I. NGOẠI LỰC
- Khái niệm: Ngoại lực là lực có nguồn gốc ở bên ngoài, trên bề mặt Trái Đất.
- Nguyên nhân chủ yếu: do nguồn năng lượng của bức xạ Mặt Trời.
II. TÁC ĐỘNG CỦA NGOẠI LỰC
1. Quá trình phong hóa
- Khái niệm: Quá trình phong hóa là quá trình phá hủy và làm biến đổi về kích thước, thành phần hóa học của các loại đá và khoáng vật.
- Có ba loại phong hóa.
a] Phong hóa lí học
+ Khái niệm: Phong hóa lí học là sự phá hủy đá thành các khối vụn có kích thước to, nhỏ khác nhau.
+ Kết quả: Đá nứt vỡ, thay đổi kích thước, không thay đổi thành phần hóa học.
+ Nguyên nhân: do thay đổi nhiệt độ đột ngột, sự đóng băng, tác động của sinh vật.
b] Phong hóa hóa học
+ Khái niệm: Phong hóa hóa học là quá trình phá hủy, chủ yếu làm biến đổi thành phần, tính chất hóa học của đá và khoáng vật.
+ Nguyên nhân: do tác động của chất khí, nước, những chất khoáng hòa tan trong nước, các chất do sinh vật bài tiết…
c] Phong hóa sinh học
+ Khái niệm: Phong hóa sinh học là sự phá hủy đá và các khoáng vật dưới tác động của sinh vật làm cho đá và khoáng vật vừa bị phá hủy về mặt cơ giới vừa bị phá hủy về mặt hóa học.
+ Do sự lớn lên của rễ cây, sự bài tiết của sinh vật.
2. Quá trình bóc mòn
- Khái niệm: Là quá trình các tác nhân ngoại lực [nước chảy, sóng biển, gió, băng hà] làm chuyển dời các sản phẩm phong hóa rời khỏi vị trí ban đầu.
- Tác nhân và kết quả:
+ Nước chảy: Khe rãnh nông, khe rãnh xói mòn, thung lũng sông suối…
+ Gió: Hố trũng thổi mòn, bề mặt đá rỗ tổ ong, các bề mặt đá mài nhẵn, ngọn đá sót hình nấm…
+ Sóng biển: Vách biển tạm thời, hàm ếch sóng vỗ, bậc thềm sóng vỗ…
+ Băng hà: Vịnh biển [Phi-o], cao nguyên băng hà, đá trán cừu…
3. Quá trình vận chuyển
- Vận chuyển: là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác.
- Khoảng cách vận chuyển phụ thuộc:
+ Động năng quá trình ngoại lực.
+ Trọng lượng và kích thước vật liệu.
+ Đặc điểm tự nhiên của mặt đệm.
- Hình thức:
+ Vật liệu nhỏ, nhẹ được cuốn đi nhờ động năng của ngoại lực.
+ Vật liệu lớn, nặng lăn trên mặt đất dốc do chịu thêm tác động của trọng lực.
4. Quá trình bồi tụ
- Bồi tụ là quá trình tích tụ các vật liệu phá hủy.
- Quá trình bồi tụ phụ thuộc vào động năng của các nhân tố ngoại lực.
- Có hai hình thức bồi tụ:
+ Vật liệu tích tụ dần trên đường đi theo thứ tự giảm dần kích thước và trọng lực.
+ Vật liệu tích tụ và phân lớp theo trọng lượng.
Page 2
SureLRN
Kết quả của phong hóa lí học là
A. chủ yếu làm biến đổi thành phần tính chất hóa học của đá và khoáng vật.
B. phá hủy đá và khoáng vật nhưng không làm biến đổi chúng về màu sắc thành phần và tính chất hóa học.
C. chủ yếu làm cho đá và khoáng vật nứt vỡ nhưng đồng thời làm thay đổi thành phần tính chất hóa học của chúng.
D. phá hủy đá và khoáng vật đồng thời di chuyển chứng từ nơi khác.
So sánh 3 quá trình phong hóa?
Câu hỏi: So sánh 3 quá trình phong hóa?
Trả lời:
Phong hóa lí học |
Phong hóa hóa học |
Phong hóa sinh học |
|
Khái niệm |
Là quá trình phá hủy đá thành các khối vụn có kích thước to nhỏ khác nhau. | Là quá trình phá hủy đá và khoáng vật, nhưng chủ yếu làm biến đổi thành phần, tính chất hóa học của đá và khoáng vật. | Là sự phá hủy đá và các khoáng vật dưới tác động của sinh vật [vi khuẩn, nấm, rễ cây...]. |
Đặc điểm |
Không làm biến đổi về màu sắc, thành phần khoáng vật, hóa học. |
Biến đổi thành phần, tính chất hóa học của đá và khoáng vật. | Đá, khoáng vật bị phá hủy về mặt cơ giới và hóa học. |
Tác nhân |
- Chủ yếu do sự thay đổi nhiệt độ, sự đóng băng của nước, sự kết tinh của các chất muối. - Tác động ma sát, va đập của gió, sóng, nước chảy, hoạt động sản xuất của con người. |
Nước và các hợp chất hòa tan trong nước, khí cacbonic, ôxi và axit hữu cơ của sinh vật thông qua các phản ứng hóa học. |
Tác động của sinh vật [vi khuẩn, nấm, rễ cây...]. |
Kết quả |
Đá bị rạn nứt, vỡ thành những tảng và mảnh vụn. | Tạo thành các dạng địa hình cacxtơ. |
- Sản phẩm phong hóa một phần bị nước hoặc gió cuốn đi. - Phần còn lại phủ trên bề mặt đá gốc tạo thành lớp vỏ phong hóa, tạo thành vật liệu cho quá trình vận chuyển và bồi tụ. |
Cùng Top lời giải tìm hiểu về Quá trình phong hóa là gì dưới đây nhé!
