Mục lục bài viết
- 1.Trợ cấp là gì ? Trợ cấp có phải hiện tượng bị cấm không ?
- 2.Có những loại trợ cấp nào và cơ chế áp dụng ra sao ?
- 3. Vụ kiện chống trợ cấp là gì ?
- 4.Thuế chống trợ cấp là gì ?
- 5. Mức trợ cấp được xác định như thế nào?
1.Trợ cấp là gì ? Trợ cấp có phải hiện tượng bị cấm không ?
Trong WTO, trợ cấp được hiểu là bất kỳ hỗ trợ tài chính nào của Nhà nước hoặc một tổ chức công [trung ương hoặc địa phương] dưới một trong các hình thức sau mang lại lợi ích cho doanh nghiệp/ngành sản xuất:
Hỗ trợ trực tiếp bằng tiền chuyển ngay [ví dụ cấp vốn, cho vay, góp cổ phần] hoặc hứa chuyển [ví dụ bảo lãnh cho các khoản vay];
Miễn hoặc cho qua những khoản thu lẽ ra phải đóng [ví dụ ưu đãi thuế, tín dụng];
Mua hàng, cung cấp các dịch vụ hoặc hàng hoá [trừ cơ sở hạ tầng chung];
Thanh toán tiền cho một nhà tài trợ hoặc giao cho một đơn vị tư nhân tiến hành các hoạt động [I], [II], [III] nêu trên theo cách thức mà Chính phủ vẫn làm.
Các khoản hỗ trợ này được hiểu là mang lại lợi ích cho đối tượng được hưởng hỗ trợ nếu nó được thực hiện theo cách mà một nhà đầu tư tư nhân, một ngân hàng thương mại...bình thường sẽ không khi nào làm như vậy [vì đi ngược lại những tính toán thương mại thông thường]
Trong WTO, trợ cấp là hình thức được phép, nhưng là trong các giới hạn và điều kiện nhất định. WTO có 02 hệ thống quy định riêng về trợ cấp, áp dụng cho 02 nhóm sản phẩm:
Đối với hàng công nghiệp: Các loại trợ cấp, các quy tắc và điều kiện cho từng loại cùng với các biện pháp xử lý nếu có vi phạm hoặc trợ cấp gây thiệt hại được quy định trong Hiệp định về trợ cấp và các biện pháp đối kháng [Agreement on Subsidies and Countervailing Measures - Hiệp định SCM];
>> Xem thêm: Thương mại dịch vụ - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn.
Đối với hàng nông sản: Tuân thủ Hiệp định Nông nghiệp của WTO
2.Có những loại trợ cấp nào và cơ chế áp dụng ra sao ?
Có 03 loại trợ cấp, với quy chế áp dụng khác nhau: Trợ cấp bị cấm [Trợ cấp đèn đỏ]
Bao gồm:
Trợ cấp xuất khẩu [trợ cấp căn cứ vào kết quả xuất khẩu, ví dụ thưởng xuất khẩu, trợ cấp nguyên liệu đầu vào để xuất khẩu, miễn thuế/giảm thuế cao hơn mức mà sản phẩm tương tự bán trong nước được hưởng, ưu đãi bảo hiểm xuất khẩu, ưu đãi tín dụng
xuất khẩu...]; hoặc
Trợ cấp nhằm ưu tiên sử dụng hàng nội địa so với hàng nhập khẩu
Đây là những hình thức trợ cấp mà hiện tất cả các thành viên WTO đều bị cấm áp dụng. Trợ cấp không bị khiếu kiện [Trợ cấp đèn xanh]
Bao gồm:
Trợ cấp không cá biệt: Tức là các loại trợ cấp không hướng tới một [một nhóm] doanh nghiệp/ngành/ khu vực địa lý nào. Tiêu chí để hưởng trợ cấp là khách quan; không cho cơ quan có thẩm quyền cấp khả năng tuỳ tiện xem xét và không tạo ra hệ quả ưu đãi riêng đối với bất kỳ đối tượng nào; hoặc Các trợ cấp sau [dù cá biệt hay không cá biệt]: Trợ cấp cho hoạt động nghiên cứu do các công ty, tổ chức nghiên cứu tiến hành [với một số điều kiện về loại trợ cấp và mức trợ cấp cụ thể]; Trợ cấp cho các khu vực khó khăn [với các tiêu chí xác định cụ thể về mức thu nhập bình quân hoặc tỷ lệ thất nghiệp] Trợ cấp để hỗ trợ điều chỉnh các điều kiện sản xuất cho phù hợp với môi trường kinh doanh mới .Các nước thành viên có thể áp dụng các hình thức này mà không bị thành viên khác khiếu kiện [tức là loại trợ cấp được phép vô điều kiện]. Trợ cấp không bị cấm nhưng có thể bị khiếu kiện [Trợ cấp đèn vàng]
Bao gồm tất cả các loại trợ cấp có tính cá biệt [trừ các loại trợ cấp đèn xanh]. Các nước thành viên có thể áp dụng các hình thức trợ cấp này nhưng nếu gây thiệt hại cho nước thành viên khác hoặc ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước thành viên khác thì có thể bị kiện ra WTO.
