Hóa giải đạo Quân - Thần - Tá - Xứ trong đơn thuốc Đông y cổ phương
Ghé vào một tiệm thuốc Đông y, chắc hẳn bạn đã từng thấy các thầy thuốc kê những thang thuốc toàn cây lá cành. Trông tưởng ngẫu nhiên nhưng không hề, Đông dược cũng có những quy tắc chữa bệnh như Tây y. Trong đó, Quân - Thần - Tá - Sứ là một nguyên tắc bốc thuốc của y học cổ truyền.
"Quân - Thần - Tá - Xứ" là gì?
Quân thần tá sứ là một thuật ngữ trong Đông y, phản ánh 4 thành phần chính tạo nên một thang thuốc.
Các vị thuốc [dược liệu] trong Đông y không kết hợp một cách tùy tiện mà đều có chủ đích với những nguyên tắc nghiêm ngặt. Trong đó, 4 thành phần Quân - Thần - Tá - Sứ đảm nhiệm những vai trò như trong một vương quốc thời xưa. Cách phối hợp các dược liệu này còn được gọi là phối ngũ.
Quân - Quân dược hay còn gọi là chủ dược
Quân hay vị vua của vương quốc, là vị thuốc quan trọng nhất trong một phương thuốc. Quân dược có tác dụng giải trừ nguyên nhân gây bệnh, loại bỏ các triệu chứng chính.
Quân dược không thể thiếu trong một thang thuốc Đông y, chúng được sử dụng với liều lượng cao hơn các dược liệu khác. Một thang thuốc nhỏ chỉ có một quân dược, giống như một quốc gia chỉ có một ông vua duy nhất. Tuy nhiên, trong một số phương thuốc lớn, có tới hai hoặc vài ba quân dược.
Việc kết hợp các quân dược cũng rất chặt chẽ sao cho không phản tác dụng mà vẫn trị đúng bệnh. Hiểu rõ tính chất của từng vị thuốc giúp thầy thuốc kết hợp nhuần nhuyễn, bệnh đâu hết đó.
Thần - Thần dược hay phụ dược
Thần dược giống như một vị tướng trong triều đình, có vai trò hỗ trợ vị thuốc chính phát huy tác dụng giải trừ gốc bệnh. Một thang thuốc phức tạp có thể có một đến vài thần dược, thang thuốc đơn giản lại có thể không có thần dược.
Tá - Tá dược
Tá dược là vị thuốc hỗ trợ quân dược và thần dược trị các triệu chứng phụ của bệnh. Giống như một vị thượng thư, tá dược hỗ trợ vua và tể tướng các công việc khác nhau trong triều đình.
Ngoài ra, tá dược còn có công dụng giảm độc tính, tác dụng phụ của hai vị thuốc chính.
Sứ - Sứ dược
Được xếp sau cùng trong 4 vị thuốc nhưng không kém phần quan trọng. Sứ là quan sứ, giúp vua truyền mệnh lệnh trong triều đình. Trong Đông y, sứ là vị thuốc dẫn, đưa thuốc tới ổ bệnh.
Một trong những khái niệm quan trọng của Đông y chính là đường kinh lạc, hay đường khí huyết trong cơ thể. Tất cả bệnh lý sinh ra đều do tắc nghẽn kinh lạc mà ra. Thông kinh lạc chính là lưu thông được đường khí huyết, cơ thể khỏe mạnh, sức khỏe dồi dào.
Sứ dược đóng vai trò dẫn thuốc xuyên suốt đường kinh lạc, điều hòa các vị thuốc trong cơ thể. Cam thảo thường được lựa chọn là vị thuốc dẫn bởi nó dẫn vào 12 kinh, thông hành kinh lạc.
Ví dụ về một bài thuốc Đông y Ma hoàng thang trị hen suyễn
bài thuốc đông y ma hoàng thang ứng dụng của quân thần tá xứ
Bài thuốc Ma hoàng thang: Ma hoàng 9g, quế chi 6g, hạnh nhân 9g, cam thảo 3g.
Ma hoàng bình suyễn thang có công dụng tiêu biểu trị ho, bình suyễn, ho do phong nhiệt, phong hàn, khó thở.
Trong thang thuốc này:
- Ma hoàng đóng vai trò chủ dược, có tác dụng chính là giải độc, tấn công phế tạng.
- Quế chi là phụ dược, giúp phát hãn giải biểu, tức làm tăng tiết mồ hôi, đào thải độc tố.
- Hạnh nhân là tá dược, giảm ho, bình suyễn.
- Cam thảo điều hòa các vị thuốc, dẫn thuốc tới các cơ quan và giảm dược tính của ma hoàng.
Lưu ý:
- Khi bốc thuốc, các thầy thuốc sẽ dựa trên các bài thuốc Đông y cổ phương cũng như kinh nghiệm và thể trạng của người bệnh để có cách kết hợp cũng như liều lượng khác nhau.
- Vì vậy, cũng không nên quá câu nệ vào quy tắc Quân thần tá sứ. Chủ yếu dựa vào nguyên nhân gây bệnh lựa chọn đúng chủ dược, kết hợp với các vị thuốc khác để hỗ trợ chủ dược, giảm độc tính chủ dược, điều hòa các dược liệu.
- Do đó trong nhiều y văn cổ, thuật ngữ quân thần tá sứ đã được thay bằng chủ phụ tá sứ để gọi tên các thành phần trong thang thuốc cho phù hợp.
Dược phẩm PQA: 10 năm kế thừa truyền thống y dược cổ truyền
Công ty Dược phẩm PQA thành lập từ năm 2011, gia truyền là dòng họ Vũ Duy, nổi tiếng bốc thuốc cứu người nhiều đời vua Lý, Trần, Lê.
Kế thừa truyền thống y học cổ truyền để lại, chủ tịch Vũ Thu Phương, truyền nhân đời thứ 18 dòng họ Vũ Duy thành lập PQA với mong muốn đem những bài thuốc quý của dân tộc tới với nhiều người, mang hạnh phúc, niềm vui, sức khỏe tới cho mọi nhà.
Theo chân Đài TH Nam Định đến thăm dòng họ Vũ Duy - Dược Phẩm PQA
Kết tinh trong mỗi sản phẩm là quá trình nghiên cứu, tham khảo các bài thuốc trong sách y văn cổ. Các phương thuốc được chọn lọc chặt chẽ theo công thức quân thần tá sứ.
Dược sĩ Vũ Thu Phương với hơn 30 năm kinh nghiệm y dược luôn đặt tâm huyết của mình trong mỗi bài thuốc. Chính vì thế, mỗi sản phẩm mang trong mình một câu chuyện riêng, một sứ mệnh riêng, suy cho cùng là mong muốn chữa bệnh cứu người.
Để phục vụ cho quá trình nghiên cứu và sản xuất, Dược phẩm PQA đầu tư trực tiếp vườn dược liệu xanh, nơi gieo trồng và chăm sóc các dược liệu quý.
Nguồn gốc, chất lượng đảm bảo, các khâu chế biến, sao tẩm, bảo quản đều được kiểm soát chặt chẽ trước khi đem ra thị trường. Tất cả sản phẩm của PQA đều đạt tiêu chuẩn An toàn vệ sinh thực phẩm của Bộ Y tế. Công thức lựa chọn quân thần tá sứ trong nhiều sản phẩm được đánh giá cao bởi các chuyên gia trong lĩnh vực y dược, cả Đông lẫn Tây y, đem lại hiệu quả cao trong điều trị.