Phát hiện kháng nguyên virus sars-cov-2 là gì

Bài viết của Bác sĩ nội trú Nguyễn Thị Thúy Hằng - Bác sĩ Xét nghiệm vi sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Trong thời gian qua, việc chẩn đoán covid-19 chủ yếu dựa vào xét nghiệm phát hiện SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật real-time RT-PCR. Hiện nay, tình hình dịch bệnh vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp, cùng với sinh phẩm xét nghiệm bằng kỹ thuật real-time RT-PCR, nhiều loại sinh phẩm xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 cũng đã được phát triển, góp phần đa dạng hóa các kỹ thuật xét nghiệm phát hiện virus SARS-CoV-2.

Xét nghiệm nhanh kháng nguyên có ưu điểm là thuận tiện khi sử dụng, cho kết quả nhanh trong vòng 30 phút, có thể sử dụng ở ngoài phòng xét nghiệm, chi phí thấp hơn so với xét nghiệm real-time RT-PCR.

Xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 cho kết quả tốt nhất trong vòng 5-7 ngày kể từ khi khởi phát triệu chứng. Một số nghiên cứu cho thấy kháng nguyên SARS-CoV-2 có thể giảm xuống dưới ngưỡng phát hiện sau 5 ngày khởi phát triệu chứng. Điều này có nghĩa là xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 có độ nhạy thấp hơn so với xét nghiệm real-time RT-PCR nên có thể cho kết quả âm tính giả. Trong khi đó, ở những cộng đồng có tỉ lệ mắc thấp, kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên dương tính cũng chưa thể xác định tình trạng nhiễm SARS-CoV-2 mà cần được khẳng định lại bằng xét nghiệm real-time RT-PCR.

Vì vậy, việc sử dụng xét nghiệm nhanh phát hiện kháng nguyên SARS-CoV-2 không dùng để thay thế cho xét nghiệm phát hiện vật chất di truyền của SARS-CoV-2 [real-time PCR] mà chỉ dùng để hỗ trợ trong việc giám sát, phát hiện, chẩn đoán Covid-19 với mục đích giúp sử dụng hiệu quả, hợp lý các nguồn lực xét nghiệm SARS-CoV-2.

• Là một trong những xét nghiệm chẩn đoán covid-19, xét nghiệm nhanh kháng nguyên virus SARS-CoV-2 được Bộ Y tế cho phép hoặc thuộc danh sách khẩn cấp [EUL] của Tổ chức Y tế Thế giới, FDA Hoa Kỳ thẩm định và khuyến cáo;
• Đạt độ nhạy ≥ 80% và độ đặc hiệu ≥ 97% so với xét nghiệm Real-time RT-PCR [theo khuyến cáo của WHO] do các viện vệ sinh dịch tễ, viện Pasteur đánh giá trước khi sử dụng.

• Sử dụng dịch tỵ hầu, dịch ngoáy họng, nước bọt hoặc các loại mẫu bệnh phẩm theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Mẫu bệnh phẩm được thu thập bởi các nhân viên đã được tập huấn về lấy mẫu bệnh phẩm.

• Nhân viên y tế, người chăm sóc, nhân viên phục vụ [không có biểu hiện lâm sàng] tại các cơ sở cách ly có người đang được cách ly.
• Nhân viên y tế, người chăm sóc, nhân viên phục vụ [không có biểu hiện lâm sàng], bệnh nhân đang điều trị nội trú [không có biểu hiện lâm sàng, không trong quá trình điều trị COVID-19] tại khoa cấp cứu, khoa truyền nhiễm, khoa thận nhân tạo, khoa khám bệnh của bệnh viện tại các địa bàn có nguy cơ và bệnh viện đang điều trị bệnh nhân COVID-19.
• Người dân ở trong ổ dịch đã được khoanh vùng cách ly.
• Người làm việc trong lĩnh vực thiết yếu [không có biểu hiện lâm sàng], thường xuyên tiếp xúc với cộng đồng trong ổ dịch đã được khoanh vùng cách ly.
• Người có yếu tố dịch tễ tại các khu vực có ghi nhận ca bệnh COVID-19 trong vòng 28 ngày hoặc có đối tượng tiếp xúc trực tiếp ca bệnh, nhưng chưa thể triển khai ngay xét nghiệm real-time RT-PCR trong thời gian ngắn.

