Tại sao Phú Yên lại được gọi với cái tên là xứ Nẫu? Chị Nguyễn Thị Kim Liên, phóng viên Báo Phú Yên cho hay: Để giải thích cái tên này thì khá dài dòng nhưng nôm na, ngắn gọn, dễ hiểu nhất thì có thể hiểu rằng, "Nẫu” là đại từ xưng hô riêng của người dân Phú Yên và Bình Định. Thay vì xưng hô bằng các ngôi thông thường như cô, dì, chú, bác, anh, chị, em thì người dân nơi đây gọi nhau bằng đại từ xưng hô ngôi thứ ba là "Nẫu”. Xứ Nẫu không chỉ cuốn hút bởi những con người miền biển chất phác, mà nơi đây còn được thiên nhiên ưu đãi những thắng cảnh độc, lạ bậc nhất, cùng với đó là những di tích kiến trúc nghệ thuật vô cùng độc đáo.
Độc đáo ghềnh Đá Đĩa
Trước khi được tận mắt ngắm nhìn vẻ đẹp của thắng cảnh độc nhất ở nước ta này, qua những thông tin mà chúng tôi tìm hiểu thì được biết: Ghềnh Đá Đĩa [hay con gọi là gành Đá Đĩa] ở Phú Yên là một trong năm ghềnh đá đĩa nổi tiếng trên thế giới. Bốn ghềnh đá đĩa khác nằm ở các nước: Ireland, Tây Ban Nha, Scotland và Hàn Quốc. Ghềnh đá đĩa được hình thành do núi lửa phun trào dung nham xuống biển, gặp nước lạnh đông cứng lại, kết hợp với hiện tượng ứng lực khiến khối nham thạch bị rạn nứt tạo nên những khối lăng trụ xếp chồng lên nhau như những chồng đĩa. Với cảnh quan độc đáo, từ lâu, những ghềnh đá đĩa này đã trở thành kỳ quan thu hút du khách đến khám phá. Ở Phú Yên, ghềnh Đá Đĩa cũng đang trở thành điểm đến mà du khách không thể bỏ qua khi đến thăm xứ Nẫu.
Với cảnh sắc độc đáo, ghềnh Đá Đĩa ngày càng hút khách, là điểm đến không thể bỏ qua khi đến với xứ Nẫu – Phú Yên.
Thắng cảnh ghềnh Đá Đĩa nằm ở xã An Ninh Đông, huyện Tuy An, cách thành phố Tuy Hòa hơn 30km. Năm 1997, ghềnh này được công nhận là di tích quốc gia, sau này được đánh giá là một trong những điểm đến được mong đợi nhất ở nước ta. Những năm gần đây, lượng du khách đổ về ghềnh Đá Đĩa ngày càng tăng. Nơi đây, hiện được xây dựng thành khu du lịch khá sầm uất. Khác với hầu hết những bãi biển khác là có bãi cát trải dài, bờ biển ở ghềnh Đá Đĩa là những dãy đá, mỏm đá được nước biển quanh năm mài dũa trông khá kỳ vỹ. Dọc bờ biển này có một con đường mòn được xây dựng, với rào chắn được làm bằng những tảng đá lớn. Đây chính là con đường dẫn đến bãi đá đĩa độc đáo.
Ghềnh Đá Đĩa rộng hơn 1.000m2, với hàng nghìn chồng đĩa được xếp chồng lên nhau san sát. Những chồng đĩa hình lăng trụ, màu đen nhám xếp gối lên nhau đều tăm tắp, ngỡ như có bàn tay của con người can thiệp. Thế nên, từ xa xưa người dân nơi đây đã truyền tai nhau giai thoại về một người khổng lồ, vì yêu thích những bãi biển đẹp nơi đây nên ngày ngày ra ngắm biển rồi nhặt các khối đá gọt dũa và xếp lại với nhau thành bãi đá đĩa như ngày nay.
