Luyện tập mắt chữa nhược thị

Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách bệnh nhược thị rất quan trọng, trẻ bị nhược thị cần được điều trị càng sớm càng tốt. Điều trị nhược thị cho trẻ trước 4 tuổi chỉ mất 5 – 7 ngày, muộn hơn là hằng tuần, muộn hơn nữa phải mất hằng tháng. Nhưng khi trẻ 7 tuổi trở lên mới được phát hiện và điều trị thì cơ hội chữa khỏi bệnh rất khó khăn. Sau 1-2 năm mắc bệnh, thị lực của trẻ bị giảm nhiều, thậm chí, đến tuổi trưởng thành, thị lực của bệnh nhân giảm xuống mức 1/50, 1/100, ảnh hưởng rất lớn tới cuộc sống…

Khi điều trị nhược thị, tùy theo nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau. Phương pháp bịt mắt lành để chữa nhược thị cho mắt lác là phương pháp cổ xưa nhất, nhưng cho đến ngày nay, nó vẫn được ứng dụng nhiều nhất do có hiệu quả nhanh, cao và dễ thực hiện nhất. Trong rất nhiều trường hợp, chỉ cần chữa trị bằng phương pháp bịt mắt đơn giản là khỏi. Ngoài ra, nhược thị còn được điều trị bằng phương pháp phẫu thuật, làm thay đổi thị hướng ngoại tâm lệch lạc của mắt nhược thị trở về thị hướng chính tâm.

Bên cạnh đó, bệnh nhi có thể được áp dụng phương pháp tập luyện phục hồi chức năng thị giác bằng các bài tập đơn giản như nhặt thóc. Trộn lẫn thóc với gạo rồi khuyến khích trẻ nhặt riêng từng loại. Nó vừa như trò chơi khiến trẻ thích thú lại vừa giúp trẻ chữa bệnh nhược thị hiệu quả. Cũng có thể để trẻ tập bằng máy chuyên dụng với sự hướng dẫn của các bác sĩ, kỹ thuật viên chuyên khoa.

Việc điều trị bao gồm:

• Điều trị hoặc điều chỉnh lại những rối loạn về mắt gây nhược thị.
• Làm cho mắt bị nhược thị hoạt động để thị giác có thể phát triển bình thường

1. Điều trị những bệnh nguyên nhân

Chẳng hạn như những người bị tật khúc xạ (cận thị hoặc viễn thị) có thể điều chỉnh được bằng cách mang kính, những người bị đục thủy tinh thể có thể phẫu thuật để điều trị v.v…

Nhược thị là tình trạng giảm thị lực một hoặc hai mắt gây ra sự chênh lệch thị lực của hai mắt do bất thường về trục thần kinh thị giác. Não bộ nhận tín hiệu thị giác từ bên mắt tốt hơn và loại bỏ tín hiệu bên mắt yếu. Lâu dần mắt yếu hơn giảm thị lực, gây ra sự chênh lệch thị lực hai mắt, đó là bản chất của nhược thị.

Việc điều trị nhược thị phụ thuộc rất nhiều vào tuân thủ điều trị của bệnh nhân, do đó bác sĩ cần hướng dẫn bệnh nhân kỹ lưỡng cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả và tái khám định kỳ để đánh giá kết quả điều trị.

Nguyên nhân nhược thị là gì?

Có nhiều nguyên nhân gây nhược thị:

• Các bệnh gây cản trở đường đi từ ánh sáng vào mắt: Sụp mi nặng, màng đồng tử, đục thủy tinh thể bẩm sinh, tổn thương dịch kính... Tiên lượng nặng hơn khi các tổn thương này xảy ra ở một bên.

• Lác mắt: Gây ra tình trạng song thị nên não bộ sẽ loại bỏ tín hiệu từ một bên mắt mà chỉ xử lý hình ảnh mắt bên kia. Lâu dần một bên mắt bị giảm thị lực.

•  Tật khúc xạ: Gồm cận thị, viễn thị và loạn thị. Điều kiện để những tật khúc xạ này gây nhược thị là người bệnh mắc các tật khúc xạ ở mức độ nặng. 

• Lệch khúc xạ: Khúc xạ hai mắt không đều nhau. Gây nhược thị ở mắt có độ khúc xạ cao hơn, do hình ảnh của vật trên võng mạc luôn rõ nét ở mắt có độ khúc xạ thấp hơn. 

Chẩn đoán nhược thị như thế nào?

Chẩn đoán nhược thị cần dựa trên biểu hiện lâm sàng và cả các chỉ số cận lâm sàng (tức là phải dùng tới máy móc kiểm tra).

Về mặt biểu hiện lâm sàng:

• Do giảm thị lực một hoặc hai mắt nên bệnh nhân thường nheo mắt, nhắm mắt, nghiêng đầu mới nhìn rõ được vật.

• Có thể kèm theo lác hoặc không.

• Không phân biệt được độ nông sâu.

• Có thể có các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị là nguyên nhân gây nhược thị.

Chẩn đoán nhược thị cần dựa vào cả lâm sàng và cận lâm sàng

Cận lâm sàng: 

• Đo thị lực: Mức thị lực chẩn đoán là <20/30 hoặc chênh lệch thị lực hai mắt lớn hơn hai dòng.

• Siêu âm nhãn cầu, điện võng mạc để tìm nguyên nhân.

Chẩn đoán mức độ:

•  Nhược thị nhẹ có thị lực từ 20/40 đến 20/30.

•  Nhược thị trung bình có thị lực từ 20/100 đến 20/40.

• Nhược thị nặng là khi có thị lực nhỏ hơn 20/100.

Nhược thị có nguy hiểm không?

Nhược thị có thể dẫn tới mù lòa, bởi vậy các câu hỏi như nhược thị có nguy hiểm không, nhược thị có điều trị được không là lo lắng của rất nhiều người. Có thể biết rằng: 

• Nhược thị được biết đến là nguyên nhân hàng đầu gây giảm hoặc mất thị lực ở trẻ em.

• Nhược thị không phải là một tình trạng nguy hiểm cần được cấp cứu nhưng nếu phát hiện và điều trị muộn thì sẽ không đạt hiệu quả cao nhất, không những không cải thiện được thị lực cho bệnh nhân mà thậm chí có thể bị giảm hoặc mất thị lực vĩnh viễn.

• Nhược thị khiến bệnh nhân không nhìn rõ vật do đó trẻ em bị suy giảm kết quả học tập, ảnh hưởng tâm lý, còn người lớn thì hạn chế trong tuyển dụng nghề nghiệp và ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.

• Việc điều trị nhược thị khá khó khăn và có thể gây tình trạng nhược thị đảo ngược khiến việc điều trị tiếp theo còn khó khăn gấp bội.

Nhược thị có thể dẫn tới mất thị lực vĩnh viễn

Các cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả?

Về căn bản đa số thời gian điều trị nhược thị tại nhà, chỉ trừ những trường hợp nhược thị thực thể cần phẫu thuật để điều trị triệt để nguyên nhân là phải nằm viện điều trị. Nhược thị không phải tình trạng cấp cứu, do đó khi khám cho bệnh nhân bác sĩ cần giải thích cho người nhà về tình hình bệnh nhân, dùng thuốc gì và hướng dẫn cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả.

Các phương pháp điều trị tại nhà gồm hạn chế sử dụng mắt lành, kích thích sử dụng mắt nhược thị và các bài tập luyện mắt, thay đổi lối sống sinh hoạt.

Hạn chế sử dụng mắt lành

Phương pháp bịt mắt: 

• Dùng băng dán trực tiếp che mắt hoặc dán băng che phía trên mắt kính. Ngoài ra có thể sử dụng kính tiếp xúc mờ hoặc đậm.

• Thời gian thực hiện phương pháp này phụ thuộc vào mức độ nhược thị: Với nhược thị nặng thì cần bịt hoàn toàn trong ngày hoặc có thể bịt hoàn toàn trừ 1 giờ. Bên cạnh đó cũng có thể bịt mắt trong 1/2 thời gian trẻ thức (trẻ dưới 01 tuổi).

• Thời gian theo dõi: Tương ứng với số tuổi, thường là 1 tuần ứng với 1 tuổi. Cụ thể là: Nếu trẻ 1 tuổi theo dõi sau 1 tuần, tiếp đến trẻ 2 tuổi thì theo dõi sau 2 tuần và trẻ 3 tuổi cần theo dõi sau 3 tuần.

• Kể cả khi chưa phát hiện bất thường cũng nên kiểm tra bên mắt còn lại để tránh nhược thị đảo ngược.

Phương pháp gia phạt

Mục đích làm mờ hình ảnh mắt lành bằng cách dùng thuốc hoặc kính.

•  Gia phạt gần: Dùng Atropin 1% tra vào mắt lành 1 giọt mỗi ngày và không chỉnh kính nếu có tật khúc xạ, khiến đồng tử giãn ra, mắt lành chỉ nhìn được xa không nhìn được gần. Tuần đầu tiên nhỏ 1 giọt/ngày, tuần thứ 2 chỉ nhỏ cuối tuần, mỗi ngày 1 giọt. Sử dụng kính tối ưu cho mắt bị nhược thị.

• Gia phạt xa: Thặng chỉnh kính (thặng chỉnh kính bên lành lên ít nhất +3 diop) khiến mắt lành chỉ nhìn được gần, nhìn xa không rõ.

• Gia phạt toàn bộ: Nhỏ atropin hàng ngày và điều chỉnh kính ở mắt lành, mắt nhược thị chỉnh kính như bình thường.

Cần hướng dẫn bệnh nhân thật cẩn thận, đơn giản, dễ hiểu bởi cả hai phương pháp này đều phụ thuộc rất nhiều vào tuân thủ điều trị của bệnh nhân.

Cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả, khoa học

Kích thích sử dụng mắt nhược thị

Kích thích mắt nhược thị bằng việc xâu hạt cườm, tập đồ hình, tập trên máy Synoptophore, đọc sách...

Các phương pháp luyện mắt

Bệnh nhân nhược thị luyện mắt bằng các phương pháp sau:

• Đảo mắt theo chiều kim đồng hồ/ngược chiều kim đồng hồ: Hướng dẫn bệnh nhân che mắt bình thường lại, mắt nhược thị nhìn theo một vật di chuyển theo chiều kim đồng hồ và nhìn ngược trở lại.

• Có thể tập đảo mắt tương tự theo các hướng từ trên xuống, sang phải, sang trái, theo hình ziczac, theo đường chéo, đường xoắn ốc…

• Bài tập với bút: Bệnh nhân cầm bút đưa thẳng trước mặt rồi di chuyển sang phải, trái và mắt phải dõi theo chuyển động của bút liên tục. Khi mắt cảm thấy mỏi hãy dừng lại và massage mắt.

• Chơi các game trên điện thoại, máy tính giúp tăng sự tập trung như trứng khủng long, hứng trứng gà… 

• Nhắm chặt mắt mắt trong vài giây, sau đó nhanh chóng mở mắt, lặp lại từ 3-5 lần để giúp mắt thư giãn.

• Massage mắt khi nhắm.

Cách phòng tránh nhược thị

Bản chất là tìm ra nguyên nhân gây nhược thị và xử lý chúng trước khi trở nên nhược thị:

• Sụp mi, đục thủy tinh thể, tổn thương dịch kích: Cần can thiệp càng sớm càng tốt nhất là những trường hợp đã bắt đầu có dấu hiệu giảm thị lực.

• Lác mắt: Phẫu thuật xử trí mắt lác, chỉnh lại trục nhãn cầu, nới lỏng hay siết chặt các cơ nhãn cầu.

• Tật khúc xạ, lệch khúc xạ: Đeo kính tối ưu để điều trị tật khúc xạ, tránh để tật khúc xạ tiến triển đến mức độ nặng. 

• Cận thị: Đeo kính phân kỳ, chọn kính có độ diop thấp nhất và cho thị lực tối đa.

• Viễn thị: Chỉ cần đeo kính khi nhìn gần, khi đọc sách, kính hội tụ để ảnh của vật rơi vào đúng võng mạc.

• Loạn thị: Đeo kính có chỉnh loạn thị theo các trục khác nhau.

Nhược thị là một bệnh điều trị tại nhà là chủ yếu và việc tuân thủ điều trị của bệnh nhân rất quan trọng nên việc hướng dẫn bệnh nhân cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả là phương pháp vô cùng cần thiết, mang ý nghĩa tiên quyết trong điều trị nhược thị.

Mong rằng bài viết này đã mang đến cho bạn đọc những thông tin hữu ích về nhược thị và cách điều trị nhược thị tại nhà hiệu quả để quá trình điều trị đạt kết quả tốt nhất. Và đừng quên theo dõi trang web của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật những kiến thức hữu ích về y học và đời sống nhé!