Cây trám trắng là cây gỗ lớn cao 7 - 8m, nhựa màu trắng, đục và thơm. Là cây đa tác dụng, cho quả, gỗ và nhựa dùng làm thực phẩm, mứt, nước giải khát, làm thuốc ho, giải độc và giải rượu. Gỗ trám sử dụng làm gỗ dán lạng và đóng đồ mộc thông thường.
Nhựa trám trắng dùng để chế keo, sơn, véc ni, xà phòng và làm hương. Trồng trám ghép sau 4 năm cho quả, năm thứ 10 thâm canh tốt cho năng suất 50 - 100 kg quả/cây/năm.
>>> Xem thêm: Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây long não chữa bệnh
Dưới đây xin giới thiệu một số kỹ thuật trồng cây trám trắng bằng phương pháp ghép:
1. Tạo gốc ghép
- Ươm cây tạo gốc ghép
+ Xử lý hạt: Ngâm hạt vào nước lã 10 - 12 giờ, sau đó trộn với cát ẩm 50%, tỷ lệ 2 cát - 1 hạt giống theo thể tích, vun hạt và cát đã trộn đều thành luống trên nền cứng dày 7 - 10 cm. Phủ rơm rạ hay làm dàn che 100%, thường xuyên tưới ẩm sau 20 ngày hạt sẽ nẩy mầm.
+ Tạo bầu: Bầu có kích thước 15 x 20 cm đục lỗ. Thành phần ruột bầu: 90% đất
tầng đất mặt + 9% phân chuồng hoai + 1% supe lân. Xếp thành luống rộng 0,8 - 1m, mặt bầu phẳng, lấp đất xung quanh. Khi hạt nứt nanh đem cấy vào bầu, lấp đất kín 1cm, sau đó tưới ẩm.
+ Chăm sóc: Che bóng cho cây 100% trong 20 ngày đầu, sau đó giảm 50%. Khi cây ra 2 - 3 lá thật giảm độ tàn che còn 25%, cây 4, 5 tháng tuổi thì dỡ dàn che. Thường xuyên giữ nước đủ ẩm cho cây. Bón phân 3 - 4 lần và ngừng bón phân trước khi ghép cây 20 ngày. Dùng Benlats nồng độ 0,3 - 0,5% phun 1 lần để phòng trừ bệnh lở cổ rễ.
+ Tiêu chuẩn gốc ghép: Tuổi từ 9 - 12 tháng cao 65 - 75cm, đường kính trên 0,7cm, không có đọt non.
2. Chọn cành ghép
Chọn từ cây trám sai quả, có năng suất quả ổn định, đường kính 0,4 - 0,6cm, cành bánh tẻ, không cụt đỉnh sinh trưởng, không sâu bệnh, cắt bỏ lá đến thân cành ghép .
3. Ghép trám
Mùa ghép: mùa xuân tháng 2 - 4, mùa thu tháng 7 - 9.
Phương pháp ghép: Ghép chẻ bên vạt vỏ, cành ghép cắt vát một đường, mặt đối diện cắt hơi vát sát với vỏ. Lắp cành ghép với gốc ghép thật khít, buộc nilon từ dưới lên trên và buộc chặt đoạn ghép, sau đó quấn nilon kín cả cành ghép rồi buộc từ trên xuống dưới.
4. Chăm sóc cây ghép
Tưới nước, bón phân, phòng trừ sâu bệnh như chăm sóc tạo gốc ghép đã giới thiệu ở phần trên.
5. Tiêu chuẩn cây giống xuất vườn
Cây cao trên 80 cm, đường kính gốc trên 0,7 cm, chiều cao cành ghép trên 20 cm, sống ổn định, cây xanh tốt không sâu bệnh.
6. Kỹ thuật trồng rừng
Vụ xuân hè tháng 3 - 5; vụ thu tháng 7 - 8.
Phát dọn thực bì, hố cuốc theo đường đồng mức kích thước 40 x 40 x 40 cm, mật độ 400 cây/ha, trồng theo kiểu nanh sấu. Phơi ải đất 15 ngày.