Mằng Lăng – nhà thờ cổ bậc nhất nước ta
Trên hành trình khám phá ghềnh Đá Đĩa, chúng tôi ghé thăm xã An Trạch, nơi có nhà thờ Mằng Lăng, một trong những nhà thờ công giáo cổ nhất ở nước ta hiện nay. Với tuổi thọ hơn 120 năm, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, hiện nhà thờ Mằng Lăng vẫn giữ nguyên được vẻ vững chãi, cùng với đó là những giá trị kiến trúc độc đáo của thế kỷ trước. Nhà thờ này được linh mục Joseph de La Cassagne [thường gọi là Cố Xuân], vị linh mục Chánh xứ đầu tiên của giáo xứ này khởi công xây dựng, với kiến trúc Gô – tích. Những hoa văn, họa tiết trang trí, cửa ra vào hình mái vòm của nhà thờ Mằng Lăng hiện nay chính là những nét đặc trưng của phong cách kiến trúc Gô – tích, được phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu.
Ở Phú Yên có nhà thờ Mằng Lăng, một trong những nhà thờ công giáo cổ nhất ở nước ta.
Một điểm khá thú vị nữa khi ghé thăm nhà thờ Mằng Lăng là nơi đây đang lưu giữ cuốn sách in chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta. Đó là cuốn "Phép giảng tám này” của cha Đắc Lộ. Cuốn sách này hiện đang được lưu giữ trong một quả đồi nhân tạo được xây dựng trong khuôn viên của nhà thờ Mằng Lăng. Trong quả đồi này hiện cũng đang lưu giữ những tư liệu quý về sự hình thành, phát triển của nhà thờ, cũng như những tư liệu về thánh Anre Phú Yên, một vị thánh tử vì đạo được sinh ra tại giáo xứ Mằng Lăng. "Hằng năm, vào dịp lễ kỷ niệm Chân phước Anrê Phú Yên, có rất đông bà con giáo dân ở địa phương và các nơi trong, ngoài tỉnh hành hương về nhà thờ Mằng Lăng. Đây không chỉ là nơi hành lễ, mà còn đang lưu giữ nhiều giá trị lịch sử quý giá”, chị Thanh, một người dân địa phương chia sẻ.
Nếu trong ngày, ghềnh Đá Đĩa, nhà thờ Mằng Lăng là những điểm đến không thể bỏ qua, thì tháp Nhạn là nơi được người dân lựa chọn để ngắm nhìn thành phố Tuy Hòa lung linh ánh điện về đêm.
Lên tháp Nhạn ngắm Tuy Hòa về đêm
Không quá ồn ào, náo nhiệt như thành phố biển Đà Nẵng, về đêm, TP Tuy Hòa [Phú Yên] khá yên tĩnh, dọc bờ biển thoảng có những quán nhậu hải sản "di động” nho nhỏ. Theo sự gợi ý của anh tài xế taxi, chúng tôi quyết định lên tháp Nhạn, vì nơi đây được coi là nóc nhà của thành phố, từ tháp Nhạn, TP Tuy Hòa nằm trọn trong tầm mắt. Về đêm, dưới ánh đèn điện, tháp Nhạn như được dát một lớp vàng óng ánh. Tháp được xây dựng trên núi Nhạn ở độ cao 64 mét so với mặt nước biển nên từ chân tháp, chúng tôi dễ dàng ngắm cảnh Tuy Hòa về đêm. Về đêm, TP Tuy Hòa bên sông Đà Rằng lung linh trong ánh đèn điện, với những tòa nhà cao tầng đang từng ngày xây dựng, một minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của thành phố trẻ này.
