Cách nói chuyện với con trai tuổi dậy thì

Ở độ tuổi dậy thì, tâm sinh lý của mỗi đứa trẻ có những biến động bất thường. Tâm hồn con nhạy cảm, tâm lý dễ tổn thương bởi những tác động nhỏ xung quanh. Thời điểm này, con có xu hướng thể hiện rõ cái tôi của bản thân hơn bằng những hành động tự quyết. Bạn cần dành thời gian quan tâm, để ý nhiều hơn để đặt ra những tiêu chuẩn phù hợp với con mình. Hút thuốc, rượu bia, cờ bạc… là những điều cấm kỵ buộc con không được phép phạm phải ở độ tuổi này.

Bạn có thể quy định giờ giới nghiêm để con tuân theo nhưng cũng không nên quá cứng nhắc. Cha mẹ cần thảo luận cùng con, phân tích làm rõ các mặt lợi hại để con hiểu. Dạy con tuổi dậy thì theo cách áp đặt sẽ khiến con phản ứng ngược lại. Việc siết chặt quản lý của bạn làm con cảm giác tù túng, mất tự do. Tuy nhiên, nếu bạn buông lỏng cho con thỏa sức tự do sẽ khiến trẻ dễ sa ngã vào các thói hư tật xấu.

Thiết lập các tiêu chuẩn cho con một chiều thôi là chưa đủ. Cha mẹ cũng nên đặt ra những nguyên tắc cho chính mình để sẵn sàng đối diện với các tình huống. Bạn nên học cách kiềm chế cơn nóng giận, mất kiểm soát của mình khi con mắc lỗi. Bởi mỗi đứa trẻ có cá tính, suy nghĩ riêng, nhất là ở độ tuổi dậy thì.

Con bạn chỉ vừa qua giai đoạn trẻ con để chập chững bước vào cánh cửa trưởng thành. Có những suy nghĩ, hành động bồng bột của con làm bạn tức giận, dễ buông lời la mắng. Vì thế bạn cần phải bình tĩnh, ứng xử phù hợp với con lúc này.

Làm rõ nguyên nhân, trò chuyện với con để bạn có thể cùng thảo luận, phân tích cho con nhìn ra sai lầm của mình. Lòng bao dung, vị tha của cha mẹ sẽ dễ dàng cảm hóa con trẻ, đạt hiệu quả cao trong việc chăm sóc trẻ em vào giai đoạn này và là cách dạy con tuổi dậy thì thông minh.

Thế hệ trẻ ngày càng có những xu hướng phát triển khác biệt với thế hệ của cha mẹ. Áp đặt các tiêu chuẩn cũ không phù hợp sẽ chỉ khiến con chán ghét, phản ứng tiêu cực lại. Để nuôi dạy con thông minh, bạn nên dành chút thời gian quan tâm hơn đến sự đổi mới của thời đại để thuận tiện cho việc dạy con tuổi dậy thì.

Độ tuổi này trẻ thường muốn chứng minh bản thân, tỏ rõ sự thu hút cá nhân để được mọi người quan tâm chú ý. Có những lần bạn sẽ phải đối mặt với tình huống khi con muốn xỏ khuyên, cắt tóc… như bạn bè trang lứa. Bạn nên có cái nhìn thoáng hơn, chắt lọc những nguyện vọng thích hợp và cho phép con trong mức độ giới hạn. Sự thưởng phạt rõ ràng của bạn sẽ khuyến khích trẻ năng nổ học tập, tích cực phấn đấu cho những ước mong của mình. 

Ở lứa tuổi dậy, cơ thể của trẻ bắt đầu có những thay đổi. Chính vì vậy, ba mẹ cần chỉ cho con biết cơ thể sẽ có những thay đổi gì, tránh để bé rơi vào tình trạng khủng hoảng, lo sợ, bối rối không biết xử lý như thế nào.

Một trong những cách dạy con gái tuổi dậy thì đó là hãy cho con biết sự thay đổi về kỳ nguyệt san đầu tiên, cũng như kích thước vòng một tăng lên là hiện tượng tự nhiên ở mọi cô gái. Tiếp đó, các mẹ hãy kín đáo chuẩn bị các vật dụng cần thiết cho chu kỳ kinh nguyệt lần đầu của trẻ, chỉ con cách sử dụng chúng và đảm bảo rằng các vật dụng luôn đi cùng với con (như ở cặp đi học, trong tủ quần áo,...). Nếu con có các triệu chứng đau bụng, bạn hãy chỉ cho con cách dùng thuốc, túi chườm nóng, chế độ ăn uống,...

