Thứ năm, 25/07/2013, 09:30 GMT+7
Khu di tích Gò Tháp là một trong những di tích khảo cổ học thuộc văn hóa Óc eo được biết đến từ rất sớm, có qui mô và rất quan trọng ở khu vực Đồng Tháp Mười.
Khu di tích Gò Tháp
Di tích kiến trúc tại Gò Tháp là loại hình di tích tiêu biểu đặc trưng của khu di tích. Chúng thường nằm trên các khu vực gò cao và trên các thế đất uốn lượn. Các di tích này đều được xây bằng gạch có bình đồ, bố cục đa dạng như loại hình đền đài, loại hình khuôn viên, bờ tường, ngoại vi,… Về kiến trúc, gạch là vật liệu thường thấy nhất, có nhiều kích cỡ khác nhau, được phát hiện dưới dạng các đường móng, sàn gạch hoặc tập trung thành cụm đống đổ sụp trên các gò mà hiện nay có các tên gọi như Gò Tháp Mười, Gò Minh Sư, Gò Bà Chúa Xứ,… Di vật đá xuất lộ khá nhiều: các cột đá sa thạch kích thước khá lớn, nhiều mãnh vỡ của linga-yoni, tượng, chân tượng trên bệ có chốt. Ở đây cũng phát hiện tới 8 văn khắc. Trong đó, nhắc tới việc hoàng tử Gunavarman thuộc dòng tộc Kaundinya cho dựng một tượng đôi bàn chân của thần Visnu, người được mệnh danh là Sri Cakratirtha. Từ kết quả khảo tả và quan sát thực tế các học giả người Pháp nhận định về Gò Tháp: “… Tháp Mười ắt là có năm tháp hay năm ngôi thờ và là một trung tâm tôn giáo khá quan trọng vào thời xa xưa nằm ven một con lộ có vẻ như chạy dài xuyên suốt Đồng Tháp Mười hiện nay từ Đông Bắc xuống Tây Nam”. Các di vật cho thấy sự phồn thịnh của cả Phật giáo và Hindu giáo ở đây”.
Giếng cổ thời Vương Quốc Phù Nam
Từ sau năm 1975 đến nay trải qua 11 cuộc khai quật khảo cổ lớn tại Gò Tháp đã phát hiện ra nhiều dấu tích, di vật, hiện vật cổ thuộc nền văn hóa Óc Eo. Đồng thời tìm ra được 3 loại hình di tích quan trọng là di tích cư trú với các di vật như: bếp lửa, những mảnh nồi, thanh củi cháy dở, cọc nhà sàn,…; di tích mộ táng được phát hiện ở các gò cát, qua nhiều đợt khai quật đã phát hiện 13 mộ táng, thu được trên 1.000 hiện vật, tùy táng chôn theo như: mảnh vàng có chạm khắc hoa văn, đá quí, đầu tượng, đồ gốm, nhẫn vàng…và di tích kiến trúc được phát hiện ở các gò cao như: Gò Tháp Mười, Gò Minh Sư, Gò Bà Chúa Xứ, di tích tường thành phía Tây, Đìa Vàng-Đìa Phật… Hầu hết di tích kiến trúc tìm thấy nằm sâu trong lòng đất, được xây dựng công phu có tường thành bao bọc xung quanh để chống sự xâm thực của gió và nước, kiến trúc xây dựng ở trình độ cao. Các hiện vật tìm thấy ở đây chủ yếu là các tượng thần Visnu, Siva bằng đá sa thạch, cột đá có chốt, các phiến đá có chạm khắc hoa văn và minh văn. Với kết quả nghiên cứu khoa học trong nhiều năm cho thấy, cư dân cổ Gò Tháp về đây định cư khi nước biển vừa mới rút. Cách đây khoảng 1.500 năm, Gò Tháp là nơi cư trú của một bộ phận dân tộc có nền văn hóa phát triển, có nền văn minh khá cao, là vùng đất gắn liền với lịch sử của nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á. Gò Tháp, một “ốc đảo xanh” nổi lên giữa vùng đồng ruộng bao la có sức hấp dẫn mạnh mẽ bởi cảnh quan độc đáo cùng nhiều huyền thoại về một nền văn minh cổ với những di tích theo thời gian.Công trình kiến trúc di tích Gò Minh Sư