Hình 1. Kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2

[+] Dương tính; [-] Âm tính; Invalid: Không xác định

Kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 dương tính: Thực hiện tiếp với xét nghiệm sars-cov-2 khẳng định bằng kỹ thuật real-time RT-PCR.

• Nếu kết quả xét nghiệm real-time RT-PCR dương tính: Thông báo ca dương tính.
• Nếu kết quả xét nghiệm real-time RT-PCR âm tính: Kết luận âm tính COVID-19.

Kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 âm tính đồng nghĩa với việc chưa có bằng chứng nhưng không loại trừ nhiễm SARS-CoV-2, cần tiếp tục thực hiện các hoạt động theo dõi, giám sát dịch tễ theo quy định.

Tóm lại, xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 không dùng để thay thế cho xét nghiệm phát hiện vật chất di truyền của SARS-CoV-2 [real-time PCR] mà chỉ dùng để hỗ trợ trong việc giám sát, phát hiện, chẩn đoán Covid-19 với mục đích giúp sử dụng hiệu quả, hợp lý các nguồn lực xét nghiệm SARS-CoV-2.

Hiện nay, tại tất cả các Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec trên toàn quốc đã, đang và sẽ thực hiện sàng lọc, theo dõi các ca bệnh nghi ngờ. Nếu phát hiện các trường hợp nghi ngờ/ dương tính với virus corona, Vinmec sẽ thực hiện chuyển viện theo đúng hướng dẫn chuyển tuyến của Bộ Y tế.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 20% phí khám khi đặt hẹn khám lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec [áp dụng từ 1/8 - 31/12/2022]. Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

XEM THÊM:

Xét nghiệm SARS-CoV-2 giúp xác định được sự tồn tại của kháng thể và kháng nguyên của COVID-19 trong cơ thể mỗi người. Hiện nay, phần lớn các xét nghiệm được hiện là test nhanh kháng nguyên. Vậy test nhanh kháng nguyên là gì ? Những điều gì cần lưu ý về test nhanh kháng nguyên? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tháo gỡ được vướng mắc này.

Nhiều người hiện nay đang bị nhầm lẫn giữa kháng thể và kháng nguyên khi chẩn đoán COVID-19. Do đó, để phân biết được thì trước tiên cần phải hiểu về hệ miễn dịch của cơ thể.

Hệ miễn dịch cơ thể người đảm nhận vai trò chống lại sự xâm nhập của các tác nhân môi trường bên ngoài xâm nhập vào bên trong cơ thể, còn gọi là mầm bệnh thông qua chức năng thực bào của hệ miễn dịch, chức năng này được thực hiện bởi tế bào bạch cầu của hệ miễn dịch, trong đó có tế bào B nhận biết được và sẽ bám lấy virus để sản xuất ra kháng thể để vô hiệu hóa virus SARS-CoV-2 xâm nhập vào cơ thể, trong trường hợp này, virus SARS-CoV-2 được gọi là kháng nguyên. Đồng thời gửi đi tín hiệu cảnh báo để hệ miễn dịch biết đến sự xâm nhập này.

Như vậy, kháng nguyên là tác nhân làm cho cơ thể sản sinh ra kháng thể để chống lại sự phát triển, tồn tại của nó. Nếu hệ thống miễn dịch của cơ thể khỏe mạnh thì sau khi virus tấn công vào cơ thể, chỉ trong khoảng thời gian ngắn các kháng nguyên này sẽ bị tiêu diệt và cơ thể sẽ trở lại bình thường. Ngoài ra, sau khi khỏi bệnh hệ miễn dịch của cơ thể cũng sẽ lưu lại các thông tin về kháng nguyên của virus SARS-CoV-2 để tiếp tục chống lại khi chúng tiếp tục xâm nhập vào cơ thể trong những lần sau.

Do đó, test nhanh kháng thể và test nhanh kháng nguyên COVID-19 là hai loại xét nghiệm được thực hiện nhằm mục đích tìm ra sự hiện diện của kháng khuyên và kháng thể trong cơ thể bị Covid-19.