Còn về tháp Nhạn, theo những thông tin ghi trên bia đá, được biết: Tháp được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào ngày 16/11/1988. Đây là di tích kiến trúc đền tháp Chăm - pa cổ, có niên đại khoảng thế kỷ XI. Tháp có mặt hình vuông, mỗi cạnh khoảng 10 mét, chiều cao của tháp là 23,5 mét, tỷ lệ cân đối với ba phần: đế, thân và đỉnh tháp. Trên đỉnh tháp là tượng Linga bằng đá, biểu tượng tâm linh của người Chăm -pa. Trải qua hàng thế kỷ, với sự tàn phá của chiến tranh, sự bào mòn của thời gian, tháp Nhạn vẫn đang tồn tại, trở thành một biểu tượng về lịch sử và mang những giá trị kiến trúc, nghệ thuật độc đáo.
Về đêm, tháp Nhạn lung linh như được dát vàng. Đây là di tích kiến trúc – nghệ thuật cấp quốc gia, nằm ở TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên.
Rời tháp Nhạn, chúng tôi kịp ghé một quán ăn "di động” ven bờ biển trước khi chủ quán dọn hàng. Ở nơi đây, những quán nhậu nhỏ ven biển chỉ bán hàng đến khoảng 22 giờ. Do đó, sau thời gian này, Tuy Hòa dần chìm vào đêm lặng lẽ, yên tĩnh. Dù chỉ có 2 ngày ở mảnh đất này, thế nhưng phải thừa nhận, Phú Yên có sức lôi cuốn kỳ lạ, không chỉ bởi những thắng cảnh, di tích độc đáo, mà vì "Nẫu” - những con người thật thà, chất phác.
Sinh ᴠiên của chúng tôi đi ѕưu tầm phần nhiều là từ các tỉnh Bắc Trung bộ đến ᴠùng Nam trung bộ nàу lại gặp trở ngại ᴠề phương ngữ rất khó nghe khó ghi chép. Một trong những ѕố đó là ᴠấn đề “nậu” “nẫu”…
“Xứ Nẫu”- Tại ѕao có tên gọi thế?
Bạn bè phương хa haу gọi quê tôi Phú Yên ᴠà Bình Định là хứ Nẫu. Một lần đồng nghiệp phương Nam du thuуền trên biển Vũng Rô ᴠui miệng hỏi rằng: “Vì ѕao quê ông được gọi là хứ Nẫu. Nẫu có nghĩa là ѕao?”…
Ba Đà Rằng tôi toát mồ hôi hột lúng túng như gà mắc tóc định bụng giải thích ấm ớ cho qua thế nhưng mồm miệng cứ lúng búng lùng bùng như ngậm hột thị bởi chưng quá bí nói chẳng nên lời. Vậу là đành cất công tìm hiểu một từ phương ngữ đặc trưng của quê mình ᴠà cũng ᴠỡ ra đôi điều. Xung quanh chữ Nẫu dài lắm хin tóm lược như ѕau:
Năm 1558 chúa Nguуễn Hoàng được ᴠua Lê cử ᴠào nhận trọng trách Tổng đốc Thuận Quảng [Thuận Hóa Quảng Nam] ra ѕức củng cố cơ nghiệp đất phương Nam theo lời dạу của Trạng trình Nguуễn Bỉnh Khiêm: “Hoành Sơn nhất ᴠạn đại dung thân” [Một dải hoành ѕơn đủ để tạo cơ nghiệp muôn đời]. Lúc ấу Thừa Tuуên [đơn ᴠị hành chính cấp tỉnh] Quảng Nam kéo dài từ nam đèo Hải Vân đến đèo Cù Mông. Năm 1578 chúa Nguуễn Hoàng cử Phù nghĩa hầu Lương Văn Chánh làm Trấn biên quan đưa lưu dân [người nghèo không ѕản nghiệp] khai khẩn ᴠùng đất mới từ nam đèo Cù Mông đến đèo Cả. Sau 33 năm khai phá ᴠùng đất mới hình thành làng mạc năm 1611 chúa Nguуễn Hoàng thành lập phủ Phú Yên [trực thuộc Thừa Tuуên Quảng Nam] gồm hai huуện Đồng Xuân ᴠà Tuу Hòa. Năm 1629 chúa Nguуễn Phúc Nguуên [chúa Sãi] nâng cấp phủ Phú Yên thành dinh Trấn Biên [đơn ᴠị hành chính cấp tỉnh. Cả хứ Đàng Trong từ Quảng Bình ᴠào Phú Yên có bảу dinh]. Do đặc điểm của ᴠùng đất mới còn hoang hóa dân cư thưa thớt nên các đơn ᴠị hành chính của ᴠùng biên ᴠiễn có những nét đặc thù. Dưới cấp huуện có cấp Thuộc dưới Thuộc là các đơn ᴠị hành chính nhỏ hơn như phường nậu man.
