ĐỊNH LƯỢNG FT4 [ Free thyroxine]
Phần lớn T4 trong máu gắn kết với protein vận chuyển [TBG, Albumin, Prealbumin], phần không gắn kết là FT4, đây là phần có hoạt tính sinh học của T4. Xét nghiệm FT4 thường được chỉ định trong các bệnh của tuyến giáp như cường giáp, suy giáp...
NGUYÊN LÝ
FT4 được đinh lượng theo nguyên lý miễn dịch cạnh tranh sử dụng công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang.
Đầu tiên FT4 trong mẫu thử và kháng thể đặc hiệu kháng FT4 đánh dấu ruthenium [chất có khả năng phát quang] được cho tiếp xúc với nhau.
Sau khi thêm các vi hạt phủ streptavidin và FT4 đánh dấu biotin, các vị trí chưa gắn kết trên kháng thể đánh dấu ruthenium bị chiếm giữ. Toàn bộ phức hợp trở nên gắn kết với pha rắn thông qua sự tương tác giữa biotin và streptavidin. Như vậy, nồng độ FT4 trong mẫu thử càng cao thì phức hợp này càng thấp và do vậy tín hiệu ánh sáng phát ra tỷ lệ nghịch với nồng độ FT4 có trong mẫu thử.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
01 cán bộ đại học, 01 kỹ thuật viên chuyên ngành hóa sinh.
Phương tiện, hóa chất
Phương tiện: Máy xét nghiệm như Cobas e411, e170. e601, Architect….
Hóa chất: Hóa chất xét nghiệm FT4, chất chuẩn FT4, chất kiểm tra chất lượng FT4.
Người bệnh
Người bệnh cần được giải thích về mục đích của việc lấy máu để làm xét nghiệm.
Phiếu xét nghiệm
Phiếu xét nghiệm cần ghi đầy đủ thông tin về tên, tuổi, giới tính, khoa phòng, chẩn đoán của người bệnh và ghi rõ chỉ định xét nghiệm
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Lấy bệnh phẩm
Lấy 3 ml máu tĩnh mạch vào ống không có chất chống đông hay ống có chất chống đông là NH4, Li, Na-Heparin và K3-EDTA. Máu không vỡ hồng cầu.
Sau khi lấy máu, đem ly tâm tách lấy huyết thanh hoặc huyết tương.
Bệnh phẩm ổn định 7 ngày ở 2-8°C, 1 tháng ở -20°C.
Bệnh phẩm chỉ rã đông 1 lần và phải để bệnh phẩm đạt nhiệt độ phòng trước khi phân tích. Để tránh hiện tượng bay hơi, bệnh phẩm, chất chuẩn, chất kiểm tra chất lượng nên phân tích trong vòng 2 h.
Tiến hành kỹ thuật
Sau khi tách được huyết thanh, bệnh phẩm được chuyển đến máy phân tích
Máy phân tích cần chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện phân tích mẫu: Máy đã được cài đặt chương trình xét nghiệm FT4. Máy đã được chuẩn với xét nghiệm FT4. Kết quả kiểm tra chất lượng với xét nghiệm FT4 đạt yêu cầu không nằm ngoài dải cho phép và không vi phạm luật kiểm tra chất lượng.
Người thực hiện phân tích mẫu nhập dữ liệu về thông tin người bệnh và chỉ định xét nghiệm vào máy phân tích hoặc hệ thống mạng [nếu có].
Nạp mẫu bệnh phẩm vào máy phân tích
Ra lệnh cho máy thực hiện phân tích mẫu bệnh phẩm
Đợi máy phân tích mẫu theo protocol của máy
Khi có kết quả cần xem xét đánh giá kết quả sau đó in báo cáo hoặc ghi kết quả vào phiếu xét nghiệm để trả cho người bệnh.
NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
Trị số bình thường: 12 -22 pmol/l
FT4 máu tăng trong: Cường giáp, Nhiễm độc giáp
FT4 máu giảm trong: Thiểu năng vùng dưới đồi yên, Suy giáp.
NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ
Những yếu tố gây nhiễu cho kết quả xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm không bị ảnh hưởng khi:
+ Huyết thanh vàng: Bilirubin < 41 mg/dL .