Để chuẩn bị tâm lý tuổi dậy thì ở con trai, bạn cần nói cho con biết về thay đổi cơ thể như bắt đầu xuất hiện mùi cơ thể, chất nhờn tiết ra, da dễ bị mụn trứng cá, giọng nói cũng trở nên trầm hơn, kích thước tinh hoàn và dương vật tăng lên...

Bạn hãy đề ra những kế hoạch, động viên con cùng mình tham gia các chương trình tình nguyện. Đây cũng có thể coi là một chương trình học ngoại khóa, thực hành bổ ích cho con.

Các hoạt động như từ thiện, lao động công ích,... sẽ giúp bạn dễ dạy con ở tuổi dậy thì hơn. Thông qua các hoạt động đó, con sẽ được phát triển về mặt tình cảm, đạo đức, nhân cách; khơi gợi tình yêu thương, chia sẻ, mong muốn giúp đỡ mọi người xung quanh, hiểu được cuộc sống của con hiện tại là một điều hạnh phúc và may mắn hơn so với rất nhiều người trong xã hội.

Ngoài ra, ba mẹ còn có thể cùng con tham khảo các hoạt động như: quyên góp giấy, tập, sách cũ cho trẻ em nhiều có điều kiện cắp sách đến trường, chăm sóc trẻ em mồ côi, người già neo đơn,...

Để dạy con tuổi dậy thì, ba mẹ cần cởi mở hơn trong cách nói chuyện, không nên quá nghiêm túc hoặc không cho con được phép đùa giỡn với mình. Bạn cũng nên tìm hiểu thêm về những thay đổi của xã hội hiện đại để dễ trò chuyện, tránh tình trạng con bướng bỉnh tuổi dậy thì.

Chỉ khi bé xem bạn là tri kỷ thật sự thì mới có thể thoải mái chia sẻ về những những chuyện vui chuyện buồn trong những ngày đi học, chuyện về bạn bè trang lứa, nhất là về tình yêu tuổi trẻ. Khi tâm sự với con, bạn có thể khéo léo đưa ra những lời khuyên hữu ích khi con gặp khó khăn, kèm theo giáo dục con là về tình yêu, tình dục, cách ứng phó khi bị xâm hại,...

Trong suốt quá trình dạy con tuổi dậy thì, ba mẹ sẽ là mũi tên quan trọng để hướng trẻ đi theo con đường tích cực. Suy nghĩ theo hướng tích cực sẽ giúp con đơn giản hóa về tất cả các sự việc đang xảy ra với bản thân mình, từ đó hình thành khả năng thích ứng với cuộc sống, dễ dàng vượt qua khó khăn, khủng hoảng ở lứa tuổi dậy thì.

“Không ai đánh thuế giấc mơ bao giờ”, đặc biệt là những ước mơ của trẻ! Bạn nên theo dõi con có năng khiếu gì, giỏi về lĩnh vực nào, từ đó khuyến khích, tạo điều kiện cho con được làm, được học theo mong ước và đam mê của con. Dù là thành công hay thất bại thì con vẫn chỉ mong có được sự ủng hộ và nhận được những lời khuyên đúng đắn từ ba mẹ, để con có thể thành công hơn hoặc bắt đầu lại từ đầu.

Dạy con tuổi dậy thì khi có ước mơ, có đam mê cháy bỏng thì trẻ sẽ làm tất cả bằng tâm và nhiệt huyết của mình. Nếu ngược lại, nếu phải làm những điều bản thân không thích thì con trẻ sẽ không có được niềm vui trong công việc, đôi khi còn nhận lấy những thất bại trong cuộc sống.

Ở lứa tuổi dậy thì, trẻ từ một chỗ luôn phụ thuộc vào ba mẹ sẽ muốn thể hiện tính tự chủ trong suy nghĩ của mình. Con sẽ muốn tham gia đóng góp ý kiến và tự đưa ra các quyết định cá nhân. Chính vì vậy, để dạy con tuổi dậy thì cần bạn tạo điều kiện, dạy con tự lập và có quyết định những suy nghĩ của mình trong một giới hạn nhất định và đảm bảo an toàn cho con (như tự lựa chọn quần áo mình thích, tự sắp xếp nhà cửa, đồ đạc trong phòng, tự lựa chọn bộ môn yêu thích,....)

