Thuốc viên đạn là một dạng thuốc hạ sốt được bào chế có hình dạng viên đạn hoặc hình thủy lôi dùng đặt hậu môn. Loại thuốc này được dùng chủ yếu cho trẻ nhỏ, cũng có khi dùng cho người cao tuổi trong trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc viên đạn không đúng cách có thể gây hại cho sức khỏe của trẻ.
Sốt là một triệu chứng rất thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi với nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó chủ yếu là do nhiễm khuẩn. Khi trẻ sốt trên 38,5oC thì cần hạ sốt kịp thời, tránh để tình trạng sốt cao kéo dài vì có thể dẫn tới co giật và các biến chứng khác sẽ rất nguy hiểm cho trẻ. Để hạ sốt, có hai cách dùng thuốc là đường uống và đặt hậu môn. Có nhiều bé, đặc biệt là các bé bị sốt do viêm VA, amidan, viêm họng... không chịu uống, uống thuốc hay bị nôn. Bên cạnh đó, trẻ sốt cao li bì sẽ mệt, việc cho trẻ uống thuốc lại càng khó khăn. Do vậy, giải pháp kịp thời để hạ sốt cho trẻ tại gia đình là dùng thuốc đặt hậu môn.
Viên đạn hạ sốt tốt cho đường tiêu hóa nhưng có thể gây một số tác dụng phụ.
Ưu điểm của thuốc viên đạn hạ sốt
Thuốc viên đạn hạ sốt thường chứa paracetamol, ở các liều lượng khác nhau. Để được hấp thu dễ dàng, thuốc đạn được bào chế bằng cách phối hợp dược chất với các tá dược có khả năng tan chảy ở nhiệt độ cơ thể [37oC]. Vì vậy, thuốc tan rã ra nhanh chóng khi đặt vào trực tràng và được giữ ở vị trí cần thiết, không bị đẩy ra bởi lực cản của cơ vòng hậu môn.
Hệ thống tĩnh mạch trực tràng rất dày, lưu lượng máu tuần hoàn khá lớn nên sự hấp thu thuốc qua đường này rất tốt. Đặc biệt, tĩnh mạch trực tràng đi thẳng vào tuần hoàn chung, không qua gan, nên dùng thuốc theo đường này có hiệu quả cao và giảm gánh nặng cho gan trong việc thải độc, đồng thời tác dụng của thuốc cũng cao do không bị phá hủy ở gan. Việc sử dụng thuốc đạn giúp tránh được tương tác với bộ máy tiêu hóa, đặc biệt ở những bệnh nhi đang sốt và bị tổn thương ở đường tiêu hóa. Khi dùng viên đạn hạ sốt không bị ảnh hưởng khi trẻ bị nôn ói hay co giật, hiệu quả nhanh hơn uống.
Tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng
Gây ngứa: Thuốc đạn khi đặt thường gây ngứa hậu môn, mức độ và tần số cơn ngứa thường tăng theo thời gian, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc. Đây là nguyên nhân khiến trẻ đang đặt thuốc có biểu hiện khó chịu hay trung tiện, thậm chí són phân.
Đau rát, tiêu chảy: Thuốc viên đạn dễ gây nhiễm khuẩn hậu môn làm hậu môn của trẻ sưng tấy, đau rát. Thuốc còn gây tiêu chảy nếu dùng nhiều lần hoặc khoảng cách các lần dùng quá gần, dùng lâu ngày có thể gây viêm trực tràng.
Nếu cho trẻ đặt thuốc vài ngày mà trẻ có triệu chứng đi ngoài thì cần dừng ngay. Bởi đặt thuốc trong khi trẻ bị đi ngoài, thuốc sẽ không có tác dụng do thuốc bị đào thải ngay ra ngoài. Thậm chí, thuốc còn gây kích thích tại chỗ khiến trẻ đi ngoài nhiều lần hơn.
Dùng sao cho an toàn?