Tất cả những thành quả của công cuộc khảo sát và khai quật các địa điểm trong Khu di tích Gò Tháp góp phần giúp ta hình dung được phần nào cuộc sống của chủ nhân những di tích và di vật nơi đây. Trong môi trường sinh thái “bưng biền Đồng Tháp” cư dân cổ đã xây dựng cảnh quan nhân văn gồm các kiến trúc đền thờ, tháp mộ trên các gò phù sa cổ, xây dựng nhà sàn cư trú ở địa hình thấp xung quanh… Họ khai thác nhiều loại động – thực vật nơi đầm lầy đìa trũng để sinh sống, trong đó có lúa trời – loại lúa hoang dại nổi trên mặt nước vào mùa nước, rồi dần dần “cải tạo” vùng đất trũng lầy để trồng lúa một vụ năng suất không cao, giống như lối canh tác của cư dân Đồng Tháp Mười trước đây. Quá trình này để lại dấu tích cư trú ở đây trong một thời gian rất dài, từ đầu Công nguyên đến khoảng thế kỷ XII – XIII. Không những vậy, Khu di tích Gò Tháp còn gắn liền với cảng thị Óc Eo – Ba Thê và trở thành một trung tâm lớn thể hiện sự gắn bó giữa đời sống xã hội và sự phát triển của tôn giáo: từ một vài di tích quy mô không lớn, xây dựng đơn giản vào đầu Công nguyên đã phát triển đến đỉnh cao của kiến trúc và điêu khắc Hindu giáo và Phật giáo vào thế kỷ V – VIII.Nhà báo và Công luận
“Khu di tích Gò Tháp hay còn gọi là căn cứ địa Gò Tháp từ lâu được xem là “kho báu quốc gia” vì ẩn chứa nhiều câu chuyện, truyền thuyết huyền hoặc kỳ bí cách này hàng trăm, hàng ngàn năm. Nơi đây đã được công nhận là “di tích quốc gia đặc biệt” vào năm 2012”, ông Sáu Triều nói.
Vào vùng đất bí ẩn linh thiêng Gò Tháp
Từ TT.Mỹ An [H.Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp] đi theo tỉnh lộ 845 về hướng xã Trường Xuân khoảng 5km là đến trung tâm xã Mỹ Hòa. Cách chợ Mỹ Hòa không xa, khu di tích Gò Tháp nằm ẩn khuất trong những khu rừng tràm nguyên sinh um tùm bí ẩn, xen lẫn các ao sen, lau sậy mọc ngút ngàn. Thế nhưng dù nằm sát chợ Mỹ Hòa nhưng khu Gò Tháp lại thuộc địa phận ấp 3, xã Tân Kiều.
Ông Sáu Triều, người dân cố cựu xứ Tháp Mười, nói rằng, xưa kia khu di tích này vẫn nằm trọn trên địa bàn xã Mỹ Hòa, nhưng sau năm 1984 mới được “chia” về xã Tân Kiều. Ông Sáu Triều kể, từ lúc còn nhỏ xíu đi chăn trâu ông đã nghe các bậc bô lão, ông bà cha mẹ căn dặn khi vào khu vực di tích Gò Tháp chớ có dại mồm dại miệng mà ăn nói lung tung, sẽ bị thần linh và các “quan lớn” quở phạt đến lâm bệnh, phải sắm sửa lễ vật thành tâm cúng bái mới khỏi.
Hỏi ông Sáu Triều, thần linh trên những vùng đất hoang vu kỳ bí thì không thể phủ nhận, nhưng “các quan lớn” là ai mà cũng trách phạt những người dại miệng dại mồm, lão nông này nghiêm sắc mặt, nói: “Chớ dại! “Quan lớn” chính là 2 vị anh hùng ngày xưa từng lập căn cứ kháng chiến chống Pháp ở ngay tại khu vực Gò Tháp trong các năm từ 1864 đến 1866. Đó là ông Thiên hộ Võ Duy Dương và Quan lớn thượng Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều. Trong khu di tích hiện nay có đền thờ các “quan lớn” và mộ cụ Đốc binh, linh thiêng lắm”.