Bên cạnh đó, việc tạo điều kiện cho con được độc lập trong một số công việc cũng là cách để trẻ có thể tự giải quyết được khó khăn trong cuộc sống. Sự độc lập có thể mang lại lòng tự tin, thành công, giúp cho con bạn trưởng thành hơn và không phải sống một cuộc sống lệ thuộc vào bất cứ một ai.

Một số bậc phụ huynh có suy nghĩ không cho con trẻ tiêu tiền sử dụng tiền quá sớm vì sợ sẽ làm hư con trẻ, đây chưa hẳn là một lựa chọn tốt. Thay vào đó các bạn có thể cho con một số tiền vừa đủ dùng không quá nhiều, và hướng dẫn cách sử dụng số tiền đó sao cho đúng.

Ví dụ như cho con con 20.000₫ đặt ra con sẽ chi tiêu trong 2 ngày, nếu hết sẽ không cho thêm, mục đích để con biết phân chia số tiền nên mua gì cho đúng và chia ra cho 2 ngày. Bên cạnh đó, ba mẹ cũng nên khuyến khích trẻ nuôi heo đất, tiết kiệm tiền có thể quyên góp mua tập, sách cho các bạn có hoàn cảnh khó khăn,...

Quá trình nói về tình dục nên được bắt đầu trước khi trẻ biết nói. Vì thế, bạn nên kết hợp dạy trẻ tên của các bộ phận sinh dục vào các hoạt động hàng ngày như thời gian tắm. Bạn có thể những cái tên dễ thương để nói về các bộ phận, thế nhưng những thuật ngũ như dương vật, âm hộ, âm đạo, âm vật, mông và núm vú trẻ cũng nên được biết. Những từ này thường được dùng để truyền đạt những vấn đề về sức khỏe hoặc chấn thương.

Mặc dù sử dụng những thuật ngữ chính xác của bộ phận sinh dục để dạy con có vẻ khó khăn nhưng bạn hãy nói một cách bình thường như nói về cánh tay, mắt cá chân,... Bên cạnh đó, bạn cũng nên tránh kết nối sinh học tình dục với giới tính. Chẳng hạn, bạn không nên nói các bé trai đều có dương vật và các bé gái đều có âm đạo mà hãy nói “những người có dương vật’ hoặc “những người có âm đạo”. Điều này sẽ giúp con có nền tảng trò chuyện dễ dàng hơn về vai trò và cách nhận dạng giới tính sau này.

Khi trẻ hai tuổi, bạn có thể bắt đầu nói chuyện, cùng con khám phá cơ thể ở những thời điểm và địa điểm thích hợp. Nếu con bạn có xu hướng sờ vào bộ phận sinh dục của mình thì điều này cũng rất bình thường. Tuy nhiên, bạn hãy cố gắng giải thích một cách nhẹ nhàng cho chúng biết hành động này chỉ nên làm trong không gian riêng tư như phòng ngủ. 

Với trẻ từ 2-5 tuổi, trọng tâm chính khi giáo dục giới tính cho trẻ là tìm hiểu về ranh giới, những điều gì được và không thích hợp khi nói đến việc chạm vào hoặc bị người khác chạm vào bộ phận sinh dục. Khi người khác chạm vào cần có sự đồng ý của trẻ cũng như trẻ phải học cách hỏi trước khi chạm vào người khác. Bằng những trò chơi dựa trên cảm ứng như cù bạn có thể dạy con cách khẳng định ranh giới riêng, chẳng hạn như nói với trẻ khi nào được và không được trèo vào lòng bạn, điều này giúp tạo nên sự đồng ý trực quan hơn .

Bạn cần thiết lập để trẻ em có tiếng nói đối với cơ thể của chúng và giữ chúng luôn được an toàn. Bạn có thể bỏ qua các chi tiết rõ ràng, nhưng đây là lúc bạn nên nói với trẻ rằng người khác không bao giờ được yêu cầu hoặc cố gắng chạm vào bộ phận sinh dục của trẻ. Điều quan trọng nhất là bạn cần truyền đạt để con hiểu rằng con có thể nói với bạn về những hành động không phù hợp bất cứ lúc nào, ngay cả khi trước đó chúng đã giữ bí mật.