Tên khoa học: Canarium Album Racusch. Tên họ thực vật: họ trám Burseraceae. Tràm trắng là cây gỗ lớn, cao từ 20-30m đường kính 1,3 từ 50-70cm, thân thẳng tròn đều, tán lá hình ô rộng, xanh quanh năm. Vỏ nhẵn hay bong vảy nhỏ màu xám trắng có nhựa đặc, màu trắng, thơm dịu. Lá kép lông chim một lần với 3-6 đôi lá chét, khi non có lá kèm, lá hình trái xoan hoặc ovan, mặt trên màu xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn. Hoa đơn tính mọc đầu cành ra hoa tháng 12 quả chín vào tháng 6-7.
Quả hạch hình trứng dài 3-4cm rộng 2-2,5cm thuôn hai đầu, thường có 6 múi hai đầu nhọn non có màu xanh, già chuyển sang màu xanh vàng.
Đặc tính sinh thái
Cây ưa sáng mọc nhanh. Tái sinh chồi và hạt mạnh trong rừng thứ sinh có độ tàn che 0,3-0,4, thường chiếm tầng trên với lim, giẻ, re, táu... cây con 1-2 tháng ưa bóng về sau ưa sáng nên thời gian đầu có thể trồng hổn giao với các loài cây phù trở khác. Tràm có khả năng chịu được đất chua, nghèo lân nhưng mùn phải khá tầng đất sâu.
Phân bố
Tràm trắng thường phân bố trong rừng nguyên sinh và thứ sinh đất còn nguyên dạng có độ cao từ 10-900m, với nhiệt độ trung bình hàng năm 21-2400C, lượng mưa từ 1.500-2.500mm/năm chủ yếu có ở các tỉnh miền Bắc, ở tỉnh An Giang phát hiện có loài Tràm trắng mọc ở núi Dài độ cao 640m thông qua đề tài “Điều tra thãm thực vật rừng An Giang năm 2003”.
Trong thời gian gần đây cây tràm trắng đang được gây trồng ở nhiều nơi.
Công dụng
Gỗ màu xám vàng nhạt nhẹ mềm mịn, tỷ trọng 0.65 được sử dụng trong xây dựng và dân dụng đồ mộc thông thường và bột giấy. Nhựa dùng trong y học, công nghiệp thực phẩm, sơn, nuớc hoa, hương. Quả dùng để làm mứt, bánh, nước giải khát, thực phẩm...
Kỹ thuật thu hái giống
Cây trồng từ 5-6 năm bắt đầu ra hoa, thường thu hái giống ở lâm phần giống từ 8 tuổi trở lên. Chỉ thị độ chín: Khi quả chín vỏ thường chuyển từ màu xanh sang màu vàng mơ, có vị hơi chua ngọt, hạt có nhân màu trắng. Thu hái dùng dụng cụ để móc giật từng chùm, không được bẻ chặt cành.
Chế biến hạt giống
Quả sau khi mang về phân loại, loại bỏ những quả nhỏ, xấu, ngâm vô nước nóng 50-6000C, để nguội dần sau 2-3 giờ vớt ra tách lấy hạt, phơi hạt trong bóng râm hay ngoài nắng nhẹ cho ráo nước phía ngoài hạt đưa vào bảo quản.
Các thông số cơ bản: Đường kính quả 1,8-2cm, chiều dài hạt 3-4cm, số lượng quả trong một kg: 200-250, số lượng hạt trong một kg 500-600, tỷ lệ nẩy mầm 50-60%
Bảo quản hạt giống
- Bảo quản trong cát ẩm: Hạt được trộn với cát ẩm theo tỷ lệ 1 phần hạt + 2 phần cát [theo thể tích].
- Bảo quản khô: Để nơi thoáng mát trong thời gian ngắn dưới 2 tháng.
- Bảo quản ở nhiệt độ thấp: Cho vào túi PE hàn kín và giữ nhiệt độ ổn định 5-1000C phưong thức này duy trì sức sống của hạt từ 5-6 tháng.
