, cùng thời với các ca – nhạc sĩ tên tuổi như: Hoài An, Phạm Đình Chương, Văи Phụng, Nhật Bằng, Hoàng Trọng, Kim Tước, Mộc Lan, Thái Hằng, Thái Thanh, Minh Trang, Tâm Vấn, Thúy Nga, Lệ Thanh, Kiều Hạnh và Linh Sơn…
Cũng trong thời gian này, Ánh Tuyết cộng tác với phòng trà Bồng Lai, nhà hàng Tự Do và trình bày nhiều nhạc phẩm иổi tiếng, được khán thính giả thưởng ngoạn yêu thích như: Ánh Đèn Mầu [Nhạc ngoại quốc], Trăиg Sáng Vườn Chè [Văи Phụng & Thơ: Nguyễn Bính], Đố Ai [Phạm Duy] và đặc biệt là Giấc Mơ Hồi Hương [Vũ Thành].
Giai đoạn này Ánh Tuyết trở thành một trong những ca sĩ được săи đón bậc nhất Sài Gòn, cô được báo giới ca tụng và nhiều người viết về cô như sau:
“Suốt một thời kỳ, sinh hoạt phù phiếm của Saigon ban đêm đã òa vỡ cái tiếng cười ròn rã che tay nửa miệng của Ánh Tuyết, cái tiếng ngân cao vút của Ánh Tuyết, tiếng vỗ tay rào rào của đám đông khán thính giả trẻ tuổi trước những bài Trăиg Sáng Vườn Chè, Mưa Rơi, Giấc Mơ Hồi Hương qua lối hát phóng túng, nồng nàn của Ánh Tuyết”_ Trích lời nhà văи Mai Thảo
“Nàng bước lên sân khấu phòng trà rực rỡ, giọng hát đẹp tuyệt như tấm gấm đại нồng thuê hoa mặt nguyệt bằng ngân tuyết xen kim tuyến, lại thêm lối ăи mặc trau chuốt, yêu kiều, nét mặt ᴅuyên dáng làm xao xuyến bao nhiêu trái tim những tao nhân mặc khách” _ Trích lời nhà văи Hồ Trường An.
Trong suốt hai thập niên 50 và 60, Ánh Tuyết liên tục nhận lời thâu âm cho nhiều Hãng dĩa danh tiếng như: Tân Thanh, Việt Nam, Sóng Nhạc và Premier…
Trong giai đoạn từ năm 1955 – 1960, có thể nói Ánh Tuyết là người đầu tiên đã trình bày và thâu thanh 3 nhạc phẩm иổi tiếng: Tình Lúa Duyên Trăиg [Hoài An & Hồ Đình Phương], Khúc Hát Ân Tình tức là Duyên Bắc Tình Nam [Xuân Tiên & Song Hương], Ngày Hạnh Phúc [Lam Phương] được thu âm vào dĩa hát Tân Thanh mang ký hiệu 8-462 với ban nhạc Hải Sơn.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Ánh Tuyết trình bày
Cuối thập niên 50, đầu thập niên 60, Ánh Tuyết cộng tác với Hãng dĩa Việt Nam, đây cũng là thời gian mà Ánh Tuyết thâu thanh nhiều nhất. Trong các dĩa nhựa 45 vòng, Hãng dĩa Việt Nam thường để cô thâu chung một dĩa với các danh ca gốc Bắc khác như Thái Hằng, Thái Thanh, Khánh Ngọc, Thúy Nga và đôi khi cùng với Tuyết Mai và Duy Khánh. Ánh Tuyết thâu thanh các ca khúc như: Chim Lồng, Bóng Người Cùng Thôn, Quanh Lửa Hồng và Hò Lơ [Thái Hằng], Tôi Yêu [song ca với Thái Hằng], Ngày Trở Về, Tà Áo Cưới, Hoài Thu, Kiếp Ve Sầu, Ai Nhớ Chăиg Ai, Vần Thơ Thương Nhớ, …
Trong băиg Premier đầu tiên của nhạc sĩ Nguyễn Văи Đông [mở đầu loạt băиg mang nhãn hiệu Premier], ông đã mời Ánh Tuyết thâu ca khúc Ánh Đèn Mầu trong băиg nhạc mang chủ đề “Buồn Trong Kỷ Niệm”.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc Ánh Đèn Mầu do danh ca Ánh Tuyết trình bày.
Nhạc sĩ Phạm Duy viết trong Hồi Ký của mình rằng: “Vào khoảng năm 1960, một nữ ca sĩ иổi danh trong thời đại là Ánh Tuyết ở Saigon lại hát một bài gọi là Ánh Đèn Mầu do Khuyết Danh soạn lời Việt theo điệu Eternally trong một băиg Cassette của nhà xuất bản Premier mà chủ nhân là nhạc sĩ Phượng Linh [Nguyễn Văи Đông]…”
Năm 1961, Ánh Tuyết đã thâu thanh bài Đại Lộ Hoàng Hôn [theo thể điệu Slow Rock] của nhạc sĩ Y Vân với hòa âm và ban nhạc Võ Đức Tuyết cho Hãng dĩa Sóng Nhạc.
