Đối với một số người, cà phê đã trở thành một phần không thể tách rời trong cuộc sống hàng ngày. Không uống cà phê, thật khó để tập trung vào công việc. Tuy nhiên, cũng có những người uống cà phê vẫn buồn ngủ.
Rõ ràng, có một số lý do tại sao uống cà phê không có tác dụng đối với một số người. Đây là lời giải thích đầy đủ.
Hiểu cà phê hoạt động như thế nào trong cơ thể
Để hiểu tại sao dù buồn ngủ vẫn uống cà phê, trước tiên bạn phải biết cà phê hoạt động như thế nào trong cơ thể. Về cơ bản, chất giúp bạn tập trung và tỉnh táo hơn sau khi uống cà phê là caffeine. Caffeine là chất kích thích kích thích hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Bạn cũng sẽ cảm thấy tràn đầy sinh lực hơn trong một thời gian.
Trong cơ thể bạn có một hợp chất gọi là adenosine. Khi các dây thần kinh trong não bắt và liên kết adenosine, bạn sẽ cảm thấy buồn ngủ và muốn nghỉ ngơi. Chà, caffeine là một chất có đặc tính rất giống với adenosine. Vì vậy, khi bạn uống cà phê có nhiều caffeine, dây thần kinh của bạn sẽ thực sự bắt giữ caffeine chứ không phải adenosine.
Tuy nhiên, nếu adenosine khiến bạn buồn ngủ, thì caffeine thực sự khiến tâm trí bạn tươi tỉnh hơn. Đây là lý do tại sao uống cà phê có thể khiến bạn tỉnh táo và tập trung hơn.
Tại sao bạn vẫn buồn ngủ uống cà phê?
Cách thức hoạt động của caffeine trong cơ thể của mọi người là giống nhau. Điều khác biệt là phản ứng của cơ thể bạn với những chất kích thích này. Đây là hai lý do có thể giải thích tại sao sau khi uống cà phê, bạn vẫn buồn ngủ như trước.
1. Thiếu ngủ
Đối với những người thiếu ngủ, một tách cà phê không còn ảnh hưởng đến hệ thần kinh của bạn. Điều này đã được mô tả trong một nghiên cứu tại hội nghị của Học viện Y học về Giấc ngủ Hoa Kỳ và Hiệp hội Nghiên cứu Giấc ngủ ở Hoa Kỳ [US].
Theo nghiên cứu này, bạn càng ngủ ít, cơ thể sẽ sản xuất hợp chất adenosine với lượng lớn hơn nhiều. Vấn đề là não bộ nhận tín hiệu để nghỉ ngơi. Kết quả là, chất caffeine trong một tách cà phê sẽ mất đi so với adenosine trong cơ thể bạn.
Khi bạn uống cà phê, hệ thần kinh của bạn đã bắt và liên kết với adenosine trước. Caffeine đi vào cơ thể là dư thừa và không thể hoạt động vì nó không còn có thể đặt trong hệ thần kinh của bạn.
Vì vậy, ngay cả khi bạn đã uống một vài tách cà phê sau khi thức cả đêm hoặc nhiều đêm liên tục, bạn có thể sẽ không cảm thấy bất kỳ tác dụng nào.
2. Cơ thể khó tiêu hóa caffeine
Nếu bạn ngủ đủ giấc nhưng uống cà phê vẫn khiến bạn buồn ngủ thì nguyên nhân có thể là do gen trong chính cơ thể bạn. Có, rõ ràng là có những gen đặc biệt quy định mức độ nhạy cảm của hệ thần kinh của bạn với caffeine.
Gen này đã được tìm thấy trong một số nghiên cứu của các chuyên gia trên thế giới. Một trong số đó là của Trường Y khoa Feinberg thuộc Đại học Northwestern ở Mỹ. Các gen được mã hóa CYP1A2, AHR, POR, ABCG2 và CYP2A6 là các gen chịu trách nhiệm tiêu hóa caffeine. Trước đó, các nhà nghiên cứu từ Đại học Toronto ở Canada cũng đã tìm ra những gen này.
Những người có sự kết hợp hoàn hảo của các gen này có thể tiêu hóa caffeine nhanh hơn. Vì vậy, tác dụng của cà phê được cảm nhận nhanh hơn. Tuy nhiên, cơ thể một số người khó tiêu hóa caffeine nên dù uống cà phê họ vẫn buồn ngủ. Nguyên nhân là do cơ thể chưa tiêu hóa hết caffeine.
Original textContribute a better translation
Nếu bạn là một tấm chiếu mới sắp hoặc mới ra trường, viễn cảnh ăn ngủ với deadline hẳn sẽ không còn quá xa lạ. Chính vào lúc đó, 10 người thì phải đến 8 sẽ nhờ cậy đến sự trợ giúp của cafe để chống lại sự mệt mỏi, tới mức cày xuyên đêm không ngủ cũng là chuyện thường.