Ở độ tuổi này, các bé có thể rất tò mò về cơ thể của nhau. Bạn cần phải thừa nhận tính ham học hỏi này và sử dụng nó để thảo luận về các quy tắc và giá trị của gia đình bạn. Bạn nên nói chuyện với con về thời điểm thích hợp để khỏa thân. Nếu bạn thấy con chơi trò bác sĩ thì hãy thảo luận với con về cách xử lý bộ phận sinh dục của người khác là không phù hợp. Đây những bộ phận rất đặc biệt của cơ thể mà người khác không nên chạm vào.

Ngoài ra, ở độ tuổi này, có thể con bạn sẽ hỏi trẻ sơ sinh được tạo ra như thế nào. Để trả lời câu hỏi này có rất nhiều cách, phụ thuộc vào mức độ con bạn có thể hiểu được. Nếu con muốn biết thêm thông tin, bạn có thể giải thích cho chúng bằng cách như hai người lớn ghép cơ thể chúng lại với nhau và chia sẻ tinh trùng và trứng để tạo ra một đứa trẻ giống bạn. Bạn cũng nên nói với con một số chi tiết như cách tinh trùng và trứng gặp nhau. Điều quan trọng nhất khi giải thích cho trẻ là không nói dối và cần theo dõi những câu hỏi đó chứ không từ chối nói.

Bạn cũng nên cho trẻ khám phá cách tạo ra trẻ sơ sinh bằng cách kể cho trẻ nghe câu chuyện chào đời của chính chúng. Bạn có thể điều chỉnh những chi tiết sao cho phù hợp với hoàn cảnh của gia đình mình. Bạn nên lưu ý cho con rằng câu chuyện về sự ra đời của con chỉ là một trong nhiều cách mà các gia đình được tạo ra.

Điều quan trọng nhất là bạn cần giới thiệu cho trẻ ở độ tuổi này biết được rằng gia đình và các mối quan hệ có thể được xây dựng theo nhiều cách khác nhau. Hơn nữa, những phát biểu hằng ngày của bạn cũng nên mang ngôn ngữ hòa nhập. Chẳng hạn, thay vì nói “Chào mừng, các bạn nam và nữ” thì hãy đổi thành “Chào mừng các em/các bạn”. Sự thay đổi nhỏ này dạy cho trẻ biết rằng giới tính không phải là giới tính nhị phân.

Ở độ tuổi này, điều quan trọng nhất là bạn phải thảo luận về cách khám phá không gian kỹ thuật số một cách an toàn ngay cả khi con bạn sẽ không sử dụng Internet. Bạn nên thiết lập cho con những quy tắc xung quanh việc nói chuyện với người lạ và chia sẻ ảnh trực tuyến, cũng như phải làm gì khi con gặp điều gì đó không thoải mái. Bạn không cần phải giải thích trước về nội dung khiêu dâm cho trẻ nhưng hãy chuẩn bị tinh thần để chúng tình cờ xem được nội dung đó. Bạn hãy bình tĩnh giải thích cho trẻ, không phải khẳng định nội dung khiêu dâm là một thứ gì đó xấu mà bạn hãy giúp con nhận thức được loại trang web này chỉ dành cho người lớn.

Đây cũng là thời điểm thích hợp để xem xét về hành động thủ dâm bởi độ tuổi này trẻ đã bắt đầu khám phá cơ thể của mình. Hãy coi nó như một thứ gì đó bình thường nhưng được thực hiện một cách riêng tư và đừng quên giữ gìn vệ sinh đúng cách.

Ở độ tuổi này, bạn cũng có thể nói rõ ràng với trẻ về vấn đề lạm dụng tình dục. Trẻ cần biết được hành động này để tự bảo vệ mình hoặc giúp đỡ một người bạn bị lạm dụng. Chi tiết của cuộc nói chuyện này như thể nào phụ thuộc vào con bạn. Tốt nhất, bạn nên bắt đầu với những điều cơ bản như không ai được chạm vào bộ phận sinh dục của người khác nếu không có sự cho phép của họ. Sau đó, bạn hãy đánh giá cảm giác của con khi nói về chủ đề này, nếu con cảm thấy khó chịu thì hãy tạm dừng và chờ chúng lớn hơn một chút.