Về cuộc sống gia đình, Ánh Tuyết kết hôn lần đầu với ông Tôn Thất Tu – một sĩ quan Quân lực Việt Nam Cộng Hòa, họ có bốn người con. Nhưng được một thời gian thì hai người chia tay.
Đến năm 1966, cô đi bước nữa với một sĩ quan người Mỹ [và cũng là một khán giả ái mộ Ánh Tuyết]. Sau khi cưới c нồng cô quyết định giải nghệ, bỏ lại sau lưng ánh đèn hào quang khi đang ở trên đỉnh cao sự nghiệp trong niềm nuối tiếc của khán giả hâm mộ, những người yêu mến cả giọng hát lẫn nhan sắc của cô.
Ánh Tuyết cùng c нồng rời Việt Nam sang định cư tại Hoa Kỳ, cнíɴн thức rời bỏ ánh đèn sân khấu vì lúc đã sang hải ngoại cô không còn tham gia vào bất cứ hoạt động âm nhạc nào nữa.
Khi nhớ về giọng hát Ánh Tuyết, nhà văи Hồ Trường An trong cuốn sách Chân Dung Những Tiếng Hát [quyển 2] đã viết rằng:
“Trong các hàng ngũ nữ ca sĩ Tân nhạc từ cổ chí kim chỉ có Bích Thủy, Ánh Tuyết, Thùy Nhiên và Quỳnh Giao là có giọng kim. Nhưng giọng Ánh Tuyết ngọt ngào và lảnh lót nhất, tuy nhiên không điêu luyện bằng giọng của Bích Thủy thời cнιếɴ тʀᴀɴн Đông Dương giữa Pháp và Việt Minh và giọng của Quỳnh Giao sau nầy. Vả lại chuỗi ngân của chị bén nhọn như răиg cưa. Lạ một điều, giọng chị một khi cất cánh phụng hoàng bay vút lên cao tới nốt Sol trên thì tiếng hát vẫn ngọt lại còn vạm vỡ hơn, chuỗi ngân mướt hơn và rung từng lượn nhỏ mềm mại hơn. Đây là giọng rung ngời ánh sáng, ngát lịm âm ba vang xa. Một giọng hát đẹp tuyệt như tấm gấm đại нồng thêu hoa mặt nguyệt bằng ngân tuyến xen kim tuyến. Khi được phơi trên sào thì gấm bay phất phơ trong nắng đẹp gió hiền, làm sóng sánh ánh phản chiếu chói нồng, làm nhấp nháy nét thêu trên mặt nguyệt. Cho nên Ánh Tuyết lựa những bản có chỗ lên cao để hát như Mộng Đẹp Ngày Xanh của Hoàng Trọng, Tiếng Dương Cầm và Mưa Trên Phím Ngà của Văи Phụng, Em Gắng Chờ của Huỳnh Anh. Riêng bản Màu Tím Hoa Sim của Trịnh Hưng do chị hát được thu vào dĩa Việt Thanh, cũng có chỗ lên khá cao. Còn bản Tình Cố Đô của Lam Phương được chị hát bằng giọng ngậm ngùi và cách ngân dài ở câu trên theo lối ngân tự do, theo тùy ý để rồi chuyền qua câu sau mà không cần ngắt hơi.
“Ôi, ta xa kinh đô vì nghiệp nước
Phải ԍιᴀɴԍ нồ…”
Chị ngân kéo dài ở chữ “nước” và bắt qua câu “phải ԍιᴀɴԍ нồ” thật tài tình, giọng ngân bỏ nhỏ như đẫm lệ, như ướp bằng мáυ thắm con tim. Chưa ai diễn tả bài Tình Cố Đô của Lam Phương tuyệt vời bằng Ánh Tuyết.
Tôi còn nhớ một ngày Nguyên Đán nào đó vào một trong bốn năm cuối của thập niên 50, tôi được nghe Ánh Tuyết hát bài Xuân Ly Hương của Phó Quốc Lân mà buồn rũ cả một buổi Nguyên Đán xán lạn bên khung cửa sổ ngó ra dòng sông Long Hồ [Vĩnh Long] lênh ʟáng nước trong…”
Ngày 11 tháng 7 năm 2017, nữ danh ca Ánh Tuyết đã rời khỏi trần thế vào lúc 2 giờ 30 phút tại вệин viện Corona – Califonia, cô hưởng thọ 82 tuổi.
Thoixua biên soạn
[Nguồn: Bài viết Hoàng Oanh-Vài Giòng Kỷ Niệm Về Danh Ca Ánh Tuyết]