Tại sao sự phân hóa ra bốn mùa trong năm ở vùng nhiệt đới không rõ rệt như các nước vùng ôn đới
|
Phân chia những vùng có khí hậu và nhiệt độ khác nhau trên Trái đất thành từng nhóm. Trên Trái Đất ta sinh sống, vì góc độ chiếu sáng của ánh nắng Mặt Trời khác nhau, do đó ở những vùng khác nhau nhận được lượng nhiệt chênh lệch nhau rất rõ rệt. Điều đó sản sinh ra sự khác biệt về khí hậu giữa các vùng. Các nhà khoa học đem những vùng có nhiệt độ không khí, lượng mưa và quang cảnh thiên nhiên giống nhau quy thành loại hình khí hậu như nhau, đem những vùng khác có nhiệt độ, khí hậu, đặc trưng mưa và quang cảnh tự nhiên cùng một loại quy kết thành loại hình khí hậu khác. Vì vậy sản sinh ra những đới khí hậu khác nhau. Thông thường người ta chia Trái Đất thành ba đới khí hậu là: nhiệt đới, ôn đới và hàn đới. Vì ôn đới và hàn đới ở Nam và Bắc bán cầu đều có cho nên trên Trái Đất có năm đới khí hậu. Khí hậu nhiệt đới lại có thể chia thành ba loại hình khí hậu khác nhau: khí hậu xích đạo, khí hậu nhiệt đới và khí hậu cận nhiệt đới. Khí hậu xích đạo tức là khí hậu của vùng xích đạo. Đặc trưng của nó là nhiệt độ khí hậu cả năm cao, độ ẩm lớn, oi bức và nhiều mưa. Nhiệt độ bình quân năm của khí hậu nhiệt đới nói chung nằm trong khoảng từ 25 - 30°C, sự biến đổi nhiệt độ trong năm rất ít. Cả năm lượng mưa nhiều, trên lục địa sau buổi trưa mưa và sấm nhiều, trên biển buổi tối mưa, sấm nhiều. Lượng mưa hằng năm thông thường từ 1000 - 3000 mm, các tháng phân phối đồng đều. Vùng bồn địa Cônggô, bờ biển phía đông vịnh Ghinê ở châu Phi, lưu vực sông Amazon ở Nam Mỹ, Inđônêxia châu Á đều thuộc khí hậu xích đạo. Khí hậu nhiệt đới: nhiệt độ cả năm khá cao, bốn mùa không rõ, nhưng hai mùa khô và ẩm rất rõ, cả năm chia thành mùa khô và mùa mưa. Gió bão rất nhiều. Ấn Độ, Mianma, Campuchia, Việt Nam và đảo Hải Nam Trung Quốc đều thuộc khí hậu nhiệt đới. Khí hậu cận nhiệt đới: phần lớn thời gian trong năm thuộc vùng áp suất cao của vùng cận nhiệt đới khống chế và hoạt động vì ảnh hưởng của gió mùa nên mùa hè nóng bức, mưa nhiều, mùa đông ấm và ít mưa. Khí hậu ôn đới: vì vị trí địa lý khác nhau nên có thể phân thành ba loại hình: khí hậu biển ôn đới, khí hậu lục địa ôn đới và khí hậu gió mùa ôn đới. Khí hậu biển ôn đới: cả năm ôn hòa, lượng mưa bốn mùa không đều, mưa nhiều, độ ẩm lớn: Anh, Hà Lan, v.v. của châu Âu thuộc vùng khí hậu này. Khí hậu lục địa ôn đới: mùa hè nóng, mùa đông rét, lượng mưa cả năm ít, tập trung vào mùa hè: các vùng như Tân Cương, Cam Túc, v.v. của T rung Quốc thuộc vùng khí hậu này. Vùng khí hậu gió mùa ôn đới: mùa hè chủ yếu là khí hậu gió mùa biển, nhiệt độ cao, mưa nhiều, mùa đông chủ yếu là gió mùa lục địa rét, khô ráo: lưu vực sông Trường Giang trở về Đông Bắc Trung Quốc thuộc loại khí hậu này. Khí hậu hàn đới: là khí hậu vùng cực Trái Đất, giá rét. Có hai loại hình. Một loại nóng nhất nhiệt độ bình quân từ 0 - 10°C. Băng tuyết quanh năm không tan nên còn gọi là “khí hậu vĩnh đông”: Bắc Cực và đại bộ phận lục địa Bắc Mỹ thuộc vùng khí hậu này.