Dù trời mưa khá nặng hạt nhưng ông Sáu Triều vẫn nhiệt tình dẫn khách đi tham quan một vòng khu di tích Gò Tháp. Ngoài đền thờ 2 vị anh hùng Thiên hộ Dương và Đốc binh Kiều, nằm xen giữa rừng cây cổ thụ là nhiều công trình văn hóa tâm linh bề thế như Chùa Tháp Linh cổ tự, miếu bà Chúa Xứ Thánh Mẫu, miếu Hoàng Cô… Đặc biệt, trong khu Gò Tháp còn có những tòa mái che xây dựng được kiên cố, bề thế để bảo vệ những công trình khảo cổ đã được phát lộ.
Tuy nhiên, ông Sáu Triều nhất quyết phải dẫn khách đến giới thiệu cho bằng được đống gạch đá đổ nát, rêu phong, nằm trên mộtgò đất thấp. Theo lời ông Sáu, đây chính là dấu tích còn lại khiến vùng này mang tên Gò Tháp và Tháp Mười. Ông Sáu kể, hồi nhỏ ông nghe ông bà xưa thuật lại là khi 2 vị Thiên hộ Dương và Đốc binh Kiều vào vùng rừng tràm lau sậy hoang vu này xây dựng căn cứ kháng chiến thì phát hiện mộtgò đất pha cát cao khoảng 7m, đỉnh gò dài trên 500m, rộng hơn 300m, diện tích khoảng 1km2.
Trên đỉnh gò có dấu tích mộtngôi tháp hoang tàn, đổ nát, nên ông Thiên hộ Dương gọi là Vãng Tháp và từng sử dụng tên này trong báo cáo tình hình quân cơ gửi vua Tự Đức vào năm 1865. Nhưng sau đó ông Thiên Hộ lại bỏ 2 chữ Vãng Tháp mà đổi tên khu này thành Tháp Mười, bởi lẽ ông nghe cư dân bản xứ nói ngày xưa nơi đây có ngôi tháp cổ 10 tầng đã sụp đổ, điêu tàn theo thời gian.
Tàn tích đổ nát của tòa tháp 10 tầng do chính quyền Ngô Đình Diệm xây dựng bị đánh sập vào cuối năm 1959 - Ảnh: Thanh Anh
“Chuyện đó tui chỉ nghe ông bà kể lại. Nhưng chuyện ngôi tháp 10 tầng cao 36m ở trên gò này là chuyện có thật 100%. Ngôi tháp này được chính quyền Ngô Đình Diệm cho xây dựng năm 1956, mô phỏng theo kiểu dáng của tháp chùa Thiên Mụ ngoài Huế, được đặt tên là “Viễn vọng đài”, có nhiệm vụ quan sát, khống chế hoạt động toàn khu vực Đồng Tháp Mười. Nhưng đêm 4.1.1960, đặc công tiểu đoàn 502 của quân Giải phóng miền Nam đã dùng thuốc nổ đánh sập ngôi tháp. Những khối gạch đá đổ nát rêu phong trên đỉnh gò hiện nay chính là tàn tích của ngôi tháp 10 tầng ngày xưa”, ông Sáu kể.
Truyền thuyết bí ẩn về “những kho vàng ở Gò Tháp”
Hỏi ông Sáu Triều có biết chuyện dân gian đồn đại là từ lâu vùng Gò Tháp ẩn chứa những kho vàng bí mật hay không, ông lão cười cười, nói: “Tui cũng có nghe những chuyện này, nhưng thực hư ra sao thì khó nói lắm. Ngay tại khu Gò Tháp, hiện nay vẫn còn mộtđịa danh được mọi người gọi là Đìa Vàng”.
Theo lời ông Sáu, Đìa Vàng nằm ở phía Bắc khu di tích Gò Tháp, cách khu miếu Bà Chúa Xứ Thánh Mẫu hơn 500m, nhưng hiện nay lau sậy mọc um tùm. Đìa Vàng thật ra là mộtđoạn mương nước nhỏ được người dân đào mở rộng để trữ nước trong mùa khô vào những năm 1970.
Khi đào ao, người ta tìm thấy rất nhiều mảnh vàng mỏng, nhủ vàng, mạt vàng và các vật trang sức bằng vàng nằm sâu trong lòng đất, nên đặt chết danh là Đìa Vàng cho đến ngày nay. Sau khi đào Đìa Vàng, người dân tiếp tục đào thêm 1 ao lấy nước cách Đìa Vàng khoảng 500m thì phát hiện dưới lòng đất có hơn 10 pho tượng Phật bằng gỗ, nên khu vực này được đặt tên là Đìa Phật.
