Quần đảo Hoàng Sa [Paracels] gồm trên 30 hòn đảo, đá san hô, bãi cát nằm rải trên một vùng biển rộng khoảng 15.000 km2 [phần nổi trên 10 km2], gồm có hai nhóm: Nhóm đảo phía đông gồm khoảng tám hòn đảo và một số mỏm san hô nhô trên mặt nước. Đảo lớn như: Phú Lâm, Linh Côn. Đảo nhỏ như: đảo Cây, đảo Bắc, đảo Trung, đảo Nam… Nhóm đảo phía tây có các đảo nhỏ như: Hoàng Sa, Hữu Nhật, Quang Ảnh, Quang Hòa, Duy Mộng, Tri Tôn…
Quần đảo Trường Sa [Spratleys] có hơn 100 hòn đảo, đá, cồn san hô nằm rải rác trên một vùng biển khoảng hơn 160.000 km2 [gấp 10 lần quần đảo Hoàng Sa]. Đảo lớn nhất là đảo Ba Bình, kế đó là các đảo Song Tử Tây, Trường Sa, Nam Yết, Song Tử Đông, Thị Tứ, Loại Ta, Sinh Tồn, Vĩnh Viễn, An Bang… Các đảo nhỏ như: Chữ Thập, Châu Viên, Sinh Tồn Đông, Đá Tây, Đá Lớn, Thuyền Chài… Tổng diện tích phần nổi của tất cả các đảo, đá, cồn, bãi ở quần đảo Trường Sa khoảng trên 10 km2, tức tương đương với quần đảo Hoàng Sa.
Ở quần đảo Hoàng Sa, có đảo có cây cối um tùm; có đảo chỉ có các bụi cây nhỏ, cỏ dại. Còn ở quần đảo Trường Sa, trên các đảo cũng có nhiều loại cây xanh như phong ba, phi lao, bàng vuông và một số loại dây leo, cỏ dại. Hiện nay [từ năm 1974] Trung Quốc đã chiếm đóng toàn bộ quần đảo Hoàng Sa, đang ra sức xây dựng sân bay, bến cảng, khu du lịch… Còn ở quần đảo Trường Sa, ngoài những đảo bị nước ngoài chiếm đóng [đảo lớn nhất là Ba Bình do chính quyền Đài Loan chiếm đóng], hiện nay Việt Nam có người ở các đảo như: Trường Sa, Trường Sa Đông, Song Tử Tây, Nam Yết, Sơn Ca, Sinh Tồn, Sinh Tồn Đông, Phan Vinh, An Bang và các bãi cạn như: Đá Lát, Thuyền Chài, Đá Tây, Đá Đông, Đá Lớn, Đá Nam…
Quấn đảo Trường Sa của Việt Nam nằm về phía Nam Biển Đông, ở trong khoảng từ 6030’ đến 12000 độ vĩ Bắc, 111000 đến 117020’ độ kinh Đông, cách vịnh Cam Ranh [Khánh Hòa] khoảng 248 hải lý và cách đảo Hải Nam [Trung Quốc] gần 600 hải lý. Đây là quần thể gồm hơn 100 đảo, bãi ngầm, bãi san hô, trải rộng trên vùng biển khoảng 180.000 km2 và án ngữ vùng biển rộng phía Đông Nam nước ta. Căn cứ vào vị trí và khoảng cách giữa các đảo, quần đảo Trường Sa được chia thành tám cụm: Song Tử, Thị Tứ, Loại Ta, Nam Yết, Sinh Tồn, Trường Sa, Thám Hiểm và Bình Nguyên.
Nhìn chung, các đảo thuộc quần đảo Trường Sa có diện tích nhỏ [khoảng vài chục héc-ta trở xuống]; trong đó, Ba Bình là đảo rộng nhất, có diện tích khoảng 0,6 km2. Về độ cao của các đảo [so với mặt nước biển trung bình] khoảng từ 3 m - 5 m; cao nhất là đảo Song Tử Tây, khoảng từ 4 m - 6 m [lúc thủy triều xuống]. Chất đất trên các đảo chủ yếu là cát san hô, có lẫn các lớp phân chim và mùn cây, dày khoảng 5 cm - 10 cm. Một số đảo có mạch nước ngầm, có thể tạo ra các giếng nước ngọt, như: Song Tử Tây, Song Tử Đông, Trường Sa, v.v. Đây là vấn đề rất quan trọng để đưa dân ra sinh sống trên các đảo và phát triển dịch vụ hậu cần nghề cá. Ngoài các đảo nổi, còn có các bãi đá, san hô ngầm, như: Sinh Tồn Đông, Chữ Thập, Châu Viên, Ga Ven, Ken Nan, Đá Lớn, Thuyền Chài, v.v.
Khí hậu ở quần đảo Trường Sa được chia thành hai mùa: mùa khô [từ tháng 1 đến tháng 5] và mùa mưa [từ tháng 5 đến tháng 1 của năm sau] với lượng mưa rất lớn, khoảng hơn 2.500 mm. Các hiện tượng thời tiết cực đoan, như: giông, lốc diễn ra quanh năm và là nơi thường xuyên hứng chịu các cơn bão lớn đi qua.
Thảm thực vật ở quần đảo Trường Sa tương đối phong phú với nhiều loại cây xanh, như: phong ba, mù u, bàng vuông, phi lao và một số dây leo, cỏ dại vùng nhiệt đới. Đặc biệt, trên đảo Song Tử Đông có cả vườn dừa và nhiều cây nhỏ. Nguồn lợi hải sản ở Trường Sa cũng rất đa dạng, bao gồm nhiều loại động vật quý, hiếm và có giá trị kinh tế cao, nhất là tôm hùm, vích và cá ngừ đại dương, v.v.
Từ nhiều thế kỷ nay, Việt Nam là quốc gia đầu tiên phát hiện, quản lý và thực thi chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa [khi đó còn vô chủ] một cách liên tục, hòa bình theo quy định của luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Trên thực tế, Việt Nam đã thành lập tổ chức hành chính nhà nước [cấp huyện] và có người dân sinh sống trên một số đảo, hình thành các xã đảo thuộc huyện đảo Trường Sa, tỉnh Khánh Hòa với nhiều công trình thiết yếu, như: nhà ở, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa, chùa chiền cùng hệ thống giao thông, điện, nước, v.v. Trên một số đảo [Song Tử Tây, An Bang, Đá Tây,…], Việt Nam đã thiết lập hệ thống đèn biển để đảm bảo an toàn giao thông hàng hải khu vực. Đặc biệt, tại các đảo Trường Sa, Song Tử Tây, Việt Nam còn có Đài khí tượng hoạt động thường xuyên và được quốc tế công nhận trong mạng lưới Quan trắc khí tượng thế giới.
Tuy nhiên, thời gian qua, một số nước đã đưa quân chiếm đóng và tuyên bố chủ quyền ở một số đảo thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trước hành động đó, Việt Nam đã kiên quyết phản đối, lên án và khẳng định có đầy đủ chứng cứ pháp lý và lịch sử về chủ quyền của mình đối với quần đảo Trường Sa theo quy định của luật pháp quốc tế.