Thế nhưng, một ngày bạn bất chợt nhận ra cafe không còn mang lại cảm giác tràn trề năng lượng như trước, hoặc tác dụng và thời gian hiệu quả đã giảm xuống rõ rệt. Thậm chí, có những người thừa nhận họ… uống cafe như uống nước lọc nhưng vẫn chẳng thấy có sự khác biệt gì cả.
Lý do nào khiến bạn rơi vào tình trạng khó hiểu này? Vì sao uống cafe không tỉnh táo mà còn thấy mệt và buồn ngủ hơn lúc trước? Hãy cùng TopListCafe đi tìm câu trả lời nhé!
Ngọn Nguồn Của Vấn Đề: Caffeine
Caffeine [C8H10N4O2] là một loại chất kích thích có trong hạt cà phê, thậm chí cả các sản phẩm đồ uống nhân tạo khác sau khi được con người chiết xuất và tổng hợp nên.
Thông thường, lượng caffeine trong đồ uống của bạn sẽ được hấp thụ hoàn toàn sau trung bình 45 phút, và tồn tại trong cơ thể trong khoảng 2-9 tiếng sau đó mới phân rã hết. Tác dụng chính của caffeine là kích thích hệ thần kinh và một số chức năng khác của cơ thể liên quan đến huyết áp và tim mạch.
Trong đó, khả năng kích thích tỉnh táo của caffeine được thực hiện trung gian nhờ tác động tới adenosine – một chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ của chúng ta.
Khi cơ thể con người làm việc/hoạt động lâu dài với áp lực và căng thẳng, adenosine trong não sẽ tự ra lệnh cho các cơ quan nghỉ ngơi, sinh ra phản ứng uể oải, mệt và buồn ngủ. Tuy nhiên, caffeine lại có khả năng ức chế thụ cảm tiếp nhận adenosine trong cơ thể, khiến “mệnh lệnh nghỉ ngơi” không được truyền đi, ngăn chặn phản ứng mệt mỏi thường thấy.
ĐỌC THÊM:
7 Lý Do Vì Sao Uống Cafe Không Có Tác Dụng Tỉnh Táo
Dĩ nhiên, qua lời giải thích trên, chắc chắn việc bạn không cảm thấy được tác dụng của cà phê sẽ luôn dính dáng đến chức năng thụ cảm caffeine của cơ thể. Dù mức độ có thể khác biệt tùy người, dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó hiểu này.
1. Bạn đang quá mệt và thiếu ngủ
Một tài liệu tới từ 2 viện nghiên cứu American Academy of Sleep Medicine và Sleep Research Society đã kết luận: Nếu bạn đã trở nên quá mệt – đặc biệt là do thiếu ngủ kéo dài tới vài ngày – thì cafe sẽ không thể giúp bạn tiếp tục tỉnh táo hiệu quả nữa.
Nói cách khác, mọi thứ đều có giới hạn. Hậu quả của việc thiếu ngủ là mức độ adenosine sản sinh bởi não bộ tăng mạnh đột biến, vượt quá khả năng ức chế của caffeine. Khi đó, uống cafe sẽ không giúp bạn cảm thấy tỉnh hơn chút nào, ngược lại còn gây ra tác dụng phụ bên lề, vừa mệt mỏi, vừa bồn chồn, lo lắng thất thường.
Cách khắc phục duy nhất lúc này là nghỉ ngơi, bù đắp lại số giờ thiếu ngủ trước đó, để cơ thể bạn tự điều chỉnh lượng adenosine về như cũ.
2. Cafe là đồ uống lợi tiểu
Đúng, uống cafe có thể khiến bạn đi WC nhiều hơn bình thường. Vậy điều này có liên quan gì đến việc tác dụng của cafe bị vô hiệu hóa, khiến bạn vẫn cảm thấy mệt và buồn ngủ sau khi uống cafe?
Thực ra, việc bạn đi tiểu nhiều mà quên nạp bù nước có thể gây ra tình trạng mất nước. Cơ thể khi rơi vào điều kiện thiếu nước so với thông thường sẽ có xu hướng hạ dần huyết áp, sinh ra cảm giác mệt mỏi và uể oải.
Cách đối phó cũng đơn giản thôi: Chỉ cần uống bù 1-2 cốc nước là đủ. Thế nên, nếu quán cafe quen thuộc của bạn thường mang kèm cho khách một cốc nước lọc mỗi khi gọi đồ, hãy thầm cảm ơn họ vì hành động nhỏ mà tâm lý này nhé.
3. Cafe chứa nhiều đường hơn mức cần thiết
Các phụ phẩm có gốc đường thường xuất hiện khá phổ biến khi pha chế và trang trí cafe, chẳng hạn như kem, bọt sữa hoặc syrup tạo vị.