Việt Nam cam kết gì về trợ cấp khi gia nhập WTO
Thông thường, trong quá trình đàm phán gia nhập WTO, các nước có thể đàm phán để điều chỉnh một số nội dung so với quy định chung về trợ cấp tại Hiệp định SCM. Đối với Việt Nam, những điều chỉnh này bao gồm: Trợ cấp đèn đỏ:
Việt Nam cam kết bãi bỏ hoàn toàn các loại trợ cấp này [bao gồm trợ cấp xuất khẩu và trợ cấp khuyến khích thay thế hàng nhập khẩu] từ thời điểm gia nhập. Riêng đối với các ưu đãi đầu tư [ưu đãi về thuế] dựa trên tiêu chí thành tích xuất khẩu và tỷ lệ nội địa hoá mà cơ quan Nhà nước đã cho phép doanh nghiệp được hưởng từ trước ngày gia nhập WTO thì sẽ được tiếp tục thực hiện cho đến hết 5 năm kể từ ngày gia nhập. Các loại trợ cấp khác và các hình thức xử lý vi phạm hoặc biện pháp đối kháng: Tuân thủ Hiệp định SCM.
Như vậy, các doanh nghiệp nội địa và FDI đã thành lập và được hưởng ưu đãi thuế dựa trên tiêu chí xuất khẩu hoặc tỷ lệ nội địa hoá sẽ tiếp tục được hưởng ưu đãi đến hết 11/1/2012. Trừ ngoại lệ này, tất cả các hình thức trợ cấp khác mà doanh nghiệp được hưởng lợi sẽ tuân thủ các quy định tại Hiệp định SCM [xem câu Hỏi và Đáp số 3].
3. Vụ kiện chống trợ cấp là gì ?
Đây thực chất là một quy trình Kiện - Điều tra - Kết luận - Áp dụng biện pháp chống trợ cấp [còn gọi là biện pháp đối kháng] mà nước nhập khẩu tiến hành đối với một loại hàng hoá nhập khẩu từ một nước nhất định khi có những nghi ngờ rằng hàng hoá được trợ cấp [trừ trợ cấp đèn xanh] và gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước nhập khẩu. Mặc dù thường được gọi là “vụ kiện” [theo cách gọi ở Việt Nam], đây không phải thủ tục tố tụng tại Toà án mà là một thủ tục hành chính và do cơ quan hành chính nước nhập khẩu thực hiện. Thủ tục này liên quan đến một bên là ngành sản xuất nội địa và một bên là các nhà sản xuất, xuất khẩu nước ngoài. Khác với thủ tục kiện chống bán phá giá, kiện chống trợ cấp liên quan đến cả Chính phủ nước xuất khẩu [vì liên quan đến khoản trợ cấp]. Thủ tục, trình tự kiện chống trợ cấp gần tương tự với thủ tục, trình tự kiện chống bán phá giá. Cần lưu ý là thủ tục này được quy định gần giống thủ tục tố tụng tại toà án [nên thường được gọi là “vụ kiện”]. Khi cơ quan hành chính ra quyết định cuối cùng về việc áp dụng hay không áp dụng biện pháp chống trợ cấp, các bên không đồng ý với quyết định này có thể kiện cơ quan này ra Toà án có thẩm quyền của nước nhập khẩu.
Quy định về kiện chống trợ cấp
Các vấn đề về trình tự, thủ tục kiện chống trợ cấp và các điều kiện áp dụng biện pháp đối kháng được quy định tại:
Hiệp định SCM: Bao gồm các nguyên tắc chung có liên quan đến trợ cấp và biện pháp đối kháng [mà tất cả các thành viên WTO phải tuân thủ]; Pháp luật nội địa nước nhập khẩu: Bao gồm các quy định cụ thể về trình tự, thủ tục kiện và điều kiện áp dụng biện pháp đối kháng.
Để có các kiến thức chung về kiện chống trợ cấp, doanh nghiệp có thể tìm thông tin tại Hiệp định SCM. Tuy nhiên, để phục vụ các vụ kiện cụ thể tại mỗi nước, doanh nghiệp cần tiếp cận pháp luật về chống trợ cấp của nước đó.
4.Thuế chống trợ cấp là gì ?