Thuốc phải được bảo quản ở nhiệt độ lạnh, nên để trong ngăn mát tủ lạnh với nhiệt độ từ 2oC-8oC. Trước khi dùng nên kiểm tra viên thuốc phải bảo đảm đủ độ cứng, dễ dàng đưa thuốc vào trực tràng. Bóc thuốc ra phải nhét ngay vào hậu môn vì rời lớp vỏ, thuốc dễ tan nhanh. Trong loại thuốc đạn này có chứa paracetamol, vì vậy không được cho trẻ dùng đồng thời cả thuốc đặt và thuốc uống cùng chứa paracetamol, dễ bị quá liều, gây hạ nhiệt độ quá nhanh lên thân nhiệt của trẻ và ngộ độc thuốc. Khi đặt thuốc cho trẻ, cha mẹ cần vệ sinh sạch sẽ hậu môn cho trẻ rồi rửa tay sạch bằng xà phòng. Đặt tư thế mông trẻ dốc lên để dễ dàng đặt thuốc và phải nhẹ nhàng khi đặt, tránh mạnh tay. Sau đó khép giữ 2 nếp mông trẻ để thuốc không rơi ra ngoài trong 2 - 3 phút.
Không nên coi việc dùng thuốc viên đạn là giải pháp thường xuyên để hạ sốt cho trẻ. Mỗi ngày không nên dùng thuốc đặt hậu môn quá 2 lần và nên xen kẽ giữa các lần dùng thuốc uống và thuốc đặt để đảm bảo việc hạ sốt cho trẻ. Thuốc viên đạn hạ sốt chỉ nên dùng khi trẻ không thể uống được thuốc, trẻ nôn ói nhiều, đang co giật hoặc trẻ đang ngủ mà không muốn đánh thức trẻ dậy.
Không dùng thuốc viên đạn hạ sốt với trẻ bị dị ứng paracetamol, có bệnh nặng ở gan, bị viêm da vùng hậu môn - trực tràng, chảy máu trực tràng, bị tiêu chảy. Không nên dùng cho trẻ thường bị táo bón hoặc đang có bệnh lý vùng hậu môn vì lớp niêm dịch ở trực tràng không bình thường sẽ ảnh hưởng tới sự hấp thu của thuốc, làm giảm tác dụng điều trị.
Lưu ý, khi trẻ sốt, cần thường xuyên cặp sốt cho trẻ. Trong trường hợp trẻ sốt cao trên 38,50C, để tăng hiệu quả của việc dùng thuốc nên cởi bỏ bớt quần áo, tránh ủ trẻ ấm quá, cần cho trẻ uống nhiều nước, ăn lỏng, đặt trẻ nơi thoáng. Thông thường thuốc hạ sốt sẽ có tác dụng sau khi uống chừng 15-30 phút. Trong lúc đợi thuốc có tác dụng, cha mẹ lau mát cho trẻ. Nếu sau khoảng thời gian đó và đã lau mát rồi nhưng trẻ vẫn còn sốt cao, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, kể cả vào ban đêm.
Hỏi
Dạ bác sĩ cho con hỏi, sử dụng viên hạ sốt đút hậu môn cho trẻ thì sau bao lâu trẻ sẽ hạ sốt? Mong bác sĩ tư vấn, cảm ơn bác sĩ.
Hình ảnh thuốc hạ sốt đút hậu môn
Võ Thị Quỳnh Việt
Trả lời
Dạng viên đạn [viên hạ sốt đút hậu môn]: Loại này thường được sử dụng trong trường hợp trẻ sốt kèm theo nôn nhiều không uống được, sốt cao co giật hay khi trẻ ngủ bố mẹ không muốn đánh thức. Dạng này được bào chế với 3 hàm lượng thông thường là 80mg, 150mg và 300mg.
- Loại 80mg dùng cho trẻ từ 4-6kg
- Loại 150mg dùng cho trẻ có cân nặng từ 7-12kg
- Loại viên đạn 300mg dùng cho trẻ từ 13-24kg. Lưu ý dạng tọa dược qua đường hậu môn thường có tác dụng hạ sốt chậm hơn dạng uống [ gói bột hoặc sirô ] khoảng 15 – 20 phút. Nếu nhà có trẻ em từ 6 tháng đến 6 tuổi nên dự trữ loại thuốc này trong tủ lạnh, đề phòng trẻ sốt cao co giật.
Lưu ý ngoài việc dùng thuốc bố mẹ nên lau người cho bé bằng nước ấm, mặc đồ thoáng mát, cho trẻ bú hay uống nước nhiều hơn. Trường hợp trẻ không đáp ứng với thuốc hạ sốt hay xuất hiện các triệu chứng nặng như nôn ói nhiều, trẻ li bì khó đánh thức hay vật vã kích thích... nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.
Cảm ơn bạn đã đặt câu hỏi tới website Vinmec.com. Trân trọng!