Độ tuổi này thực sự đã đến lúc cần phải giải thích cơ chế giới tính thực tế cho trẻ em. Nếu con bạn đã sẵn sàng, bạn hoàn toàn có thể giới thiệu thông tin này sớm hơn. Ngược lại, nếu con chưa sàng thì bạn hoàn toàn có thể trì hoãn một chút. Để thảo luận vấn đề này dễ dàng hơn, bạn nên kết hợp một cuốn sách hay để đoán trước nhiều câu hỏi của con bạn.

Nói về tình dục có thể đi đôi với tuổi dậy thì. Khi trẻ khoảng sáu tuổi, bạn hãy có một cuộc thảo luận với con về những thay đổi của cơ thể khi chúng lớn lên. Cụ thể hơn, bạn có thể so sánh những bức ảnh khi chúng còn nhỏ với những bức ảnh trông như bây giờ. Bạn nên nói chuyện chi tiết hơn về tuổi dậy thì trước khi con bạn hoặc những người trong nhóm bạn đồng lứa bắt đầu trải nghiệm nó nếu không nó cũng chỉ là điều xa lạ với trẻ. Trẻ em có âm đạo có thể bắt đầu dậy thì từ 9 đến 11 tuổi và dấu hiệu của sự thay đổi này là sự phát triển của các chồi vú và nó bắt đầu trước khi trẻ 10 tuổi. Sau đó khoảng vài năm, kinh nguyệt sẽ xuất hiện. Trẻ em có dương vật thường bắt đầu tuổi dậy thì vào khoảng 10 tuổi và dấu hiệu rõ ràng nhất là sự phát triển của lông mu.

Khi thảo luận về tuổi dậy thì, tốt nhất, bạn nên chia sẻ với con một cuốn sách hay. Nó cũng sẽ hướng dẫn bạn về các khía cạnh kỹ thuật của tuổi dậy thì như sự khác biệt giữa testosterone và estrogen, tại sao và cách cơ thể lại trải qua những thay đổi về tóc, bộ phận sinh dục, giọng nói... Bên cạnh đó, trẻ không nên chỉ học về cơ thể của chính mình mà còn học về các cơ quan khác. Mặc dù cơ chế chi tiết của tuổi dậy thì có thể chỉ giới hạn trong một cuộc trò chuyện nhưng tác động của quá trình chuyển đổi này cần được thảo luận liên tục. 

Ngoài ra, trẻ em ở độ tuổi này cũng cần tìm hiểu thêm về phạm vi thể hiện giới tính. Nếu chính bạn cũng đang tránh né chủ đề này thì hãy tự học trước.

Giai đoạn này chính là lúc bạn nên bắt đầu nói về phân biệt giới tính và tình dục. Bạn có thể lấy những ví dụ rên các phương tiện truyền thông hoặc trong cộng đồng của bạn. Ví dụ, một ông bà nào đó cho rằng con trai chỉ nên để tóc ngắn để bắt đầu cuộc thảo luận. Những cuộc trò chuyện này có thể khiến trẻ chán nản, nhưng nó có thể giúp trẻ tìm thấy sức mạnh của mình và chỉ ra những tấm gương tích cực về những cá nhân đã vượt qua những định kiến. 

Ở độ tuổi này, trẻ sẽ có rất nhiều thay đổi về cảm xúc và xã hội, đặc biệt các bé gái có thể phải vật lộn với các vấn đề về cơ thể. Vì thế, bạn nên kiểm tra con cái về cảm giác của chúng cũng như những gì chúng đang băn khoăn. Khi nói về những thay đổi của cơ thể chúng, bạn cần nhấn mạnh lặp đi lặp lại rằng đó là điều bình thường.

Khi con 11 tuổi, bạn có thể sẽ muốn bắt đầu trò chuyện về các lựa chọn tình dục và tình dục an toàn. Ý tưởng này hơi chói tai nhưng thực sự nó rất quan trọng bởi vì nhiều nghiên cứu cho thấy rằng thanh thiếu niên thường đưa ra lựa chọn tốt hơn khi biết trước rủi ro. Bạn cũng có thể đề cập đến những loại hình kiểm soát sinh sản khác nhau và giải thích những điều cơ bản về cách chúng hoạt động.