"Test nhanh kháng nguyên là gì" là thắc mắc của nhiều người bệnh

Test nhanh kháng nguyên COVID-19 là phương pháp sử dụng một xét nghiệm chẩn đoán nhanh RDT [Rapid Diagnostic Test] để phát hiện các protein đặc hiệu trên bề mặt của virus SARS-CoV-2 có trong một mẫu dịch tiết từ đường hô hấp [dịch tỵ hầu] của người cần kiểm tra và còn được gọi là xét nghiệm kháng nguyên và tìm ra các kháng thể được tạo ra trong cơ thể khi bị lây nhiễm bởi virus SARS-CoV-2 [xét nghiệm kháng thể].

Xét nghiệm tại thời điểm khi virus đang trong các chu trình nhân lên một cách nhanh chóng, sẽ giúp việc xét nghiệm phát hiện các kháng nguyên chính xác hơn, qua đó kết quả này sẽ tốt nhất để giúp sàng lọc, chẩn đoán sớm tình trạng nhiễm virus cấp tính.

Bên cạnh đó, nếu test nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 thực hiện ở những người có biểu hiện các triệu chứng ở giai đoạn mới nhiễm thay vì phải chờ phơi nhiễm 7-10 ngày sẽ có thể phát hiện người mắc COVID-19 chính xác tương ứng với kết quả ngay khi thực hiện xét nghiệm phát hiện kháng thể.

Hiện tại, phương pháp test nhanh kháng nguyên đang được dùng như một xét nghiệm sàng lọc COVID-19 trong cộng đồng bởi những ưu điểm nổi bật như dễ thực hiện với tất cả đối tượng, có thể thực hiện cho xét nghiệm lưu động, thời gian test nhanh, chi phí thấp và cho kết quả test nhanh dương tính hay âm tinh trong vòng 15- 30 phút.

Một đặc điểm nổi bật quan trọng khác là test nhanh kháng nguyên có độ nhạy thấp hơn phương pháp Realtime RT-PCR. Tuy nhiên, một lưu ý là khi test nhanh kháng nguyên không nên làm quá sớm bởi vì cơ thể chưa có đủ kháng thể, sẽ cho kết quả test nhanh kháng nguyên âm tính.

Hơn thế nữa, test nhanh kháng nguyên dù làm đúng lúc nhưng vẫn xảy ra trường hợp test nhanh dương tính giả, đôi khi cũng chưa đủ khẳng định được là hiện tại bạn có nhiễm virus SARS-CoV-2 trong cơ thể hay không, do đó bạn cần phải làm thêm xét nghiệm RT-PCR để tìm virus SARS-CoV-2 cho kết quả chính xác hơn.

Cho đến thời điểm hiện tại, chỉ có phương pháp PCR là phương pháp có đủ khả năng kết luận chính xác sự tồn tại của COVID-19 bên trong cơ thể dựa trên cơ chế tìm ra kháng nguyên [đoạn gen RNA của virus SARS-CoV-2], với độ đặc hiệu 100% và độ nhạy là 99%.

Do đó, phương pháp xét nghiệm RT-PCR được coi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán COVID-19 trong cộng đồng. Mặc dù, kỹ thuật PCR có một số hạn chế về thời gian thực hiện hơi lâu [4 - 6 giờ], tuy nhiên tỷ lệ dương tính giả gần như bằng 0.

Ngoài ra, kỹ thuật RT-PCR còn có test nhanh giúp tìm kháng thể kháng virus trong máu để xác định khả năng lây nhiễm virus SARS-CoV-2 của một người. Nếu tìm thấy sự hiện diện của kháng thể kháng lại virus SARS-CoV-2 tức là trước đó đã có sự phơi nhiễm hoặc đang bị COVID-19.