Cũng theo lời ông Sáu Triều thì chuyện ly kỳ nhất ở Gò Tháp vẫn là truyền thuyết về mộtkho vàng khổng lồ được chôn giấu ngay dưới nền đại đồn kháng chiến của 2 ông Thiên hộ Dương và Đốc binh Kiều. Câu chuyện về khối vàng khổng lồ của 2 ông Thiên hộ Dương - Đốc binh Kiều đã dẫn đến việc trước đây có nhiều người vào khu vực này để đào bới tìm kiếm, nhưng cho đến nay chẳng có ai lấy được khối vàng bí hiểm này.
“Tui nghe kể trước đây có người còn đem máy móc hiện đại vào khu vực di tích đại đồn Gò Tháp tìm kiếm kho vàng, nhưng không có kết quả. Sau nhiều lần máy móc tự nhiên hư hỏng, công nhân thì bệnh tật bất ngờ, những người tìm vàng bèn mời một số nhà ngoại cảm về khu vực Gò Tháp để tìm kiếm. Các nhà ngoại cảm xác định ở vị trí đó có 1 khối kim loại rất lớn chôn trong lòng đất, nhưng không thể biết đó là kim loại gì”, ông Sáu kể.
Sau đó những người tìm vàng sử dụng các thiết bị hiện đại để định vị và chụp được hình một khối kim loại, ước tính nặng khoảng 300 - 400kg và cho rằng đó là khối vàng ròng. Nhưng khi cho máy móc máy đào xuống đến vị trí đã xác định thì khối kim loại ấy lại… tự động di chuyển sang một vị trí khác. Hơn 1 tháng trời họ đào bới đuổi theo khối vàng nhưng không thể nào lấy được.
“Thực hư ra sao thì chưa biết vì chuyện này những người tham gia vụ đào vàng rất kín miệng, nhưng người dân ở đây cho rằng họ không thể lấy được khối vàng là vì 2 ngài Thiên Hộ Dương và Đốc binh Kiều ghét kẻ tham lam, không đồng ý cho lấy”, ông Sáu Triều cười cườinói.
Miếu bà Chúa Xứ Thánh Mẫu gần bên Đìa Phật, Đìa Vàng, nơi các nhà khảo cổ và người dân tìm được nhiều hiện vật bằng vàng và tượng Phật cổ - Ảnh: Thanh Anh
Theo ông Võ Tấn Nghĩa, cán bộ Ban Quản lý khu di tích Gò Tháp, từ xưa những truyền thuyết đồn đại về kho vàng ở Gò Tháp chỉ là chuyện lưu truyền dân gian. Tuy nhiên, việc các nhà khảo cổ học từ TP.HCM xuống đây đào thám sát và tìm thấy nhiều hiện vật bằng vàng tại nhiều địa điểm khác nhau trong khu di tích này là có thật. Ngay tại Đìa Phật, Đìa Vàng, năm 2013 các nhà khảo cổ còn phát hiện được nhiều hiện vật gồm đá, gạch, ngói, gốm nung, mảnh vàng, sợi vàng, xâu chuỗi thủy tinh, tượng Phật cổ bằng gỗ…
“Trong 2 đợt khai quật khảo cổ ở Gò Tháp vào những năm 1984 và 1993, các nhà khảo cổ đã phát hiện rất nhiều hiện vật bằng vàng và nhiều hiện vật có giá trị khác bên trong các kiến trúc cổ xưa được phát lộ. Phần lớn các kiến trúc cổ này đều được xác định thuộc thời kỳ văn hóa Óc Eo có niên đại từ những thế kỷ đầu Công nguyên kéo dài đến thế kỷ VII - XII sau Công nguyên”, ông Nghĩa cho biết.
Như vậy, chuyện những kho vàng bí ẩn ở khu “di tích Quốc gia đặc biệt” Gò Tháp từng lưu truyền nhiều đời trong dân gian không phải là vô căn cứ. Sau những đợt khai quật khảo cổ, những bí ẩn này đang dần hé lộ.
Thanh Anh