Nhóm tuổi này thường có nhiều tự do hơn khi trực tuyến vì thế bạn nên trò chuyện định kỳ về an toàn internet và xây dựng dựa trên các quy tắc và giá trị đã được thiết lập. Chẳng hạn, bạn hãy trao đổi thẳng thắn về việc chia sẻ ảnh khỏa thân hoặc khiêu dâm của bản thân hoặc đồng nghiệp là bất hợp pháp, có thể bị buộc tội.

Khi những câu chuyện nổi bật về việc nhắn tin tình dục hoặc bắt nạt trực tuyến được đưa vào tin tức, bạn hãy sử dụng chúng để hỏi con cách chúng xử lý các tình huống tương tự.

Trò chuyện với trẻ về giới tính và tình dục sớm thực sự mang lại hiệu quả khi chúng đến tuổi thanh thiếu niên. Nếu bạn là người cởi mở khi thảo luận về những chủ đề đó thì con bạn cũng sẽ thoải mái hơn khi nói chuyện với bạn và đặt câu hỏi cho bạn.

Thế nhưng, nếu bạn đã im lặng về chủ đề tình dục từ trước cho đến nay thì ngay bây giờ bạn hãy ngồi xuống nói chuyện với con về cách thay đổi của mình. Bởi dù bạn chỉ nghe cũng khiến trẻ yên tâm hơn. 

Bạn cũng nên thường xuyên thảo luận về sự đồng ý trong các mối quan hệ tình dục vì đây là điều quan trọng. Bạn cần giúp con có cách tự bảo vệ mình trước áp lực và bạo lực khi hẹn hò, cuộc trò chuyện xung quanh những chủ đề này nên bao gồm tác động của việc uống rượu và ma túy.

Những cuộc trò chuyện thường xuyên về các mối quan hệ lành mạnh là rất quan trọng. Nếu con bạn ngại nói về bản thân thì bạn có thể nói về bạn bè ở trường, cũng có thể nói về mối quan hệ trong quá khứ của mình.

Cuối cùng, khi nói đến thanh thiếu niên, bạn muốn trao quyền cho con có thể đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đúng đắn. Trẻ em luôn có bản lĩnh, tiếng nói bên trong nên lắng nghe nó là một phần quan trọng của giáo dục giới tính. Khi thảo luận về các chủ đề phù hợp ở đúng lứa tuổi sẽ giúp con bạn thể hiện được điều này.

Với những chia sẻ của Cleanipedia, mong rằng các bậc cha mẹ đã có cái nhìn rõ hơn trong cách dạy con tuổi dậy thì. Mỗi đứa trẻ có một cá tính riêng. Bạn cần linh động hơn để có cách dạy con hợp lý, cùng con trải qua giai đoạn “chuyển mình” một cách trọn vẹn. Và bạn đừng quên dạy trẻ kỹ năng sống để con có đủ hành trang khi trưởng thành nhé!

Tác giả: Team Cleanipedia 

Bản quyền thuộc về: Unilever Vietnam. Ghi rõ nguồn khi tham khảo.

Tuổi dậy thì là một độ tuổi vô cùng nhạy cảm với cả các con lẫn cha mẹ. Đây là độ tuổi mà tâm sinh lý của bé sẽ diễn biến rất phức tạp. Cha mẹ dạy con ở độ tuổi dậy thì dễ áp dụng những cách dạy con sai lầm. Vì vậy cha mẹ cần học cách dạy con để cùng còn con vượt qua được giai đoạn dậy thì ít khủng hoảng hơn.

Khi con bước vào tuổi dậy thì, trẻ sẽ có thay đổi về thể chất và tâm lý. Vì vậy, cha mẹ cần thận trọng hơn trong cách dạy con để điều đáng tiếc không xảy ra: 1. Quan sát những thay đổi về mặt ngoại hình và tính cách của trẻ. 2. Lắng nghe và chia sẻ cùng con. 3. Luôn là tấm gương tốt cho con cái.

Cha mẹ cần giúp con vượt qua khoảng thời gian tuổi dậy thì khủng hoản này: 1. Chia sẻ cùng con. 2. Cho trẻ không gian riêng. 3. Dạy con suy nghĩ tích cực.