Bạn đang хem: Tiếng nẫu là gì, nghĩa của từ nẫu trong tiếng ᴠiệt người bình Định tại ѕao gọi là dân nẫu”
Người xứ Bình Định - tại sao được gọi là "Dân Nẫu"?
Đã bao giờ bạn tự hỏi rằng tại sao bạn bè lại gọi mình là "Dân nẫu" không?...có thể nghe thấy quen thuộc nhưng ai biết được tại sao lại có từ "Nẫu" này??
Năm 1578, Chúa Nguyễn Hoàng Cử Lương Văn Chánh dẫn dân vào vùng đất Bình Định, Phú Yên ngày nay để khai khoang vùng đất mới. Đến năm 1629, chúa Nguyễn Phúc Nguyên nâng cấp phủ Phú Yên thành dinh Trấn Biên. Chia ra thành các cấp: phủ, huyện, thuộc, dưới thuộc là Phường, Nậu, Man. Phường là các làng nghề có quy mô như phường Lụa, phường Sông Nhiễu. Nậu là tổ chức quản lý một nhóm nhỏ cùng làm một nghề, người đứng đầu gọi là Đầu Nậu.
| Tháp Đường Long |
Năm 1726, đến thời của chúa Nguyễn Phúc Chú [1697-1738] các đơn vị hành chính như “Thuộc”, “Nậu” bị xóa bỏ. Kể từ đó, khái niệm "Nậu" được sử dụng để gọi ngôi thứ 3 trong giao tiếp. Từ chữ “Nậu” ban đầu, phương ngữ Phú Yên-Bình Định tỉnh lược đại từ danh xưng ngôi thứ ba [cả số ít và số nhiều] bằng cách thay từ gốc thanh hỏi. Ví dụ: Ông ấy, bà ấy được thay bằng: “ổng”, “bả”. Anh ấy, chị ấy được thay bằng: “ảnh”, “chỉ”. Và thế là “Nậu” được thay bằng “Nẩu”. Nẫu đã đi vào ca dao Bình Định, Phú Yên khá mượt mà, chân chất:
Thương chi cho uổng công tình
Nẩu về xứ nẩu bỏ mình bơ vơ.
Ngôn ngữ của Bình Định có rất nhiều từ đặc biệt mà không lẫn vào đâu được như: "nẫu", "dẫy nhen" [vậy nghen], "dẫy á" [vậy đó], "dẫy na"[vậy à?], "chu cha" [có tính chất cảm thán, kiểu như "trời ơi"]... Khi nghe những từ này, cứ hệt như rằng sẽ đi vào tim người nghe, khó mà quên được, điều này tạo nên nét văn hóa riêng độc đáo cho người dân tỉnh Bình Định..
*Một số ví dụ:
Thay vì hỏi "Hôm nay người ta đi đâu mà nhiều vậy?" thì Người dân xứ "nẫu" sẽ hỏi là "Hôm nay nẫu đi đâu mà nhiều dậy?“ hay "Cái nhà này là của họ“ thì nói là "Cái nhà nhà này là của nẫu“.
| Công viên quang trung - Quy Nhơn |