Câu 25: Trình bày sự phân chia các mùa trong năm. Lời giải – Ở bán cầu Bắc, các nước ôn đới có sự phân hóa khí hậu ra bốn mùa rõ rệt. Theo dương lịch, thời gian và đặc điểm các mùa như sau: + Mùa xuân: từ ngày 21-3 đến ngày 22 – 6. Mặt Trời di chuyển dần từ Xích đạo lên chí tuyến Bắc, lượng nhiệt dần dần tăng lên, ngày cũng dài thêm ra. Mặt đất mới bắt đầu tích lũy nhiệt, nên nhiệt độ chưa cao. + Mùa hạ: từ ngày 22-6 đến ngày 23 – 9. Lúc này, Mặt Trời từ chí tuyến Bắc chuyển dần về phía Xích đạo. Mặt đất vừa tích lũy nhiệt qua mùa xuân, lại nhận thêm được một lượng bức xạ lớn nên rất nóng, nhiệt độ tăng cao. + Mùa thu: từ ngày 23-9 đến ngày 22 – 12. Lúc này, Mặt Trời bắt đầu di chuyển về chí tuyến Nam, lượng bức xạ tuy có giảm, nhưng mặt đất vẫn còn lượng nhiệt dự trữ trong mùa trước, nên nhiệt độ vẫn chưa thấp lắm. + Mùa đông: từ ngày 22 – 12 đến ngày 21 – 3. Lúc này, Mặt Trời đã từ chí tuyến Nam trở về Xích đạo, lượng nhiệt tuy có tăng lên chút ít, nhưng Mặt đất đã tiêu hao hết lượng nhiệt dữ trữ nên trở nên rất lạnh. – Những nước nằm trong vùng giữa hai chí tuyến, quanh năm hầu như lúc nào nhiệt độ cũng cao, sự phân hóa ra 4 mùa không rõ rệt. ở bán cầu Nam, bốn mùa diễn ra ngược với bán cầu Bắc. – Nước ta và một số nước châu Á quen dùng âm – dương lịch, thời gian bắt đầu của các mùa được tính sớm hơn khoảng 45 ngày. + Mùa xuân từ ngày 4 hoặc ngày 5-2 (lập xuân) đến ngày 5 hoặc ngày 6 – 5 (lập hạ) + Mùa hạ là ngày 5 hoặc ngày 6-5 (lập hạ) đến ngày 7 hoặc ngày 8-8 (lập thu). + Mùa thu từ ngày 7 hoặc ngày 8-8 (lập thu) đến ngày 7 hoặc ngày 8-8 (lập đông). + Mùa đông từ ngày 7 hoặc ngày 8-8 (lập đông) đến ngày 4 hoặc ngày 5 – 2 (lập xuân). – Như vậy, các ngày xuân phân, hạ chí, thu phân, đông chí là bốn ngày khởi đầu của bốn mùa ở các nước ôn đới và đồng thời cũng là bốn ngày giữa mùa ở các nước sử dụng âm – dương lịch.
Mùa là sự phân chia của năm, nói chung dựa trên sự thay đổi có tính chu kỳ của thời tiết. Trong các khu vực ôn đới và vùng cực nói chung có bốn mùa rõ rệt: xuân, hạ (hè), thu và đông. Trong một số khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới thì có thể người ta chỉ chia thành hai mùa là mùa mưa và mùa khô, dựa trên lượng mưa có sự thay đổi đáng kể hơn so với sự thay đổi của nhiệt độ. Trong một số khu vực khác của vùng nhiệt đới thì lại có sự phân chia thành ba mùa: mùa nóng, mùa mưa và mùa lạnh. Người Ai Cập cổ đại còn chia một năm thành ba mùa, Aklet: là mùa ngập lụt, mùa cày cấy và gieo hạt, và Stem là mùa thu hoạch mùa màng.