1. Quá trình phong hóa là gì?
Quá trình phong hóa là quá trình đá và các khoáng vật bị phá hủy, biến đổi do những tác động của sự thay đổi nhiệt độ, nguồn nước, không khí và các loại axit có trong tự nhiên và sinh vật. Trên bề mặt Trái Đất, quá trình này xảy ra rất mạnh mẽ, đặc biệt ở những vùng nhiệt đới, có điều kiện nhiệt và ẩm phong phú.
2. Mối quan hệ giữa quá trình phong hóa, vận chuyển và quá trình bồi tụ
Quá trình phong hóa không thể hoàn thiện mà không có quá trình vận chuyển và quá trình bồi tụ. Quá trình vận chuyển là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này sang một khu vực khác, tiếp tục gặp quá trình bồi tụ giúp tích lũy các vật liệu bị phá hủy tại vùng địa hình thấp hơn.
Như vậy, quá trình phong hóa thành tạo các vật liệu đá và khoáng vật bị phá hủy thành những mảnh vụn nhỏ và rất nhỏ. Quá trình vận chuyển sẽ mang những vật liệu này đến một nơi khác. Khi gặp được những điều kiện thuận lợi như địa hình, các vật liệu bồi tụ lại, san bằng hoặc làm gồ ghề thêm dạng địa hình ở khu vực đó. Mối quan hệ của ba quá trình này rất chặt chẽ với nhau, chúng có thể diễn ra đồng thời nhưng cách xa nhau về mặt không gian.
Phong hoá lí học là quá trình phá huỷ đá thành các khối vụn có kích thước to, nhỏ khác nhau mà không làm biến đổi về màu sắc, thành phần khoáng vật và hoá học của chúng.
II. Tác động của ngoại lực
- Khái niệm: Là quá trình phá hủy, làm biến đổi các loại đá và khoáng vật do tác động của sự thay đổi nhiệt độ, nước, ôxi, khí CO2, các loại axit có trong thiên nhiên và sinh vật.
- Nơi diễn ra: Xảy ra mạnh nhất trên bề mặt Trái Đất.
- Các dạng phong hóa: hóa học, lí học và sinh học.
a. Phong hóa lí học
- Khái niệm: Là sự phá hủy đá thành các khối vụn có kích thước khác nhau, không làm biến đổi màu sắc, thành phần hóa học của chúng.
- Nguyên nhân chủ yếu: Sự thay đổi nhiệt độ, sự đóng băng của nước, tác động của con người,…
- Kết quả: đá nứt vỡ, mảnh vụn,...
b. Phong hóa hóa học
- Khái niệm: Là quá trình phá hủy, chủ yếu làm biến đổi thành phần, tính chất hóa học của đá và khoáng vật.
- Nguyên nhân: Tác động của chất khí, các chất khoáng chất hòa tan trong nước,...
- Kết quả: Đá và khoáng vật bị phá huỷ, biến đổi thành phần, tính chất hoá học.
c. Phong hóa sinh học
- Khái niệm: Là sự phá hủy đá và khoáng vật dưới tác động của sinh vật.
- Nguyên nhân: sự lớn lên của rễ cây, sự bài tiết các chất,...
- Kết quả: Đá bị phá hủy về mặt cơ giới và mặt hóa học.
- Sản phẩm: Một phần tạo thành lớp vỏ phong hóa, một phần tạo ra sản phẩm cho quá trình vận chuyển và bồi tụ.
2. Quá trình bóc mòn
- Khái niệm: Là quá trình các tác nhân ngoại lực [nước chảy, sóng biển, băng hà, gió...] làm các sản phẩm phong hóa rời khỏi vị trí ban đầu của nó.
- Các hình thức bóc mòn: xâm thực, thổi mòn và mài mòn.
a. Xâm thực
- Khái niệm: Là quá trình chuyển dời các sản phẩm phong hoá.
- Nguyên nhân: Là quá trình bóc mòn do nước chảy, sóng biển, gió, băng hà,...
- Kết quả: Tạo ra các khe, rãnh, sông suối, các vịnh, mũi đất,...
b. Thổi mòn
- Nguyên nhân: Là quá trình bóc mòn do gió, thường xảy ra mạnh ở những vùng khí hậu khô hạn.
- Kết quả: Tạo thành những dạng địa hình độc đáo như nấm đá, cột đá,…
c. Mài mòn
- Nơi diễn ra: Diễn ra chậm chủ yếu trên bề mặt đất đá.
- Nguyên nhân: Do tác động của nước chảy trên sườn dốc, sóng biển, chuyển động của băng hà,…
- Kết quả: Tạo ra các dạng địa hình như vách biển, hàm ếch sóng vỗ, bậc thềm sóng vỗ,…
3. Quá trình vận chuyển
- Khái niệm: Là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác.
- Hình thức vận chuyển:
+ Vật liệu nhẹ, nhỏ được động năng của ngoại lực cuốn theo.
+ Vật liệu lớn, nặng chịu thêm tác động của trọng lực, vật liệu lăn trên bề mặt đất đá dốc.
4. Quá trình bồi tụ
- Khái niệm: Là quá trình tích tụ các vật liệu [trầm tích] phá hủy.
- Nguyên nhân: Do gió, dòng chảy, song biển,…
- Kết quả: Tạo nên địa hình mới như cồn cát, đụn cát [sa mạc], bãi bồi, đồng bằng châu thổ [ở hạ lưu sông], các bãi biển.
Loigiaihay.com
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Địa lí lớp 10 - Xem ngay