1. “Nước mắt là những từ cần được viết ra” [Paulo Coelho]2. Người nghệ sĩ phải tạo ra một tia lửa trước khi có thể nhóm lên ngọn lửa và trước khi nghệ thuật sinh ra, người nghệ sĩ phải sẵn sàng để ngọn lửa sáng tạo của chính mình nuốt trọn.[ Auguste Rodin ]3. “Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức.” [Thạch Lam]4. “Thiên chức của nhà văn cũng như những chức vụ cao quý khác là phải nâng đỡ những cái tốt để trong đời có nhiều công bằng, thương yêu hơn.” [Thạch Lam]5. ”Một tác phẩm thật giá trị, phải vượt lên bên trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương, tình bác ái, sự công bình…Nó làm cho người gần người hơn.” [Nam Cao]6. Không có nỗi đau nào lớn hơn việc mang một câu chuyện chưa được kể trong bạn [ Maya Angelou ]7. Không có thi nhân, không có nghệ sĩ, con người sẽ sớm chán ngấy sự đơn điệu của tự nhiên. [ Guillaume Apollinaire]8. “Nghệ thuật là lĩnh vực của sự độc đáo vì vậy nó đòi hỏi người viết sự sáng tạo phong cách mới lạ, thu hút người đọc.” [Phương Lựu]9. Tôi có thể rũ bỏ mọi thứ khi viết: Nỗi buồn của tôi biến mất, lòng can đảm của tôi được tái sinh” [ Anne Frank ]10. “Con người ai cũng sống trong hai miền đất: bên trong và bên ngoài. Bên trong là miền đất của tinh thần, được thể hiện qua nghệ thuật, văn học, đạo đức và tôn giáo. Bên ngoài là phức hợp của thiết bị, kỹ thuật, thể chế, và công cụ mà ta dùng để sống” [ Martin Luther King ]11. Trong nghệ thuật, bàn tay không bao giờ có thể tạo ra điều gì cao hơn điều trái tim có thể tưởng tượng. [ Ralph Waldo Emerson ]12. Có lẽ đau khổ lại tốt cho con người. Nhà nghệ sĩ có thể làm gì nếu anh ta hạnh phúc? Anh ta liệu có muốn làm bất cứ điều gì không? Nghệ thuật, rốt cuộc chính là chống lại sự khắc nghiệt của cuộc đời. [ Aldous Huxley ]13. Khi các tác gia qua đời họ trở thành những cuốn sách, một sự tái sinh cũng không quá tệ.[ Jorge Luis Borges ]14. “Mỗi tác phẩm phải là mỗi phát minh về hình thức và khám phá về nội dung” [Lêonit Lêonop]15. “Cái quan trọng trong tài năng văn học và tôi nghĩ rằng cũng có thể trong bất kì tài năng nào, là cái mà tôi muốn gọi là tiếng nói của riêng mình” [Ivan Tuốc ghê nhi ép].16. “Nếu tác giả không có lối đi riêng thì người đó không bao giờ là nhà văn cả…Nếu anh không có giọng riêng, anh ta khó trở thành nhà văn thực thụ” [Sê khốp]17. “Đối với nhà thơ thì cách viết, bút pháp của anh ta là 1 nửa việc làm. Dù bài thơ thể hiện ý tứ độc đáo đến đâu, nó cũng nhất thiết phải đẹp. Không chỉ đơn giản là đẹp mà còn đẹp 1 cách riêng. Đối với nhà thơ, tìm cho ra bút pháp của mình -.nghĩa là trở thành nhà thơ” [Raxun Gamzatop].18. “Đối với con người, sự thực đôi khi nghiệt ngã , nhưng bao giờ cũng dũng cảm cũng cố trong lòng người đọc niềm tin ở tương lai. Tôi mong muốn những tác tác phẩm của tôi sẽ làm cho con người tốt hơn, tâm hồn trong sạch hơn, thức tỉnh tình yêu đối với con người và khát vọng tích cực đấu tranh cho lí tưởng nhân đạo và tiến bộ của loài người” [Sô lô khốp].19. “Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ không là gì cả nếu không vì cuộc đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học”. [Tố Hữu]20. Nhà văn đương đại Italia Claudio Magris viết rằng: “Văn học không quan tâm đến những câu trả lời do nhà văn đem lại, mà quan tâm đến những câu hỏi do nhà văn đặt ra, và những câu hỏi này, luôn luôn rộng hơn bất kỳ một câu trả lời cặn kẽ nào”.21. Trong “Thi nhân Việt Nam”, Hoài Thanh nhận định: “Từ bao giờ đến bây giờ, từ Hômero đến kinh thi đến ca dao việt nam, thơ vẫn là 1 sức đồng cảm mãnh liệt và quảng đại. Nó đã ra đời giữa những vui buồn của loài người và nó sẽ kết bạn với loài người cho đến ngày tận thế”.22. Tố Hữu nói: “thơ chỉ bật ra trong tim ta khi cuộc sống đã tràn đầy”.23. L.Tônx tôi khẳng định: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình yêu con người, ước mơ cháy bỏng vì 1 xã hội công bằng,bình đẳng bái ái luôn luôn thôi thúc các nhà văn sống và viết,vắt kiện cạt những dòng suy nghĩ,hiến dâng bầu máu nóng của mình cho nhân loại”24. Với Thạch Lam thì: “Thiên chúc của nhà văn cũng như những chức vụ cao quý khác là phải nâng đỡ những cái tốt để trong đời có nhiều công bằng, thương yêu hơn”25. Trong tác phầm “Theo giòng”, Thạch Lam viết: “Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc 1 bài học trông nhìn và thưởng thức”36. Trong tác phẩm Đời thừa Nam Cao cho ràng:” Một tác phẩm thật giá trị,phải vượt lên bên trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người .Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ,vừa đau đớn lại vừa phấn khởi.Nó ca tụng lòng thương,tình bác ái,sự công bình…Nó làm cho người gần người hơn.”. Ngoài ra ông cũng cho ràng : ”Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bât lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện.”.27. Tác phẩm chân chính không kết thúc ở trang cuối cùng, không bao giờ hết khả năng kể chuyện khi câu chuyện về các nhân vật đã kết thúc. Tác phẩm nhập vào tâm hồn và ý thức của bạn đọc, tiếp tục sống và hành động như một lực lượng nội tâm, như sự dằn vặt và ánh sáng của lương tâm, không bao giờ tàn tạ như thi ca của sự thật.” [Aimatop]28. Tình huống là một lát cắt của sự sống, là một sự kiện diễn ra có phần bất ngờ nhưng cái quan trọng là sẽ chi phối nhiều điều trong cuộc sống con người.” [Nguyễn Minh Châu]29. Thơ là thơ, đồng thời là hoạ, là nhạc, là chạm khắc theo một cách riêng.” [Sóng Hồng]
30. “Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình đóng góp vào đời sống chung quanh [Nguyễn Đình Thi].
BÀI LÀM
Huygô đã từng nói: “Cái tầm thường là cái chết của văn chương nghệ thuật”. Thật vậy, thiên chức của mỗi người nghệ sĩ là sáng tác, và sứ mệnh cao cả của họ là sáng tạo. Sáng tạo không ngừng, ấy chính là bổn phận của mỗi nhà văn, nhà thơ trong quá trình làm nên tác phẩm. Mỗi người nghệ sĩ lớn luôn là một nhà tư tưởng lớn, ai đó đã từng nói như vậy. Đề cao cá tính sáng tạo trong mỗi người nghệ sĩ, đồng thời cũng là đề cập đến vấn đề tư tưởng trong văn chương nghệ thuật, Khrapchenkô khẳng định: Mỗi sáng tạo nghệ thuật chân chính tuyệt nhiên không phải là sự minh họa đơn giản cho tư tưởng này hoặc tư tưởng khác, cho dù ấy là tư tưởng rất hay.
Văn chương đồng nghĩa với sự sáng tạo. Mỗi “sáng tạo nghệ thuật chân chính” luôn phải toát ra ở nội dung tư tưởng, một thái độ suy nghĩ của người viết ẩn sâu trong đó, và một tình cảm, tấm lòng mà người nghệ sĩ muốn gửi gắm đến bạn đọc. “Mỗi sáng tạo nghệ thuật chân chính tuyệt nhiên không phải là sự minh họa đơn giản cho tư tưởng này hoặc tư tưởng khác, cho dù ấy là tư tưởng rất hay”. Bởi mỗi tác phẩm được xem là thành công, có chỗ đứng trong lòng bạn đọc cũng như trụ vững với thời gian không bao giờ đồ chiếu y nguyên hiện thực cuộc sống, cũng không bao giờ là lời lên gân cho những tư tưởng trong tác phẩm. Rõ ràng, để thể hiện suy nghĩ, thái độ, cũng như tư tưởng trong sáng tác của mình, người nghệ sĩ phải sáng tạo ra những hình tượng độc đáo, và qua hình tượng ấy để nói lên quan niệm suy nghĩ, thái độ bản thân. Mỗi một “sự minh hoạ giản đơn” sẽ không bao giờ làm nên sức sống của tác phẩm, sẽ bị đào thải cùng với thời gian, đúng như nhà văn Nam Cao đã từng nói: “Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay làm nên một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”. Người nghệ sĩ trong quá trình lao động nghệ thuật luôn luôn phải tìm tòi sáng tạo, có khi là dùng nhân vật hình tượng để gửi gắm tâm tư tình cảm của mình, có khi phát biểu tư tưởng ấy bằng một hình thức nghệ thuật độc đáo, riêng biệt, chính điều đó sẽ góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm. [Các bạn đang đọc Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn Văn – bài số 3]
Mỗi nhà văn lớn luôn là một nhà tư tưởng lớn, và Nam Cao là một trong số những nhà văn đấy. Suốt cuộc đời cầm bút của mình, nhà văn bậc thầy của chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam đã gửi gắm biết bao suy nghĩ, tư tưởng của mình vào trang viết thông qua rất nhiều hình tượng nghệ thuật. Đó chính là một Chí Phèo đau đớn, phẫn uất “Ai cho tao lương thiện”, đó là một Lang Rận đã phải tìm đến cái chết, chết trong tủi hổ, nhục nhã, đó là hình ảnh bà cụ trong Một bữa no đang cạo sột soạt những thìa cơm cuối cùng để rồi chết sau một bữa được ăn no bụng. Và còn rất nhiều, rất nhiều hình tượng khác nữa.[Các bạn đang đọc Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn Văn – bài số 3]
Ngần ấy nhân vật với biết bao cảnh đời, số phận đã nói lên suy nghĩ, tư tưởng của nhà văn thời ấy. Đó là niềm tin về dòng máu người chưa thể cạn trong huyết quản của người nông dân, đó là sự bênh vực cho những kẻ thấp cổ bé họng đang phải tồn tại giữa mảnh đất “quần ngư tranh thực”, và đó là một tiếng thở dài xót xa vì những cảnh đời bất hạnh, về những con người đã đánh đổi cả nhân hình lẫn nhân tính chỉ vì miếng cơm manh áo. Tình thương yêu và thông cảm, xót xa đã bao trùm lên hầu như các sáng tác của Nam Cao và Đôi mắt chính là một tác phẩm tiêu biểu. Tư tưởng, vấn đề, cách nhìn, cách đánh giá và chỗ dừng của nhà văn trong cuộc đời đã được nhà văn thể hiện một cách nhuần nhuyễn, linh hoạt thông qua hai hình tượng, hai văn sĩ của hai nhân vật Hoàng và Độ. Một truyện ngắn mang đầy yếu tố tư tưởng, được Nam Cao xây dựng không hề khô khan và cứng nhắc. Làm sao có thể nói tác phẩm chỉ là “một sự minh hoạ giản đơn” cho vấn đề mà người viết muốn nói tới. Hoàng là một nhân vật độc đáo, cá tính trong truyện ngắn của Nam Cao. Từ những câu chuyện, lời nói, hành động, nhà văn thông qua đó đã thể hiện được những tư tưởng và quan điểm sâu sắc, độc đáo. Hoàng thấy người nông dân gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, Hoàng nhận ra sự nhiêu khê, nhặng xị trong họ, Hoàng nói về anh thanh niên vác bó tre đọc thuộc lòng bài “ba giai đoạn” với tất cả sự nhạo báng, hả hê. Hoàng xa lánh tất cả. Anh thu mình vào ốc đảo cá nhân và nhìn người nông dân bằng cái nhìn một phía. Thế nhưng, đằng sau mỗi câu chuyện, mỗi lời nói, Nam Cao lại bộc lộ một tư tưởng, quan niệm riêng. Thấp thoáng nhà văn qua hình ảnh nhân vật Độ – “anh tuyên truyền viên nhãi nhép”. Nam Cao qua tác phẩm đã nói lên quan điểm lập trường của mình nói riêng, của lớp văn nghệ sĩ nói chung trong thời đại mới, Nam Cao khẳng định người nghệ sĩ phải biết hoà mình vào cuộc sống chung và có lòng tin ở những phẩm chất cao đẹp của con người. Đôi mắt đã thể hiện tư tưởng của nhà văn một cách sâu sắc nhất, bằng một lối viết riêng, rất sáng tạo, và Đôi mắt có thể xem là một trong những sáng tạo nghệ thuật chân chính của Nam Cao.
Mỗi người nghệ sĩ luôn là một cá thể với những suy nghĩ, cách nhìn tâm hồn khác nhau. Mỗi người nghệ sĩ luôn tìm đến cho mình một phong cách riêng biệt, những tư tưởng mới mẻ, và từ đó chuyển tải vào trang viết một cách linh hoạt nhất, ấn tượng nhất. Đề cao cá tính sáng tạo của mỗi người nghệ sĩ, câu nói của Khrachenkô một lần nữa khẳng định vai trò của quá trình lao động nghệ thuật không ngừng: “Mỗi sáng tạo nghệ thuật chân chính tuyệt nhiên không phải là sự minh họa đơn giản cho tư tưởng này hoặc tư tưởng khác, cho dù ấy là tư tưởng rất hay”. [Các bạn đang đọc Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn Văn – bài số 3]
Xem thêm: Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn Văn
Nguồn: Những bài văn mẫu 12 – biên soạn Lưu Đức Hạnh
Các bạn có thể mua cuốn sách này tại khắp nhà sách.