Sơ đồ hệ tiêu hóa trên cơ thể con người

Suckhoedoisong.vn - Hệ tiêu hóa bao gồm ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa. Các cơ quan này giúp cắt nhỏ và phân giải thức ăn, giúp cơ thể dễ dàng hấp thụ dinh dưỡng.

Hệ tiêu hóa hoạt động như thế nào?

Hệ tiêu hóa ở người được chia làm 2 phần: Ống tiêu hóa bao gồm miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, đại tràng, trực tràng, hậu môn. Tuyến tiêu hóa gồm tuyến nước bọt, tuyến tiêu hóa tụy, gan, mật.

Quá trình tiêu hóa bắt đầu hoạt động khi thức ăn được đưa vào miệng. Cơ hàm giúp nghiền thức ăn thành miếng nhỏ. Nước bọt được tiết ra từ tuyến nước bọt giúp làm ướt, mềm thức ăn đồng thời có chứa các enzym giúp phân hủy tinh bột, protein thành các phân tử nhỏ và đơn giản hơn.

Thức ăn sau khi được cắt nhỏ bắt đầu đi xuống họng rồi xuống thực quản. Thực quản tiếp nhận thức ăn và chuyển xuống dạ dày bằng các cơ co thắt (hay nhu động). Thực quản và dạ dày được ngăn bởi cơ vòng thực quản dưới, hay còn gọi là “van”. Chiếc “van” này giúp thức ăn ở dạ dày không bị trào ngược lên thực quản.

(Ảnh minh họa)

Tại dạ dày, hoạt động co bóp cùng axit dạ dày sẽ phân giải thức ăn thành dạng bán lỏng. Trong ruột non, quá trình tiêu hóa diễn ra phần lớn tại đây với sự hỗ trợ của dịch mật, dịch tụy và dịch ruột. Các tế bào biểu mô ruột chứa nhiều vi nhung mao giúp tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn. Trong ruột già, thức ăn di chuyển chậm hơn để tạo điều kiện cho quá trình lên men của hệ vi khuẩn đường ruột diễn ra. Tại đây nước được hấp thụ và chất thải lưu trữ dưới dạng phân để thải ra ngoài theo đường đại tiện qua ống hậu môn và hậu môn.

Vi khuẩn có vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa. Ở đoạn trên của ống tiêu hóa, các vi khuẩn tham gia vào quá trình tiêu hóa bằng cách lên men thức ăn đã nghiền nát. Carbohydrate làm sản sinh axit béo chuỗi ngắn. Các tế bào ruột già dùng axit béo này như một loại nguyên liệu. Nhờ đó, nhu động ruột được kích thích giúp các vấn đề tiêu hóa diễn ra trơn tru. Từ đó ngăn chặn và cải thiện được táo bón, biếng ăn, tiêu chảy.

Những vấn đề phổ biến của hệ tiêu hóa mà bạn nên biết

Hệ thống tiêu hóa đóng vai trò khá quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Tiêu biểu là đường ruột. Trong cuốn Nhân tố Enzyme của giáo sư Hiromi Shinya (Giáo sư chuyên ngành phẫu thuật tại Đại học Y Albert Einstein, Trưởng khoa nội soi bệnh viện Beth Israel) có viết rằng “Đường ruột chính là bộ não thứ 2 biết tự suy nghĩ”.

Chính vì vậy, khi đường ruột gặp vấn đề, một mắt xích quan trọng trong hệ thống tiêu hóa bị chệch gây ảnh hưởng đến cả hệ thống. Các bệnh thường gặp phổ biến khi hệ tiêu hóa “gặp nạn” như:

- Trào ngược dạ dày thực quản

- Bệnh viêm đại tràng, bệnh Crohn

- Bệnh trĩ

- Rối loạn tiêu hóa, táo bón, tiêu chảy…

Rối loạn tiêu hóa, táo bón, tiêu chảy là vấn đề phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh có thể do ăn phải thức ăn đã bị ôi thiu nhiễm khuẩn hoặc thức ăn có chứa độc tố vi khuẩn tiết ra, các loại độc tố này gây tác động lên niêm mạc ruột và ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa. Ngoài ra, vi khuẩn gây hại theo thức ăn, đồ uống xâm nhập vào cơ thể gây ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột.

(Ảnh minh họa)

Khi số lượng hại khuẩn tăng, chúng tiết độc tố gây tổn thương niêm mạc ruột, thành đại tràng, xâm lấn và tấn công lợi khuẩn bằng cách tranh chỗ bám, thức ăn, dinh dưỡng… Không đủ lợi khuẩn sẽ không hỗ trợ cơ thể sản xuất và tổng hợp vitamin, enzyme khiến việc tiêu hóa thức ăn, hấp thu dinh dưỡng kém và dần suy yếu. Từ đó gây ra vấn đề táo bón, tiêu chảy, hay biếng ăn.