3.1. Nhóm đối tượng nào cần test nhanh kháng nguyên?

• Những người sinh sống tại khu vực có nhiều trường hợp mắc COVID-19 trong vòng 28 ngày.
• Những người có một số triệu chứng điển hình như ho, sốt [≥37°C], rát họng...
• Người tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm COVID-19, nhưng chưa thể thực hiện xét nghiệm Realtime RT-PCR.
• Những người làm nghề lái xe, giao hàng, hoặc những người cần giấy thông hành để về quê.
• Người lao động trong khu công nghiệp, nhà máy...
• Áp dụng cho các cơ sở y tế chưa đủ điều kiện để làm kỹ thuật PCR.

Người lao động trong khu công nghiệp thuộc nhóm cần test nhanh kháng nguyên

• Test nhanh kháng nguyên kết quả nhanh chóng trong khoảng từ 15-30 phút.
• Test nhanh kháng nguyên có chi phí thấp.
• Kỹ thuật test nhanh kháng nguyên thực hiện đơn giản, nhanh.
• Test nhanh kháng nguyên được sử dụng phù hợp cho việc khoanh vùng trên diện rộng.

• Test nhanh kháng nguyên có độ nhạy thấp nên tỷ lệ dương tính - âm tính giả dễ xảy ra, do đó các ca nhiễm bệnh chưa được phát hiện vẫn còn trong cộng đồng và sẽ là nguyên nhân gây lan dịch nhanh. Do vậy, cần phải kết hợp với kết quả dương tính của phương pháp PCR.
• Độ ẩm và nhiệt độ nơi thực hiện xét nghiệm không phù hợp dễ ảnh hưởng đến bộ test và có thể ảnh hưởng đến kết quả.
• Mẫu bệnh phẩm lấy không đúng kỹ thuật do bị lẫn máu sẽ ảnh hưởng tới kết quả của test nhanh kháng nguyên.

Chi phí test nhanh kháng nguyên COVID-19 bao nhiêu tiền phụ thuộc vào nguồn gốc, nhà sản xuất bộ kit test nhanh. Chính vì vậy, giá test nhanh COVID-19 có sự khác nhau giữa các đơn vị được Bộ Y tế cho phép thực hiện xét nghiệm này.

Bộ Y tế Việt Nam đã cấp phép sử dụng 19 loại test nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2, với mức giá dao động từ 100.000 đồng đến trên 200.000 đồng. Như vậy, trong tháng 7/2021, Bộ Y tế cập nhật 4 lần danh mục test nhanh kháng nguyên được cấp phép, bao gồm 2 sản phẩm trong nước, 17 sản phẩm nhập khẩu.

3.5. Có nên tự mua test nhanh kháng nguyên SARS-COV-2 và thực hiện tại nhà?

Trước tình hình dịch bệnh COVID-19 đang diễn biến phức tạp, nhiều người dân lo lắng và tìm mua các bộ test nhanh về tự thực hiện tại nhà, theo các chuyên gia khuyến cáo, người dân không nên tự ý mua các bộ xét nghiệm kháng nguyên nhanh SARS-COV-2 hay còn gọi là test nhanh về tự kiểm tra cho mình.

Test nhanh kháng nguyên là một loại vật tư y tế cần phải được Bộ Y tế kiểm định và công nhận, do đó các bộ test nhanh được rao bán trên các trang mạng nếu không có tên trong danh mục mà Bộ Y tế công nhận thì không hợp pháp và không đảm bảo chất lượng.

Các chuyên gia đánh giá, nhiều loại test nhanh đang bán trên thị trường có độ nhạy thấp, nên khi người dân tự mua về thử cho kết quả âm tính thì lại mất cảnh giác, đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều người, trong khi đó kết quả thực có thể là dương tính thì vô cùng nguy hiểm, có nguy cơ phát tán và lây lan dịch bệnh ra cộng đồng.

Trước tình trạng nhiều người rao bán bộ kit test nhanh COVID-19 không rõ nguồn gốc trên mạng xã hội và các Website/ứng dụng thương mại điện tử, Bộ Y tế đề nghị các cơ quan chức năng cùng vào cuộc để kiểm tra, đồng thời cảnh báo người tiêu dùng cần cẩn trọng, không tự ý mua test nhanh về tự xét nghiệm cho mình...

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 20% phí khám khi đặt hẹn khám lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec [áp dụng từ 1/8 - 31/12/2022]. Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

XEM THÊM: