Phương pháp chuẩn bị đại tràng bằng đường uống được xem là tốt khi thỏa mãn: Đạt hiệu quả rửa sạch, bệnh nhân dễ chấp nhận, an toàn khi sử dụng. Nội soi ở đại tràng chưa sạch sẽ dẫn đến bỏ sót tổn thương, đặt biệt là các polyp nhỏ, thời gian nội soi lâu, bệnh nhân đau hơn, thời gian lập lại nội soi trong chương trình tầm soát ung thư nhanh hơn.
- Phương pháp chuẩn bị đại tràng bằng thụt tháo như trước đây đòi hỏi người bệnh phải giới hạn chế độ ăn nhiều ngày trước, dùng thuốc nhuận tràng vài ngày trước đó và thụt tháo 2 lần vào chiều ngày hôm trước và buổi sáng ngày nội soi. Phương pháp này làm người bệnh kiệt sức vì nhịn ăn, mất nhiều thời giờ và công sức nhân viên y tế. Ngày nay gần nhưng không còn thấy được sử dụng ở các bệnh viện trên thới giới. Việc chuẩn bị đại tràng bằng thụt tháo mà không có giới hạn chế độ ăn, sau đó nội soi trong cùng một buổi hoặc cùng 1 ngày là không thể chấp nhận. Tỉ lệ rất lớn tổn thương polyp sẽ bị bỏ sót. Nếu chuẩn bị đại tràng sạch thì tỉ lệ phát hiện polyp qua soi đại tràng lên đến 29% [2]. Tỉ lệ phát hiện polyp qua soi đại tràng là yếu tố lượng giá chất lượng của dịch vụ nội soi, tỉ lệ này nên trên mức 25%.
- Hiện nay trên thị trường Việt Nam có 02 loại thuốc dùng để rửa đại tràng qua đường uống là Fortran [macrogol 4000, là Polyethylene glycol, viết tắc là PEG] và Fleet phospho – soda [Sodium phosphate].
+ Polyethylene glycol: là chất không được hấp thu, đi qua lòng ruột mà không gây hấp thu hay bài tiết, do đó về mặt lý thuyết không gây thay đổi dịch và điện giải. Bệnh nhân cần phải uống một lượng lớn để gây tẩy xổ có hiệu qủa, liều chuẩn là 4 lít. Có thể uống lần duy nhất trong 2 giờ hoặc chia làm 2 lần uống, mỗi lần 2 lít. Lượng lớn nước trong dung dịch Polyethylene glycol có thể được hấp thu và gây tăng thể tích tuần hoàn. Turnage và cộng sự [6] dùng kỹ thuật đồng vị phóng xa đo thể tích huyết tương sau khi uống Polyethylene glycol và nhận thấy thể tích huyết tương tăng 5.88 ± 2.4%. Ở bệnh nhân trên 70 tuổi tăng 12.9 ±2.6% và ở bệnh nhân cần phải dùng Furocemide hơn 20mg / ngày thể tích huyết tương tăng đến 17.45 ± 5%. Do đó có thể gây suy tim mất bù ở những người có suy thất trái, tuy nhiên điều này rất ít xảy ra nếu sử dụng chế phẩm có thể tích 2 lít phối hợp với Bisacodyle.
+ Sodium phosphate là dung dịch ưu trương được dùng với thể tích nhỏ hơn, do đó dễ được bệnh nhân chấp nhận. Sodium phosphate làm sạch ruột bằng cách rút nước từ trong huyết tương vào lòng ruột dẫn đến làm giảm thể tích huyết tương, rối loạn điện giải như tăng phosphate máu, có thể gây tử vong. Tai biến rất nghiêm trọng có thể xảy ra ở bệnh nhân lớn tuổi, tắc ruột, nhu động ruột kém, suy thận, suy tim ứ huyết, suy gan.
Các Biến chứng:
Ở Hoa Kỳ trong giai đoạn từ 1997-2002 FDA nhận được 100 báo cáo về biến chứng của PEG. Gồm có 30 trường hợp nặng và 6 trường hợp tử vong. Cũng trong thời gian này có 34 biến chứng liên quan đến Sodium phosphate, trong dó 18 trường hợp nặng và 8 tử vong [ 3]. FDA và Health Canada khuyến cáo không nên dùng hơn 45ml Sodium phosphate trong 24 giờ [4]. Tuy vậy hầu hết các trung tâm sử dụng hai liều 45ml Sodium phosphate cách nhau 10-12 giờ. Các biến chứng rửa ruột bằng đường uống:
1. Giảm thể tích tuần hoàn: gây suy thận cấp, nhồi máu cơ tim, hạ huyết áp. Nguy cơ nhiều nhất là khi dùng Sodium phosphate. Ít nhất đối với Polyethylene glycol.
2. Hạ kali máu do 2 cơ chế: Mất qua đường ruột do tiểu chảy , mất qua đường tiểu do tăng phosphate máu.
3. Hạ Natri máu: Do uống nhiều nước bù lại lượng nước mất qua đường ruột khi dùng Sodium phosphate [nguy cơ cao nhất]. Vẩn có thể xảy ra với Polyethylene glycol là dung dịch đẳng trương.
4. Bệnh thận do phosphate: Tần suất xảy ra 1/1000 người dùng Sodium phosphate, đặc biệt ở bệnh nhân có độ lộc cầu thận thấp, giảm nhu động ruột, uống nước ít trong khi dùng Sodium phosphate, cao huyết áp với xơ hóa tiểu động mạch, dùng các thuốc: NSAID, ức chế men chuyển và thuốc lợi tiểu. Suy tim, xơ gan, lớn tuổi cũng là các yếu tố nguy cơ.
5. Hạ canxi máu: do tăng phosphate máu khi dùng Sodium phosphate. Suy tuyến cận giáp là nguy cơ hạ canxi máu nghiêm trọng.
6. Tăng natri máu: ít gặp, do uống ít nước khi dùng Sodium phosphate.
Chống chỉ định tuyệt đối rửa ruột qua đường uống
· Tắc ruột
· Liệt ruột
· Ứ đọng dạ dày
· Thủng đường tiêu hóa
· Viêm loét đại tràng nặng
· Phình đại tràng nhiễm độc
· Hôn mê
· Di ứng với thuốc
· Mở hồi tràng ra da
· Sặc khi uống
Chống chỉ định tương đối:
· Bệnh thận mãn:
o Bệnh thận mãn giai đoạn 3,4, 5 [độ lọc cầu thận