Trào ngược dạ dày thực quản là bệnh tiêu hóa mạn tính gây chứng ợ nóng, khó tiêu. Bệnh do van giữa thực quản và dạ dày suy yếu khiến axit dạ dày hoặc dịch mật trào ngược từ dạ dày lên thực quản.

Bệnh Crohn, viêm đại tràng là xuất hiện hiện những tổn thương thực thể (ổ viêm, viêm từng vùng) trên niêm mạc ruột, đại tràng. Bệnh có thể khiến bụng đau quặn, ăn không ngon, mất ngủ, đi ngoài nhiều lần phân nát, lỏng…

Bào tử lợi khuẩn LiveSpo Pregmom là sản phẩm ứng dụng công nghệ “Bào tử lợi khuẩn Dr. ANH” với thành phần chứa trên 3 tỷ lợi khuẩn sống Bacillus subtilis, Bacillus clausii, Bacillus coagulans và nước cất vừa đủ 5ml có tác dụng:

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Bác sĩ Nội soi tiêu hoá - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Đã bao giờ bạn tự hỏi, quá trình tiêu hóa thức ăn ở người diễn ra như thế nào không? Phải chăng hệ tiêu hóa của con người rất phức tạp? Những thông tin sau đây sẽ cho bạn chứng kiến tận mắt những gì xảy ra với thức ăn trong từng giai đoạn của quá trình tiêu hóa ở người.

Hành trình tiêu hóa ở người khoảng 12 tiếng, qua một quãng đường dài 4m gồm dạ dày, ruột non, ruột già...

1. Quá trình tiêu hóa ở người

Tiêu hóa là một quá trình khá phức tạp, giúp chuyển hóa thức ăn thành chất dinh dưỡng mà cơ thể sử dụng được, để tăng trưởng, nạp năng lượng và sửa chữa các tế bào cần thiết. Ngoài các chất dinh dưỡng, quá trình tiêu hóa ở người còn tạo ra các chất thải mà sau đó được loại bỏ khỏi cơ thể.

Hệ tiêu hóa của con người (hay còn gọi là hệ dạ dày - ruột) là một ống xoắn dài, bắt đầu từ miệng và kết thúc ở hậu môn. Quá trình tiêu hóa thức ăn được cấu thành từ một loạt các cơ, phối hợp với nhau để tạo nên luồng chuyển động đẩy thức ăn đi và sự hỗ trợ từ các tế bào sản xuất enzyme và hormone để chuyển hóa và phân hủy thức ăn. Ngoài ra, có ba cơ quan khác cần thiết cho việc tiêu hóa thức ăn: gan, túi mật và tuyến tụy.

2. Hành trình chuyển hóa thức ăn thông qua hệ tiêu hóa của con người

Trạm đầu tiên: Miệng

Miệng chính là “điểm khởi hành” của hệ tiêu hóa. Trên thực tế, quá trình tiêu hóa thức ăn bắt đầu từ trước cả khi bạn bắt đầu nhai miếng đầu tiên. Cụ thể, mùi thức ăn kích hoạt tiết ra nước bọt, khiến khoang miệng của bạn trở nên ướt, sẵn sàng “chào đón” thức ăn đưa vào. Khi bạn bắt đầu nếm thức ăn, lượng nước bọt tăng lên.

Quá trình tiêu hóa thức ăn bắt đầu ngay từ miệng. Răng nghiền thức ăn, còn lưỡi tiết ra nước bọt để hỗ trợ tiêu hóa thức ăn

Đến khi bạn bắt đầu nhai, chuyển động của cơ hàm và răng giúp thức ăn bị tách xé ra thành từng miếng nhỏ đủ để tiêu hóa. Lúc này, tuyến nước bọt hoạt động mạnh. Nước bọt tiết ra có chứa các enzyme phân hủy thức ăn thành một dạng mà cơ thể bạn có thể hấp thụ và sử dụng. Chính vì vậy, ăn chậm và nhai kỹ thức ăn sẽ hỗ trợ rất nhiều cho hệ tiêu hóa của bạn.

Trạm thứ 2: Hầu họng và thực quản

Vùng hầu họng (hay cổ họng) là một phần của đường tiêu hóa, nhận thức ăn xuống từ miệng. Phía dưới của hầu họng được chia làm hai nhánh là thực quản và khí quản. Thực quản là con đường vận chuyển thức ăn đến dạ dày, trong khi khí quản dẫn lưu không khí vào trong phổi.