Các nội dung tư vấn khác:
Các bài viết cùng chủ đề:
Câu hỏi:
Con trai tôi 23 tháng tuổi, cháu bị sốt, nhưng tôi không cho cháu uống thuốc hạ nhiệt được. Cứ cho cháu uống bất cứ thuốc gì là cháu lại nôn ra, bởi vậy tôi đã dùng thuốc đặt hậu môn cho trẻ nhưng rất lúng túng, không biết cách sử dụng. Đề nghị quý báo tư vấn giúp tôi cách dùng thuốc đặt cho cháu như thế nào? Xin trân trọng cảm ơn.
C.T.L [Thái Nguyên]
Trả lời cách dùng thuốc đặt hậu môn cho trẻ:
Nếu cháu không uống được thuốc, bạn có thể dùng một loại thuốc bào chế đặc biệt đặt vào hậu môn cho bé.
Viên thuốc đặt còn gọi thuốc đạn vì có hình giống viên đạn để dễ nhét vào hậu môn. Thuốc được bào chế chứa dược chất paracetamol có tác dụng hạ nhiệt, giảm đau, hiện có bán trên thị trường với nhiều tên thương mại [biệt dược], mà đặt vào hậu môn cho bé.
Ngoài dược chất chủ yếu là paracetamol, viên thuốc còn chứa chất nền [phụ gia] ở thể rắn trong điều kiện nhiệt độ thường. Khi nhét viên thuốc vào hậu môn nhiệt độ 37oC trở lên, nó sẽ hóa lỏng dần để giải phóng hoạt chất paracetamol ngấm vào máu qua hệ thống mao mạch dưới niêm mạc ở hậu môn để phát huy tác dụng.
Đối với trẻ nhỏ không uống được thuốc do nôn trớ thì thuốc đặt hậu môn cho trẻ phát huy tác dụng tối ưu.
Thuốc đạn paracetamol có nhiều hàm lượng khác nhau: 60 – 80 – 250 và 500mg tùy theo độ tuổi mà dùng loại thuốc có hàm lượng phù hợp với độ tuổi và cân nặng của trẻ.
Bạn nên đưa cháu đi khám bác sĩ chuyên khoa nhi, nếu cháu không uống được thuốc do nôn, thầy thuốc sẽ cho dùng thuốc đạn paracetamol đặt vào hậu môn, với liều lượng thích hợp. Khi sử dụng thuốc đặt hậu môn cho trẻ cần chú ý đặt đầu nhọn viên thuốc vào trước và bóp hai mép hậu môn lại trong vài giây.
Nếu viên thuốc bị nhão do điều kiện bảo quản không tốt, thì phải chọn loại khác có cùng hàm lượng đã được để đông cứng trong tủ lạnh trước đó. Khi đặt thuốc cần để cháu nằm nghiêng co hai chân, rồi dùng tay sạch nhét viên thuốc vào sâu trong hậu môn và để cháu nằm yên một thời gian.
Cần chú ý, nên đặt thuốc sau khi cháu đã đi đại tiện. Nếu còn sốt, sau 6 giờ có thể đặt viên khác, nhưng không được quá 4 viên/ ngày. Không dùng nhiều loại thuốc có chứa paracetamol cùng một lúc để tránh quá liều có hại cho gan.
Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/
Khi trẻ sốt trên 38,5 độ C thì cần hạ sốt kịp thời, tránh để tình trạng sốt cao kéo dài. Tuy nhiên, có nhiều bé bị sốt không chịu uống hoặc uống thuốc hạ sốt sẽ bị nôn, trẻ sốt cao li bì khiến việc uống thuốc khó khăn...thì nên sử dụng thuốc hạ sốt nhét hậu môn để hạ sốt cho trẻ.
Sốt không phải là bệnh, mà là một triệu chứng của rất nhiều bệnh. Khi trẻ bị sốt cao thì cần sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ. Có 2 cách hạ sốt bằng thuốc cho trẻ đó là thuốc hạ sốt uống và nhét hậu môn.
Thuốc giảm đau hạ sốt nhét hậu môn có ưu nhược điểm riêng. Ưu điểm của loại thuốc này đó là:
- Thuốc hạ sốt nhét hậu môn rất tiện lợi, cụ thể là khi trẻ đang ngủ mà bị sốt cao thì chỉ cần nhét thuốc vào hậu môn cho trẻ mà không cần đánh thức trẻ dậy, do đó sẽ giúp trẻ hạ nhiệt, tránh sốt cao gây co giật, nguy hiểm đến hệ thần kinh của trẻ.