Kỹ thuật gieo ươm
Trước khi gieo ngâm hạt trong nước 2 sôi + 3 lạnh từ 2-3 giờ vớt ra để ráo nước rồi cho vào túi vải ủ trong bao tải mỗi ngày rửa chua lại một lần đền khi hạt nứt nanh đem gieo vô bầu hoặc liếp gieo, qui cách túi bầu 15x20cm, hoặc 18 x 25cm, thành phần ruột bầu 60% đất pha cát, 20% xác hữu cơ [xơ dừa, rơm mục, tro trấu] 20% phân chuồng hoai. Hạt gieo độ sâu từ 0,5-1cm trên phụ lớp đất mặt mỏng, thời gian nuôi cây trong vườn ươm từ 6-12 tháng tuổi mới xuất.
Chăm sóc cây con
Luôn đảm bảo độ ẩm cho cây mỗi ngày tưới từ 1-2 lần buổi sáng và chiều, che bóng cho cây trong 2 tháng đầu từ khi nẩy mầm, độ che thích hợp khoảng 50% ánh sáng tự nhiên, phòng trừ sâu bệnh như thối cổ rể, sâu ăn lá.
Kỹ thuật trồng cây
a. Phương thức trồng
- Trồng thuần loại theo rạch nơi có cây tái sinh: Phát băng rộng 2m băng chừa 4m, trồng cây giữa băng theo hình nanh sấu, cự ly 3-4m.
- Trồng hỗn giao với các loài cây bản địa khác: Tuỳ điều kiện thực tế mà quyết định xử lý thực bì nhưng tối thiểu trên 4m2 cho một cây.
- Trồng có cây phù trợ [keo, cốt khí, sắn...] trồng hổn giao theo hàng cứ 1 hàng cây tràm trắng thì 2 hàng cây phù trợ, trồng theo nanh sấu.
b. Mật độ trồng
Tuỳ thực tế mà áp dụng như sau: Trồng 550cây/ha cự ly 6 x 3m hoặc 500cây/ha cự ly 5 x 4m.
c. Thời vụ trồng
Thông thường đầu mùa mưa từ tháng 6-8 hàng năm là kết thúc không nên trồng quá trể mùa khô đến cây không sống được.
d. Làm đất
- Xử lý thực bì: Phát dọn sạch thực bì hạn chế sâu bệnh, thuận lợi đào hố.
- Cuốc hố: Hố được đào theo qui cách 40x40x40cm bố trí theo hình nanh sấu, tầng đất mặt bỏ riêng về một bên, cuốc hố xong trước thời điểm trồng tối thiệu 60 ngày
- Lấp hố: Lấp phần đất mặt và đất tốt xuống trước, lấp hố xong trước khi trồng cây 30 ngày.
e. Trồng cây
Chọn thời tiết râm mát để trồng, dùng cuốc xới đều lớp đất giữa hố và bới lỗ sâu hơn chiều cao của bầu cây, xé bỏ vỏ bầu và đặt cây thẳng đứng ngay trung tâm hố đào, lấp hố ém nhẹ cho cây đứng tuỳ theo địa hình mà quyết định lấp hố theo hình nón úp hay nón ngược để cây không bị úng hay thiếu nước khi mùa mưa và mùa khô.
Chăm sóc bảo vệ rừng trồng
Rừng trồng, được chăm sóc 4 năm. Năm thứ nhất: Trồng dặm những cây bị chết, phát dọn dây leo, xới cỏ gốc, vun gốc trung bình đường kính 1m. Các năm sau, nội dung chăm sóc chủ yếu phát dọn thực bì, xới gốc mỗi năm một lần, theo dõi sâu bệnh hại, không cho trâu bò vào rừng trồng, bảo vệ phòng cháy rừng, chặt tỉa phát quang các cây khác chèn ép, đến thời gian khép tán mới tỉa thưa.
Theo Nguyễn Đức Thắng - Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm An Giang – Cổng TTĐT Sở NN&PTNT tỉnh An Giang