+ Tán huyết: Hemoglobin
+ Huyết thanh đục: Triglyceride < 2000 mg/dl.
+ Biotin 5 mg/ngày cần lấy máu xét nghiệm ít nhất 8h sau khi sử dụng Biotin lần cuối.
+ RF
Khắc phục: Có thể hòa loãng bệnh phẩm và thực hiện lại xét nghiệm sau đó nhân kết quả với độ hòa loãng [Trường hợp có hòa loãng tự động trên máy thì kết quả không cần nhân với độ hòa loãng do máy đã tự tính toán].
Tên khác : Total T4; Free T4
Tên chính : Thyroxine
Xét nghiệm liên quan : TSH; T3; Thyroid Panel; Thyroid Antibodies
Xét nghiệm này đo lường số lượng thyroxine, hoặc T4 trong máu. T4 là một trong hai kích thích tố chủ yếu được sản xuất bởi tuyến giáp,một chất khác là triiodothyronine, hoặc T3. Tuyến giáp là một tuyến có hình con bướm nhỏ nằm ngay dưới quả táo của Adam. Tuyến này đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quá trình trao đổi chất, tỷ lệ sử dụngnăng lượng của cơ thể .
Cơ thể có một hệ thống thông tin phản hồi có thể kích thích hay ức chế sản xuất hormone tuyến giáp [cơ chế mở và tắt]. Khi mức độ T4 trong máu giảm, vùng dưới đồi giải phóng nội tiết tố thyrotropin [ TRH], TRH kích thích tuyến yên giải phóng hormon kích thích tuyến giáp [TSH], TSH kích thích tuyến giáp bài tiết ra T4. Khi nồng độ T4 trong máu tăng , TSH bị ức chế giảm sản xuất.
T4 chiếm khoảng 90% của kích thích tố tuyến giáp. Khi cơ thể đòi hỏi hormon tuyến giáp, T4 lưu trử trong túi tuyến được phóng thích vào máu lưu thông. Trong máu T4 lưu hành dưới 2 dạng ,T4 tự do [không bị ràng buộc, Free T4] hoặcgắn với protein [chủ yếu thyroxine-binding globulin]. Nồng độ T4 tự do chỉ khoảng 0,1% tổng số T4. T4 được chuyển thành T3 trong gan hoặc các mô khác. Cũng như T4, T3 trong máu cũng ở dước 2 dạng , dạng tự do [ Free T3 ] và dạng gắn vối Protein [ chủ yếu là Globulin ] dạng kết hợp protein cũng được đánh giá cao, nhưng dạng Free T3 và Free T4 mớicó hoạt tính sinh học. Trong máu lưu thông Free T3 hoạt động mạnh gấp 4-5 lần hoạt động của Free T4 .
Nếu tuyến giáp không sản xuất đủ T4, do rối loạn chức năng tuyến giáp hoặc thiếu TSH, người bệnh có các triệu chứng của suy giáp như tăng cân, da khô, không chịu lạnh, kinh nguyệt không đều, và mệt mỏi. Nếu tuyến giáp sản xuất quá nhiều T4, tỷ lệ các chức năng cơ thể của người đó sẽ tăng và gây ra các triệu chứng cường giáp như nhịp tim tăng, lo lắng, giảm cân, khó ngủ,tay run rẩy, và bọng quanh mắt, khô mắt, mắt bị kích thích .
Các nguyên nhân phổ biến nhất của rối loạn chức năng tuyến giáp tự miễn liên quan đến bệnh gây ra cường giáp Graves và bệnh gây ra suy giáp viêm tuyến giáp Hashimoto. Cả hai cường giáp và suy giáp cũng có thể được gây ra bởi viêm tuyến giáp, ung thư tuyến giáp, và sản xuất quá nhiều hoặc thiếu TSH. Đánh giá hiệu quả của những điều kiện gây ảnh hưởng trên sản xuất hormone tuyến giáp có thể được phát hiện và theo dõi bằng cách đo T4 tổng số [bao gồm phần gắn protein và tự do] hoặc T4 tự do [hình thức không gắn protein].