Về cơ bản, đường là chất có tác dụng tăng năng lượng kèm cảm giác hưng phấn, được cơ thể hấp thụ rất nhanh khi tiếp nhận. Tuy nhiên, khi tất cả lượng đường trong máu dần được phân rã hết và sự hưng phấn kia biến mất, bạn sẽ bất ngờ “tụt mood” một cách vô thức, dẫn tới cảm giác trì trệ.
4. Thủ phạm từ sữa trong cafe
Các chế phẩm từ sữa có chứa tryptophan – một loại amino acid có tác dụng tích cực tới khả năng kích thích giấc ngủ. Đây là lý do nhiều chuyên gia khuyên nên uống một cốc sữa ấm vào khoảng 9-10h tối để có một giấc ngủ ngon và sâu hơn.
Dù vậy, hàm lượng tryptophan trong sữa cũng khá ít, nên kể cả khi trộn sữa với cafe, xác suất để bạn cảm thấy buồn ngủ sau khi uống là rất hiếm. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng bạn thuộc tuýp người nhạy cảm, hoặc thể trạng lúc đó cũng đang yếu và mệt từ trước, nên không cảm thấy tác dụng tỉnh táo từ cafe.
5. Cafe bị mốc
Với đặc trưng thời tiết nóng ẩm như Việt Nam thì chỉ cần lơ là bảo quản không kỹ, hộp chứa hạt cà phê hoặc bột cà phê xay của bạn sẽ có hiện tượng nấm mốc ngay. Khi uống phải cà phê bị mốc, bạn có thể bị nhiễm mycotoxin – một loại chất độc có tên tuổi gắn liền với chứng bệnh mệt mỏi mãn tính.
Thế là còn nhẹ, bởi mycotoxin thậm chí có thể gây tổn thương gan, thận hoặc ung thư khi nhiễm với hàm lượng lớn. Vì vậy, hãy luôn đề cao cảnh giác tới chất lượng và tình trạng nguyên liệu cà phê trước khi sử dụng và pha chế.
6. Tình trạng “nhờn” caffeine
Cơ thể bạn có thể trở nên “nhờn” caffeine sau một thời gian thường xuyên dùng nhiều cà phê. Theo một nghiên cứu tại Mỹ, thông thường, khi dùng cà phê hàng ngày [chẳng hạn vào mỗi sáng], hiệu ứng kích thích của caffeine sẽ vẫn ổn định trong 15 ngày đầu. Tới ngày thứ 16, tác dụng này sẽ dần thuyên giảm.
Thế nhưng, điều này chỉ khiến hiệu ứng tỉnh táo sau khi uống cà phê không còn kéo dài như trước, chứ “nhờn” tới mức không còn thấy chút cảm giác nào thì quả thực rất hiếm xảy ra! Nếu có, hầu hết bối cảnh sẽ trùng với lý do thứ nhất: Do bạn đang đồng thời thiếu ngủ và cần nghỉ ngơi ngay lập tức.
7. Gen di truyền “miễn nhiễm” với caffeine
Mỗi cá nhân chúng ta sở hữu một bộ gen khác nhau, dẫn tới các mức độ phản ứng riêng biệt khi uống cafe. Có người nhạy cảm tới nỗi chỉ một hớp nhỏ đã đủ say, lại có người gần như không bị ảnh hưởng bởi tác dụng của caffeine.
Nếu bạn chưa bao giờ cảm thấy cafe có tác động rõ rệt lên tinh thần và não bộ [dù là lần đầu thử uống], rất có khả năng bạn đã rơi vào tuýp người “miễn nhiễm” với caffeine.
Đặc điểm này có tính chất di truyền. Vì vậy, nếu bố mẹ bạn [hoặc 1 trong 2 người] cũng không cảm thấy gì khi uống cafe, bạn càng có thêm bằng chứng cho thấy mình thuộc nhóm trên.
Dĩ nhiên, chẳng ai cấm bạn thưởng thức hương vị thơm ngon của các loại cafe trên thế giới. Chỉ có điều, đừng quá hy vọng nó sẽ giúp bạn tỉnh táo như cách người khác đang trải qua.
Đọc Thêm:
Vậy đó, khi bạn gặp phải tình trạng uống cafe mà chẳng cảm thấy khác biệt gì, hãy tham khảo những lý do trên để tìm ra cách chữa cháy phù hợp nhé.
Nếu đang quen uống nhiều cafe và dần trở nên “nhờn” hơn, hãy tạm giảm tần suất tiêu thụ hoặc chuyển sang uống cà phê decaf để tâm lý quen về như cũ. Nếu đã thiếu ngủ mấy ngày, hãy nghỉ ngơi ngay lập tức, đừng cố quá để thành… quá cố. Còn nếu thuộc vào tuýp người miễn nhiễm caffeine bẩm sinh, có lẽ không biết nói gì hơn ngoài câu ngậm ngùi chia buồn với bạn.