- Thuốc hạ sốt nhét hậu môn chứa paracetamol, dưới liều lượng khác nhau và được bào chế bằng cách phối hợp dược chất với các tá dược có khả năng tan chảy bởi nhiệt độ cơ thể. Do đó, khi sử dụng thuốc hạ sốt giảm đau nhét hậu môn sẽ tan rã ra nhanh và thuốc được giữ ở vị trí cần thiết, không bị đẩy ra ngoài bởi lực cản của cơ vòng hậu môn.
- Hệ thống tĩnh mạch ở trực tràng dày và lưu lượng máu tuần hoàn khá lớn nên sự hấp thụ thuốc hạ sốt qua đường này rất tốt. Bên cạnh đó, tĩnh mạch trực tràng đi thẳng vào tuần hoàn chung, thuốc không qua gan, nên dùng thuốc hạ sốt có hiệu quả cao do không bị phá hủy ở gan và giảm gánh nặng cho gan trong việc thải độc. Bên cạnh đó, thuốc hạ sốt nhét hậu môn còn giúp tránh được tương tác với bộ máy tiêu hóa, đặc biệt ở những trẻ bị sốt và tổn thương đường tiêu hóa. Ngoài ra, thuốc hạ sốt nhét hậu môn không bị ảnh hưởng khi trẻ bị co giật hay nôn nên có hiệu quả hơn so với đường uống.
Tuy nhiên, thuốc hạ sốt nhét hậu môn cũng có những nhược điểm nhất định, do đó cần lưu ý để sử dụng hợp lý và an toàn cho trẻ. Các nhược điểm của thuốc hạ sốt nhét hậu môn như sau:
- Thuốc hạ sốt nhét hậu môn ngấm trực tiếp vào máu, nhưng thuốc lại có tác dụng chậm và kéo dài hơn so với thuốc hạ sốt đường uống. Bên cạnh đó, vì nhét vào hậu môn nên ít khi phụ huynh lưu ý về liều lượng của thuốc nên dễ dẫn đến quá liều, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.
- Tuy thuốc hạ sốt nhét hậu môn không đi qua đường tiêu hóa nhưng lại ngấm máu thì vẫn tác dụng tới cơ thể. Khi hoạt chất paracetamol bị dùng quá liều sẽ gây tổn hại đến các tế bào gan.
- Thuốc hạ sốt nhét hậu môn khi đặt thường gây ngứa hậu môn, tuy nhiên về mức độ và tần suất ngứa sẽ phụ thuộc vào khoảng cách giữa các lần dùng thuốc và tăng theo thời gian.
- Thuốc hạ sốt nhét hậu môn dễ gây nhiễm khuẩn khiến cho hậu môn của trẻ sưng tấy, đau rát. Nếu dùng nhiều lần và lâu ngày hoặc khoảng cách các lần dùng quá ngắn thì có thể gây viêm trực tràng cho trẻ. Do đó, trường hợp cho trẻ đặt thuốc vài ngày mà trẻ có biểu hiện đi ngoài thì cần dừng ngay.
Một số trường hợp, trẻ sẽ được chỉ định sử dụng viên đặt trực tràng hậu môn
Là một triệu chứng thường gặp ở trẻ em, do đó khi trẻ sốt trên 38,5 độ C thì cần hạ sốt kịp thời, tránh để tình trạng sốt cao kéo dài. Để hạ sốt, có 2 cách dùng thuốc là sử dụng thuốc hạ sốt uống và nhét hậu môn. Vậy khi nào nên sử dụng thuốc hạ sốt đút hậu môn cho trẻ? Theo đó, có nhiều bé bị sốt không chịu uống hoặc uống thuốc hạ sốt sẽ bị nôn, trẻ sốt cao li bì khiến việc uống thuốc khó khăn, trẻ bị co giật thì mới nên sử dụng thuốc hạ sốt nhét hậu môn để hạ sốt cho trẻ.