Xét nghiệm được sử dụng như thế nào?
T4 toàn phần và T4 tự do là hai xét nghiệm riêng biệt, nó có thể giúp bác sĩ đánh giá chức năng tuyến giáp. Các xét nghiệm T4 toàn phần đã được sử dụng trong nhiều năm để giúp chẩn đoán cường giáp và suy giáp. Nó là một thử nghiệm hữu ích, nhưng có thể bị ảnh hưởng bởi số lượng protein liên kết với hormone nàycó trong máu. Các thử nghiệm FreeT4 là một thử nghiệm mới không bị ảnh hưởng bởi mức độ protein. Từ khi nhận biết Free T4 là dạng hoạt động của thyroxine, thử nghiệm Free T4 được nhiều bác sĩsử dụng và cho rằng nó phản ánh chức năng nội tiết tố tuyến giáp chính xác hơn , và trong nhiều trường hợp, bác sĩ đã chỉ địnhxét nghiệm Free T4 thay thế cho các xét nghiệm T4 toàn phần.Xét nghiệm thyroxine thường được chỉ định cùng với hoặc sau một thử nghiệm TSH. Điều này giúp bác sĩ xác định được hệ thống phản hồi của các hoóc môn tuyến giáp có đáp ứng tương thích hay không, và kết quả của các xét nghiệm giúp phân biệt các nguyên nhân khác nhau gây ra cường giáp và suy giáp. Đôi khi một thử nghiệm T3 cũng sẽ được chỉ định để cung cấp thêm các thông tin cho bác sĩ chẩn đoán .
Một thử nghiệm T4 và TSH có thể được chỉ định để giúp đánh giá một người bị bướu cổ và hỗ trợ trong chẩn đoán vô sinh nữ. Nếu bác sĩ nghi ngờ một người nào đó có thể có một triệu chứng liên quan đến tuyến giáp tự miễn, các kháng thể tuyến giáp có thể được chỉ định, sau hoặc cùng với xét nghiệm T4. Ở những người có rối loạn chức năng tuyến giáp, T4 và / hoặc xét nghiệm TSH có thể được chỉ định để theo dõi chức năng tuyến giáp.
Tại Hoa Kỳ, trẻ sơ sinh thường được xét nghiệm T4, cùng với nồng độ TSH để kiểm tra suy giáp bẩm sinh, bệnh có thể gây ra chậm phát triển tâm thần nếu không được điều trị.
Khi nào được ra chỉ định?
Một thử nghiệm T4 toàn phần hoặc free T4được chỉ định khi kết quả xét nghiệm TSH bất thường. Đôi khi T4 hoặc free T4 cũng được chỉ định cùng với TSH để cung cấp thông tin cho các bác sĩ đánh giá đầy đủ hơn sự đáp ứng của hệ thống thông tin phản hồi hormone tuyến giáp. Các xét nghiệm này cũng thường được chỉ định khi một người có các triệu chứng cường giáp hoặc suy giáp.
Các dấu hiệu và triệu chứng của cường giáp có thể bao gồm:
- Tăng nhịp tim
- Lo âu
- Giảm cân
- Khó ngủ
- Run tay
- Ốm yếu
- Tiêu chảy [đôi khi]
- Nhạy cảm ánh sáng, rối loạn thị giác
- Hai mắt có thể bị ảnh hưởng bọng quanh mắt, khô, kích thích, và trong một số trường hợp hai mắt lồi.
Các triệu chứng của suy giáp có thể bao gồm:
- Tăng cân
- Da khô
- Táo bón
- Không chịu được lạnh
- Puffy da
- Rụng tóc
- Mệt mỏi
- Bất thường kinh nguyệt ở phụ nữ.