Hành động nuốt được diễn ra ở hầu họng, là một phản xạ vừa mang tính thụ động vừa mang tính chủ động. Lưỡi và vòm miệng (hàm ếch) là hai bộ phận giúp đẩy thức ăn vào họng kết hợp với phản xạ đóng khí quản. Nhờ vậy, thức ăn qua miệng chỉ có con đường đi tiếp duy nhất là vào thực quản.

Thực quản bao gồm các cơ hợp lại, tạo thành dạng ống, kéo dài từ hầu họng đến thẳng dạ dày. Thức ăn được đẩy một chiều qua thực quản để vào dạ dày bằng một loạt các cơn co thắt, gọi là nhu động.

Nhu động giúp đưa thức ăn đi theo một chiều từ thực quản, qua dạ dày, xuống ruột

Ngay trước khi vào dạ dày, thức ăn phải đi qua lỗ tâm vị, một cơ hình vòng quan trọng, được gọi là cơ thắt thực quản dưới (LES). Cơ thắt này chỉ mở ra để thức ăn hoặc nước uống đi vào dạ dày và đóng lại ngay sau đó để giữ chúng không di chuyển ngược lại. Nếu vì lý do nào đó khiến cho cơ thắt thực quản dưới hoạt động không chính xác, bạn có thể bị một tình trạng gọi là trào ngược dạ dày thực quản (GERD), gây ợ nóng và có cảm giác thức ăn bị trào ngược trở lại thực quản.

Thức ăn vào dạ dày thông qua cơ thắt thực quản

Trạm thứ 3: Dạ dày và ruột non

Dạ dày là cơ quan quan trọng đối với hệ tiêu hóa của con người, có dạng giống như một chiếc túi, cấu tạo bởi hàng loạt cơ bắp hoạt động mạnh mẽ. Ngoài việc lưu giữ thức ăn, dạ dày đóng vai trò như là máy trộn và máy xay thức ăn. Dạ dày tiết ra axit và các enzyme, chúng hỗ trợ đắc lực trong quá trình nghiền, phá vỡ và chuyển hóa thức ăn thành dạng lỏng hoặc bột nhão.

Thức ăn được nghiền nhỏ nhờ các cơ bắp mạnh mẽ trong dạ dày.

Đồng thời, các axit và enzym được dạ dày tiết ra sẽ phân giải thức ăn thành dạng lỏng hoặc hỗn hợp nhão.

Tiếp theo, hỗn hợp thức ăn này sẽ di chuyển xuống ruột non và tiếp tục quá trình tiêu hóa thức ăn. Khoảng thời gian giữa các bữa ăn là lúc dạ dày giải phóng phần thức ăn tàn dư không thể hóa lỏng được, chúng sẽ nhanh chóng di chuyển xuống ruột và được loại bỏ.

Thức ăn được đưa xuống ruột non thông qua một bộ phận gọi là "cơ thắt môn vị".

Ruột non cũng là một bộ phận vô cùng quan trọng tham gia vào quá trình tiêu hóa ở người. Đây là nơi hấp thụ hầu hết các chất dinh dưỡng nạp vào cơ thể thông qua thức ăn. Tại đây, thức ăn tiếp tục được tiêu hóa với sự tham gia của nhu động ruột cùng các enzyme do tuyến tụy tiết ra và mật từ gan tiết ra. Nhu động ruột giúp đẩy thức ăn đi và trộn chúng với dịch tiết tiêu hóa từ tuyến tụy, gan và cả mật. Về cấu tạo, ruột non được tạo thành từ ba phân đoạn gồm: tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng. Tá tràng chủ yếu chịu trách nhiệm cho quá trình phân hủy thức ăn tiếp tục, trong khi hỗng tràng và hồi tràng đảm nhiệm vai trò hấp thụ các chất dinh dưỡng vào máu.

Ruột non với chiều dài hơn 3m, là nơi hấp thụ hầu hết các chất dinh dưỡng từ thức ăn.

Trong thời gian thức ăn được lưu giữ ở ruột non, chất dinh dưỡng được hấp thụ qua thành ruột và vào máu. Những gì còn sót lại chính là chất thải, tiếp tục di chuyển vào ruột già (đại tràng).

Tất cả các bộ phận tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn ở phía trên ruột già, được gọi là đường tiêu hóa trên. Tất cả mọi hoạt động từ ruột già trở đi là ở đường tiêu hóa dưới.

Trạm thứ 4: Đại tràng, trực tràng và hậu môn

(ruột già) là một ống cơ nối liền ruột non với trực tràng. Về cấu tạo, đại tràng được tạo thành từ manh tràng, kết tràng lên, kết tràng ngang, kết tràng xuống và đại tràng sigma, đoạn nối với trực tràng. Trong đó, ruột thừa là một bộ phận dạng túi nhỏ, gắn vào manh tràng. Ruột già là một cơ quan chuyên biệt, chịu trách nhiệm xử lý chất thải giúp cho quá trình đại tiện (bài tiết chất thải) trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn.