Thuế chống trợ cấp [còn gọi là thuế đối kháng] là khoản thuế bổ sung [ngoài thuế nhập khẩu thông thường] đánh vào sản phẩm nước ngoài được trợ cấp vào nước nhập khẩu.
Đây là biện pháp chống trợ cấp [còn gọi là biện pháp đối kháng] nhằm vào các nhà sản xuất xuất khẩu nước ngoài được trợ cấp [thông qua thủ tục điều tra chống trợ cấp do nước nhập khẩu tiến hành] chứ không nhằm vào chính phủ nước ngoài đã thực hiện việc trợ cấp [WTO quy định các cơ chế xử lý khác mang tính đa phương cho trường hợp này].
Điều kiện áp dụng thuế chống trợ cấp
Không phải cứ có hiện tượng hàng hoá nước ngoài được trợ cấp là nước nhập khẩu có thể áp dụng các biện pháp chống trợ cấp đối với hàng hoá đó. Theo quy định của WTO thì việc áp dụng các biện pháp chống trợ cấp chỉ có thể thực hiện nếu cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu, sau khi đã tiến hành điều tra chống trợ cấp, ra kết luận khẳng định sự tồn tại đồng thời của cả 03 điều kiện sau:
>> Xem thêm: Khái niệm và đặc điểm của hoạt động thương mại quốc tế
Hàng hoá nhập khẩu được trợ cấp [với biên độ trợ cấp - tức là trị giá phần trợ cấp trên trị giá hàng hóa liên quan - không thấp hơn 1%];
Ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước nhập khẩu bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe doạ thiệt hại đáng kể hoặc ngăn cản đáng kể sự hình thành của ngành sản xuất trong nước [gọi chung là yếu tố “thiệt hại”];
Có mối quan hệ nhân quả giữa việc hàng nhập khẩu được trợ cấp và thiệt hại nói trên.
5. Mức trợ cấp được xác định như thế nào?
Để xác định hàng hoá nhập khẩu có được trợ cấp hay không, cơ quan điều tra nước nhập khẩu sẽ tiến hành tính toán mức trợ cấp của hàng hoá đó. Phương pháp tính toán chi tiết tuân thủ pháp luật của nước điều tra về vấn đề này, nhưng về cơ bản theo các hướng dẫn sau: Nếu Nhà nước cho doanh nghiệp vay một khoản với mức lãi suất thấp hơn mức lãi suất thương mại bình thường cho khoản vay tương tự: Mức trợ cấp được tính là phần chênh lệch giữa 2 mức lãi suất này; Nếu Nhà nước bảo lãnh vay với phí bảo lãnh thấp hơn chi phí mà doanh nghiệp phải trả cho khoản vay thương mại tương tự nếu không có bảo lãnh của Nhà nước: Mức trợ cấp sẽ được tính là phần chênh lệch giữa 2 mức này; Nếu Nhà nước mua hoặc cung cấp hàng hoá, dịch vụ với giá mua cao hơn mức hợp lý hoặc giá cung cấp thấp hơn mức hợp lý [xác định theo các điều kiện thị trường của hàng hoá/dịch vụ liên quan]: mức trợ cấp là mức chênh lệnh giá. Biên độ trợ cấp được tính theo phần trăm mức trợ cấp trên trị giá hàng hoá.
Yếu tố “thiệt hại” được xác định như thế nào?
Việc xác định “thiệt hại” là một bước không thể thiếu trong một vụ điều tra chống trợ cấp và chỉ khi kết luận điều tra khẳng định có thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất nội địa nước nhập khẩu thì nước nhập khẩu mới có thể xem xét việc áp dụng các biện pháp chống trợ cấp.
Về hình thức, các thiệt hại này có thể tồn tại dưới 02 dạng: thiệt hại thực tế, hoặc nguy cơ thiệt hại [nguy cơ rất gần];
>> Xem thêm: Phân tích quan hệ Việt Nam - Tổ chức thương mại quốc tế [WTO]
Về mức độ, các thiệt hại này phải ở mức đáng kể; Về phương pháp, các thiệt hại thực tế được xem xét trên cơ sở phân tích tất cả các yếu tố có liên quan đến thực trạng của ngành sản xuất nội địa [ví dụ tỷ lệ và mức tăng lượng nhập khẩu, thị phần của sản phẩm nhập khẩu, thay đổi về doanh số, sản lượng, năng suất, nhân công...].
Luật Minh Khuê [ sưu tầm và biên tập]
>> Xem thêm: Phân tích vai trò của thương mại quốc tế đối với doanh nghiệp, quốc gia ?
>> Xem thêm: Phân tích các công cụ và biện pháp chủ yếu của chính sách thương mại quốc tế về hàng hóa