Nếu suy giáp không được điều trị tiến triển đến suy giáp nặng, được gọi là myxedema, có thể dẫn đến suy tim, co giật và hôn mê. Ở trẻ em, suy giáp có thể làm chậm tăng trưởng và trì hoãn sự phát triển tình dục
Đôi khi, T4 cũng được chỉ định như các xét nghiệm sàng lọc khác trong quá trình thử nghiệm máu định kỳ, nhưng các chuyên gia có các y kiến khác nhau về lợi ích của sự sàng lọc và độ tuổi để bắt đầu sàng lọc. Ở những người bị rối loạn tuyến giáp đã được chẩn đoán, TSH và T4 đôi khi được chỉ định thử nghiệm tại các khoảng thời gian nhất định để theo dõi hiệu quả điều trị. Ở phụ nữ mang thai bị rối loạn tuyến giáp, bác sĩ có thể ra lệnh kiểm tra tuyến giáp sớm [ 3 tháng đầu ] và muộn [ 3 tháng cuối ]của thai kỳ và sau sanh để theo dõi mẹ và bé. Xét nghiệm nội tiết tố tuyến giáp thường được thực hiện trên trẻ sơ sinh tại Hoa Kỳ như là một phần của chương trình sàng lọc sơ sinh.
Kết quả thử nghiệm có nghĩa là gì?
Giá trị bình thường :
- Free T4 = 0.93 – 1,71 ng/dL
Nói chung,T4 toàn phần hoặc free T4tăng có thể chỉ ra một tuyến giáp hoạt động quá mức [cường giáp], và free T4, hoặcT4 toàn phần thấp có thể chỉ ra một tuyến giáp kém hoạt [suy giáp]. Kết quả thử nghiệm một mình T4 hay fT4 chưa đủ để chẩn đoán nhưng sẽ nhắc nhở bác sĩ thực hiện bổ sung thêm thử nghiệm để điều tra nguyên nhân của sự dư thừa hoặc thiếu hụt T4. Cả hai trường hợp giảm và tăng kết quả T4 có liên quan với một loạt các điều kiện tạm thời và mạn tính của tuyến giáp. Kết quả T4 thấp kết hợp với một mức độ TSH thấp hoặc kết quả T4 cao cùng với một TSH cao có thể chỉ ra một bệnh lý của tuyến yên.
Bảng sau đây tóm tắt kết quả các kiểm tra và ý nghĩa tiềm năng của nó.
TSH | T3 | T4 | Giải thích |
Cao | Bình thường | Bình thường | Suy giáp nhẹ [ Dưới lâm sàng ] |
Cao | Thấp | Thấp hoặc BT | Suy giáp |
Thấp | Bình thường | Bình thường | Cường năng tuyến giáp thường nhẹ [ Dưới lâm sàng ] |
Thấp | Cao hoặc BT | Cao hoặc BT | Cường năng tuyến giáp |
Thấp | Thấp hoặc BT | Thấp hoặc BT | Hiếm gặp,suy giáp thứ cấp [ tuyến yên ] |
Điều gì khác nên biết?
Dùng nhiều estrogen, một số loại thuốc tránh thai, và aspirin liều lượng cao có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm T4toàn phần và nếu có sử dụng thuốc cần phải thảo luận với bác sĩ trước khi thử nghiệm. Nói chung, nồng độ T4 tự do không bị ảnh hưởng bởi các loại thuốc này.
Câu hỏi phổ biến
1. Làm thế nào khi mang thai ảnh gây hưởng đến nồng độ hormone tuyến giáp?
Mang thai có thể làm tăng mức T4 toàn phần, mặc dù điều này không có nghĩa là thai phụ bịbệnh tuyến giáp .
- FTI là gì?
FTI là viết tắt của các chỉ số thyroxine tự do và đôi khi cũng được gọi là T7. Đó là một giá trị tính toán, được xác định từ các thử nghiệm hấp thu T3 và T4 toàn phần và cung cấp một ước tính mức độ T4 trong máu. Hiện tại hiếm khi được sử dụng vì đã có sẵn những phương pháp để đo trực tiếpfree T4 và free T3
Có những điều gì có thể làm tăng hoặc giảm mức độ T4 của tôi?
Nói chung, T4 không đáp ứng với thay đổi lối sống. Điều quan trọng là tuyến giáp sản xuất đầy đủ số lượng T4 và cơ chế phản hồi của cơ thể đáp ứng được một cách thích hợp. Đối với những người không sản xuất đủ T4, thuốc hormone tuyến giáp thay thế có thể được chỉ định.
Nguồn: //labtestsonline.org/