Phần thức ăn còn sót lại (hầu hết là bã, vi khuẩn và các tế bào chết từ ruột) sẽ tiến thẳng xuống ruột già qua manh tràng.

Phân và các chất thải còn sót lại từ quá trình tiêu hóa ở người đi qua ruột già bằng sự co bóp của nhu động. Đầu tiên, phân ở trạng thái lỏng. Tuy nhiên, khi đi qua đại tràng, phân lỏng được hấp thu nước trở lại và trở thành dạng rắn. Phân được lưu giữ bên trong đại tràng sigma (hình chữ S) cho đến khi nhận được một sự kích thích nhu động đủ mạnh để đẩy nó vào trực tràng (thường sự kích thích này xảy ra một hoặc hai lần mỗi ngày).

Ruột già thực hiện tách nước bên trong hỗn hợp chất thải lỏng và chuyển chúng thành dạng rắn.

Thông thường phải mất khoảng 36 giờ để phân di chuyển qua đại tràng. Bản chất của phân chủ yếu là mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn. Những vi khuẩn này có nhiều chức năng rất hữu ích, chẳng hạn như tổng hợp các loại vitamin khác nhau, xử lý chất thải và các hạt thực phẩm, bảo vệ cơ thể chống lại các vi khuẩn có hại. Khi lượng chất thải ở kết tràng dưới trở nên quá nhiều, bộ phận này sẽ đẩy chúng vào trực tràng để bắt đầu quá trình đào thải.

Trực tràng là không gian kết nối đại tràng với hậu môn. Chức năng của trực tràng bao gồm:

• Tiếp nhận chất thải từ đại tràng
• Ra tín hiệu kích hoạt cơ thể chúng ta thực hiện quá trình đào thải phân
• Lưu giữ phân cho đến khi sự đào thải diễn ra.

Hậu môn là bộ phận cuối cùng trong hệ tiêu hóa của con người. Hậu môn bao gồm hàng loạt các cơ dọc theo xương chậu (cơ sàn chậu) và hai cơ khác gọi là cơ thắt hậu môn (gồm bên trong và bên ngoài).

Cơ sàn chậu tạo ra một góc ngăn giữa trực tràng và hậu môn, không cho chất thải đi ra ngoài khi chưa cần thiết. Cơ thắt hậu môn kiểm soát luồng di chuyển của chất thải. Trong đó, cơ thắt hậu môn bên trong luôn được giữ kín (trừ khi phân đi vào trực tràng), nhằm kiềm chế sự phóng thích của phân và chất thải trong khi chúng ta đang ngủ hoặc chưa có cảm giác muốn đi đại tiện. Còn khi chúng ta đã cảm thấy muốn đi đại tiện, cơ thắt hậu môn bên ngoài sẽ ngăn cản sự phóng thích của phân cho đến khi chúng ta bắt đầu đại tiện.

Cuối cùng, toàn bộ thức ăn sau khi được cơ thể hấp thu dinh dưỡng thì đã sẵn sàng để chúng ta tống khứ ra ngoài.

Nói chung, quá trình tiêu hóa thức ăn ở người phụ thuộc nhiều vào hoạt động của một mạng lưới lớn các dây thần kinh, hormone và cơ bắp. Nếu xảy ra vấn đề với bất kỳ thành phần nào trong số đó, hệ tiêu hóa có thể gặp trục trặc, thậm chí xảy ra nhiều bệnh lý nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.

Hệ tiêu hóa bao gồm ống tiêu hóa trải dài từ miệng đến hậu môn cùng nhiều cơ quan tham gia như gan, mật tụy.. vì vậy bất kỳ một tổn thương nào của các cơ quan trên cũng đếu ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.

Các triệu chứng rất đa dạng từ đau ngực, bụng, ợ hơi, ợ chua, ợ nóng, rối loạn bài tiết phân, vàng da, thiếu máu, gầy sút cân.. biểu hiện cho rất nhiều bệnh từ nhẹ đến nặng, thậm chí còn nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, bạn nên đi khám sớm khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào bất thường của hệ thống tiêu hóa.

Hệ thống bệnh viện Vinmec khám nội soi tiêu hóa theo tiêu chuẩn Nhật Bản cùng với trang thiết bị hiện đại phát hiện chính xác những vẫn đề về tiêu hóa kể cả chẩn đoán và điều trị ung thư sớm.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số hoặc đặt lịch trực tiếp . Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.