Trong một số khu vực của thế giới, các “mùa” đặc biệt được định nghĩa một cách khá lỏng lẻo dựa theo các sự kiện tự nhiên như mùa bão, mùa lốc xoáy, hay mùa cháy rừng. Trên một số hành tinh trong Hệ Mặt Trời, cũng có hiện tượng thời tiết thay đổi tuần hoàn theo chu kỳ quay quanh Mặt Trời, cũng gọi là mùa; cùng nguyên nhân là độ nghiêng trục quay so với mặt phẳng quỹ đạo. Ở rất nhiều nơi trên trái đất, một năm được chia thành 4 mùa. Mùa xuân, mùa hè,mùa thu và mùa đông. Mỗi mùa sẽ có một loại thời tiết đặc trưng riêng. Mùa Xuân: Với đặc trưng là thời tiết bắt đầu ấm hơn, cảm giác dễ chịu. Đây cũng là mùa cây cối bắt đầu đâm chồi nảy lộc. Những cơn mưa phùn nhẹ, mùa chim én đưa thoi.. Mùa Hè: Là mùa nóng ấm nhất trong năm. Ngày dài hơn, ánh nắng mặt trời chiếu lâu hơn. Cây cối tốt tươi với những cơn mưa rào và đa số các loại cây ra trái vào mùa này Mùa Thu: Là mùa lá rụng. Một vài loài ngủ đông đã chuẩn bị sẵn sàng cho mùa đông. Thời tiết khá dễ chịu, không nóng quá cũng không lạnh quá, mặt trời chiếu ít hơn nên cường độ nắng nóng cũng giảm Mùa Đông: Là mùa lạnh nhất trong năm. Mùa đông thường có sương mù và tuyết rơi. Ngày ngắn hơn, đêm xuống nhanh hơn và dài hơn. Nhiều loại động vật hay cây cối chuyển sang trạng thái ngủ đông tránh rét. Tại sao 1 năm lại có 4 mùa?Cách đây khoảng 4,5 tỷ năm, một tiểu hành tinh có kích thước thước bằng sao Hỏa đã va chạm với Trái đất. Kết quả là những lớp bụi đất đá dần kết tụ lại thành mặt trăng. Nó cũng làm cho trái đất nghiêng đi một chút khi chuyển động trên quỹ đạo quanh Mặt trời. Cụ thể độ nghiêng của trái đất là khoảng 23.5 độ.
Cơ sở nào để xác định các mùa?Theo ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Câu lạc bộ Thiên văn học trẻ Việt Nam: Có nhiều cách khác nhau để xác định mùa trên Trái đất nhưng nhìn chung có hai cách cơ bản là dựa trên thiên văn học và khí tượng học. Theo tính toán thiên văn học, năm dương lịch được gọi là năm thiên văn, lấy các ngày phân và chí làm các ngày bắt đầu cho 4 mùa xuân hạ thu đông. Với bán cầu Bắc, mùa xuân từ 21/3 đến 22/6, mùa hạ từ 22/6 đến 23/9, mùa thu từ 23/9 đến 22/12 và mùa đông từ 22/12 đến 21/3. Ở Nam bán cầu thì ngược lại. Ở hai vòng cực của Trái đất, mỗi năm chỉ có 2 mùa. Còn tính theo bức xạ Mặt trời thì dựa trên độ phơi sáng của mặt đất, lấy điểm xuân phân và thu phân, hạ chí và đông chí làm trung điểm cho mỗi mùa. Thời điểm bắt đầu các mùa sẽ sớm hơn 3-4 tuần so với mùa khí tượng và sớm hơn 6-7 tuần so với mùa thiên văn. Mùa tính theo khí tượng dựa vào nhiệt độ, mùa xuân từ 1/3 đến 31/5, mùa hè từ 1/6 đến 31/8, mùa thu từ 1/9 đến 31/11 và mùa đông từ 1/12 đến hết tháng 2. Xem Thêm:
|