Còn trường hợp trẻ chỉ bị sốt bình thường, có thể uống thuốc được thì nên dùng thuốc hạ sốt dạng uống sẽ cho tác dụng nhanh và thích hợp hơn. Bên cạnh đó, khi trẻ bị sốt không được đóng kín cửa mà phải mở cửa, quạt cho thông gió, để không khí trong nhà lưu thông; không nên đắp chăn hay để trẻ nằm sát đệm hoặc chiếu vì có thể khiến phần da tiếp xúc với chiếu và đệm không thoát được nhiệt.
Khi sử dụng thuốc hạ sốt đút hậu môn cho trẻ một cách an toàn và hiệu quả thì khi sử dụng cần lưu ý một số điều cơ bản như sau:
- Thuốc hạ sốt đút hậu môn phải được bảo quản ở nhiệt độ lạnh, do đó cần để thuốc trong ngăn mát tủ lạnh với nhiệt độ từ 2 - 8 độ C. Đồng thời, trước khi sử dụng thuốc nhét hậu môn để hạ sốt cho trẻ thì cần phải kiểm tra viên thuốc có đảm bảo độ cứng để thuận lợi cho việc đưa thuốc vào trực tràng hay không.
- Sau khi bóc thuốc ra thì cần phải nhét ngay vào hậu môn lập tức. Bởi vì rời lớp vỏ, thuốc sẽ dễ tan nhanh dẫn đến không đủ liều lượng để hạ sốt.
- Khi đã sử dụng thuốc hạ sốt nhét hậu môn thì không sử dụng thêm bất kỳ thuốc uống có chứa thành phần paracetamol, vì trong thuốc hạ sốt đút hậu môn đã có chứa paracetamol nên dễ bị quá liều, gây hạ nhiệt độ quá nhanh và ngộ độc thuốc.
- Trước khi đặt thuốc hạ sốt nhét hậu môn cho trẻ, phụ huynh cần vệ sinh sạch sẽ hậu môn cho trẻ, sau đó rửa tay sạch bằng xà phòng và đặt mông trẻ ở tư thế dốc lên để dễ dàng đặt thuốc. Đặt thuốc vào hậu môn trẻ nhẹ nhàng rồi khép giữ 2 nếp mông trẻ để thuốc tan và không rơi ra ngoài trong khoảng 2 phút.
- Không nên sử dụng thuốc hạ sốt đút hậu môn thường xuyên để hạ sốt cho trẻ và lưu ý giữa các lần dùng thuốc để đảm bảo việc hạ sốt cho trẻ.
- Đặc biệt, không nên dùng thuốc hạ sốt đút hậu môn cho trẻ bị dị ứng với paracetamol hoặc những trẻ có bệnh nặng ở gan, bị tiêu chảy, bị viêm da vùng hậu môn - trực tràng và chảy máu trực tràng. Trong những trường hợp trẻ bị táo bón hoặc đang có bệnh lý vùng hậu môn thì không được dùng thuốc hạ sốt nhét hậu môn, nguyên do là bởi lớp niêm dịch ở trực tràng không bình thường sẽ ảnh hưởng tới sự hấp thu của thuốc, từ đó tác dụng điều trị trong việc hạ sốt sẽ bị giảm.
Ngoài việc sử dụng thuốc hạ sốt, điều cần lưu ý khi trẻ bị sốt đó chính là cần thường xuyên cặp nhiệt độ cho trẻ. Nếu như trẻ sốt cao trên 38,5 độ C để tăng hiệu quả của việc dùng thuốc thì phụ huynh cần bỏ bớt quần áo của trẻ, cho trẻ uống nhiều nước, chế độ dinh dưỡng hợp lý [nên ăn thức ăn lỏng và mềm], đặt trẻ ở nơi thông thoáng.
Cha mẹ chỉ nên sử dụng thuốc khi cần thiết và nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng
Nếu sau khoảng thời gian 30 phút - 1 giờ đồng hồ uống thuốc và đã lau mát mà trẻ vẫn còn sốt cao thì cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm. Trẻ trong giai đoạn từ 6 tháng đến 3 tuổi rất dễ gặp phải các vấn đề về hệ hô hấp, các bệnh lý nhiễm trùng hô hấp, bệnh lý về da và nhiễm trùng đường tiêu hóa...cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến việc chăm sóc và cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho trẻ. Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,... Với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh, Vinmec sẽ mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:
- Quy tụ đội ngũ y bác sĩ hàng đầu về Nhi khoa: Gồm các chuyên gia đầu ngành, có trình độ chuyên môn cao [giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ], giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài [Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ] luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
- Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
- Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
- Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM: