Tạp chí khoa học giáo dục đại học sư phạm huế

Tp chí Khoa hc và Giáo dc, Trường Đại hc Sư phm Huế

ISSN 1859-1612, S 03[19]/2011: tr. 116-123

MT S GII PHÁP NÂNG CAO

KH NĂNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SINH VIÊN

NGUYN VĂN QUANG

Trường Đại hc Sư phm Huế - Đại hc Huế

TRN CHÍ VĨNH LONG

Trường Đại hc Tài chính Marketing TP H Chí Minh

Tóm tt: Hin nay, c trường cao đẳng đại hc nước ta ngày càng

quan tâm nhn thc đúng hơn tm quan trng ca kh năng thích ng

ngh nghip ca sinh viên. Vi bài báo này, chúng tôi mong mun làm

hơn thc trng mc độ thích ng ngh nghip ca sinh viên các trường cao

đẳng, đại hc, t nhng biu hin đến các nhân t nh hưởng đề xut mt

s gii pháp nhm nâng cao kh năng thích ng ngh nghip ca sinh viên.

1. M ĐẦU

Trong nhng năm gn đây, mt trong nhng vn đề bc xúc ca giáo dc đại hc

nước ta là đào to chưa gn vi nhu cu xã hi, phn ln sinh viên tt nghip khó tìm

được vic làm hoc làm nhng ngh không phù hp vi chuyên môn được đào to. Vn

đề này đã được quan tâm t năm hc 1981-1982. Theo đó, mt trong nhng định hướng

tính nguyên lý cho giáo dc đã được đưa ra là: Hc đi đôi vi hành, giáo dc kết

hp vi lao động, nhà trường gn lin vi xã hi” [1]. Theo thi gian, nguyên lý giáo

dc này tiếp tc được nhc li, chng hn “Hc đi đôi vi hành, giáo dc kết hp vi

lao động sn xut, lý lun gn lin vi thc tin, giáo dc nhà trường kết hp vi giáo

dc gia đình giáo dc hi” [2, tr. 10]. Đến năm hc 2007-2008, B GD&ĐT ra

Ch th v nhim v trng tâm ca giáo dc đại hc trong c nước, trin khai cuc vn

động: Nói không vi đào to không đạt chun, không đáp ng nhu cu xã hi”. Ch

trương trên đã được tái khng định trong ch th ca Th tướng Chính ph [3, tr. 3].

Nhìn li thc tin giáo dc đại hc trong nhng năm tr li đây, vic trin khai cuc vn

động “Nói không vi đào to không đạt chun, không đáp ng nhu cu xã hi” đã đạt

được nhng thành tu. Bước đầu, các trường đại hc và cao đẳng đã xây dng được h

thng chun đầu ra, hình thành các trung tâm kim định cht lượng giáo dc, đẩy mnh

công tác tư vn tuyn sinh - hướng nghip. Mt s trường đã có b phn chuyên trách

v hp tác vi cơ s s dng lao động. Đặc bit là vic thành lp trung tâm quc gia d

báo và thông tin th trường lao động vào cui năm 2008 ca chính ph [4]. Trong phm

vi bài viết này, chúng tôi ch bàn v vn đề thích ng ngh nghip ca sinh viên, mt

nhân t góp phn vào vic thc hin yêu cu đào to đáp ng nhu cu xã hi.

2. THÍCH NG NGH NGHIP

Dưới góc độ tâm lý hc, hướng nghip không ch gn vi khâu chn ngh ca hc sinh

trường ph thông mà còn gn vi khâu thích ng ngh các trường chuyên nghip [dy

ngh, trung hc chuyên nghip, cao đẳng, đại hc] và ti các cơ s sn xut kinh doanh

MT S GII PHÁP NÂNG CAO KH NĂNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SV

- nơi các em đến làm vic sau khi tt nghip [5]. Nếu hiu như vy, công tác hướng

nghip không ch được tiến hành các loi trường hc mà còn thc hin các cơ quan,

các cơ s sn xut kinh doanh; không ch tiến hành vi thế h tr mà còn tiến hành vi

c người ln tui không ngh hoc lý do nào đó phi thay đổi ngh, cn phi

hướng nghip li ln th hai, th ba. Nói cách khác, hướng nghip được bt đầu t khi

hc sinh đến trường đến khi các em có mt ngh trong tay.

Mc tiêu ch yếu ca hướng nghip là phát hin và bi dưỡng tim năng sáng to ca cá

nhân, giúp h hiu mình, hiu yêu cu ca ngh, trang b s sn sàng tâm lý cho nhng

ngh đang cn nhân lc, trên cơ s bo đảm s phù hp ngh.

Theo sơ đồ các giai đon hướng nghip thì hot động hướng nghip được tiến hành qua

2 thi k: thi k chn ngh thi k thích ng ngh, gn vi 4 giai đon giáo dc

ngh, tư vn ngh, tuyn chn ngh, thích ng ngh. Trách nhim chính hai giai đon

đầu là ca các trường ph thông, hai giai đon cui là ca các trường dy ngh, trung

hc chuyên nghip, cao đẳng, đại hc và cơ s tuyn dng. .

Sơ đồ 1. Các giai đon hướng nghip [6]

Cn nhn mnh rng, trong nhng năm gn đây, sinh viên ra trường vn còn hn chế v

năng lc thc hành, kh năng tư duy sáng to. Điu này phn nào cho thy mc độ thích

ng ngh nghip ca sinh viên chưa được quan tâm đúng mc. Thut ng “thích ng”

dưới góc độ tâm lý hc, là mt quá trình con người luôn tích cc, ch động hòa nhp,

lĩnh hi các điu kin, các yêu cu, phương thc mi ca hot động nhm đạt được mc

đích ca hot động đã đề ra. Thông qua đó, ch th ca hot động liên tc phát trin và

hoàn thin v mt nhân cách, đáp ng được nhng yêu cu ca xã hi [6]. “Ngh

NGUYN VĂN QUANG TRN CHÍ VĨNH LONG

nghip” mt lĩnh vc hot động lao động mà trong đó, nh được đào to, con người

hình thành được nhng tri thc, k năng cn thiết để có th làm ra các loi sn phm vt

cht hay tinh thn nào đó, đáp ng nhu cu xã hi.

Thích ng ngh nghip là quá trình thích ng ca người lao động vi các điu kin bên

ngoài và bên trong ca quá trình lao động. Trong xã hi hc và tâm lý hc người ta chia

thành thích ng hi thích ng ngh nghip. Trong đó, thích ng ngh nghip

vn đề thu hút s quan tâm ca các nhà qun lý, nhà tuyn dng vì đó là công c để gii

quyết vn đề năng sut và cht lượng công vic người lao động.

Thích ng ngh nghip là quá trình thích ng hai mt. Mt mt, đó là s thích ng ca

người lao động vi v thế ngh nghip mi ca mình, vi các điu kin, đòi hi ca môi

trường làm vic, vi bn thân hot động ngh nghip; mt khác, đó là s thích ng ca

h vi nhng đặc trưng nhân cách ca ngh nghip. Vic đạt được trng thái thích ng

giúp cho hot động ngh nghip có hiu qu, đồng thi, to điu kin phát trin ngh

nghip và nhân cách ca người lao động. Bên cnh đó, quá trình thích ng ngh nghip

là quá trình t phát trin cá nhân.

Quá trình thích ng ngh nghip bt đầu din ra trong trường ph thông, sau đó tiếp tc

trong quá trình đào to ngh và cui cùng là quá trình hot động ngh nghip. Quá trình

này có th chia thành ba giai đon quan h tương h vi nhau:

- Giai đon trước khi vào các trường dy ngh, trung hc chuyên nghip, cao đẳng,

đại hc: liên quan ti định hướng ngh nghip trong quá trình hc tp các

trường ph thông [làm quen vi thế gii ngh nghip, xác định lĩnh vc ngh

nghip tương lai, xut hin động cơ, xu hướng, phm cht nhân cách, nhng tin

đề đối vi ngh la chn…].

- Giai đon hc đại hc, cao đẳng: đây là giai đon đào to ngh, hình thành và điu

chnh định hướng ngh nghip, phát trin k năng, k xo ngh, phm cht nhân

cách đối vi ngh, hình thành và phát trin t ý thc ngh nghip…

- Giai đon sau tt nghip các trường dy ngh, trung hc chuyên nghip, cao

đẳng, đại hc: là giai đon thc hin hot động ngh nghip. Trong giai đon này,

người lao động thích ng vi điu kin lao động tp th, v thế xã hi mi, tc là

thâm nhp ngh nghip và nhân cách vào hot động lao động, hin thc hóa các

tim năng nhân cách và ngh nghip ca người lao động.

Như vy, thích ng ngh nghip là quá trình cá nhân tìm hiu v ngh các yêu cu

ca ngh, hình thành nhng năng lc và phm cht nhân cách cn thiết cho ngh, “thâm

nhp” ngh nghip và nhân cách vào hot động lao động nhm hình thành, phát trin và

hoàn thin nhân cách phù hp vi ngh được đào to [7].

Thích ng ngh nghip được th hin nhiu mt. Trong giai đon hc các trường

dy ngh, trung hc chuyên nghip, cao đẳng, đại hc, thích ng ngh nghip được th

hin nhng mt ch yếu sau:

- Thích ng th hin tâm thế ngh nghip: sinh viên tích cc tìm hiu v ngh,

yêu cu ca ngh, tình yêu, thái độ và hng thú đối vi ngh nghip;

MT S GII PHÁP NÂNG CAO KH NĂNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SV

- Thích ng vi ni dung hc tp trường: sinh viên tích cc, ch động chiếm lĩnh

ni dung kiến thc các môn hc trong chương trình đào to;

- Thích ng vi phương pháp hc tp trường: sinh viên hình thành phương pháp

hc tp phù hp vi bn thân, vi vic hc tp các trường dy ngh, trung hc

chuyên nghip, cao đẳng, đại hc;

- Thích ng vi điu kin, phương tin hc tp: sinh viên khc phc khó khăn, s

dng hiu qu các điu kin cơ s vt vt, phương tin dy và hc trong quá trình

hc tp;

- Thích ng vi vic rèn luyn k năng ngh nghip: sinh viên tích cc, t giác rèn

luyn các k năng ngh nghip tương ng;

- Thích ng vi các mi quan h trường và xã hi: sinh viên xây dng mi quan

h vi cán b, ging viên, đồng nghip, hòa nhp cng đồng bng các hot động

xã hi.

3. THC TRNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SINH VIÊN

Thông thường, ngành hc ti trường đại hc và cao đẳng quyết định ngh nghip sau

này ca sinh viên. Tuy nhiên, thc tế này gi đây đã thay đổi do ngành ngh phong phú

hơn, khoa hc - k thut nhiu bước đột phá hơn, nhng yêu cu công vic ngày

càng đa dng hơn. Mt sinh viên tài chính sau này có th làm chuyên viên nhân s, mt

k sư cơ khí có th làm chuyên viên thiết kế website, mt c nhân văn chương có th

làm du lch, mt c nhân sư phm chưa hn tr thành giáo viên… và rt nhiu người

tht s làm tt công vic nh biết khai thác nhng kh năng tim n ca mình.

Kết qu kho sát trong D án Giáo dc đại hc 1 giai đon t năm 2000-2006 v vic

làm ca sinh viên 3 tháng sau tt nghip ca B Giáo dc Đào to cho thy ch

khong 60% sinh viên tìm được vic làm phù hp vi chuyên ngành đào to và đáp ng

yêu cu ca nhà tuyn dng, trong đó khong 20% có vic làm rt phù hp. Có 30% tìm

được vic làm ít s dng đến chuyên môn được đào to và s còn li là làm vic không

liên quan đến chuyên ngành được đào to. Tính trong khong thi gian 2 năm sau khi

tt nghip, t l sinh viên có vic làm dao động t 90% đến 100%. Cũng theo kho sát

ca D án Giáo dc đại hc, có ti 85% sinh viên tìm được vic làm là do t hc, 55-

60% là nh vào vn kiến thc v ngoi ngk năng tin hc. Có đến 90% sinh viên

không tìm được vic làm là do thiếu kinh nghim, không th hin được năng lc khi

phng vn xin vic, trong đó 80% trong s này do kh năng ngoi ng yếu [8]. S

liu này thng nht vi kết qu kho sát mi nht ca trường Đại hc Bách Khoa thành

ph H Chí Minh v công tác hướng nghip cho sinh viên: có 52,6% sinh viên năm cui

chưa có kế hoch tìm vic cho mình; 46,3% sinh viên hin nay chưa có ý định t trau

di v ngh nghip; 44,8% sinh viên không hình dung v ngh nghip ca mình sau

năm năm, trên 80% sinh viên t nhn rng k năng xin vic dưới mc trung bình [9].

th thy rng, sinh viên tt nghip ra trường không tìm được vic làm do nhiu

nguyên nhân t s thiếu mn ca sinh viên đối vi ngành hc trong nhà trường;

NGUYN VĂN QUANG TRN CHÍ VĨNH LONG

thiếu công tác d báo nhu cu ngun lc ca xã hi; thiếu đồng b trong công tác tuyn

sinh - hướng nghip ca nhà trường; tham nhũng trong tuyn dng nhân lc…

Thc trng trên cũng cho thy, hướng nghip thường được hiu là s la chn mt ngh

nghip mà mình yêu thích, chn mt trường đại hc phù hp vi bn thân. Tuy nhiên,

thut ng hướng nghip cn được hiu chính xác nó là s kết hp ca nhiu hot động

như: la chn ngh nghip, đánh giá ngh nghip, qun lý ngh nghip, phát trin ngh

nghip... Trong đó, la chn ngh nghip ch giai đon đầu trong tiến trình hướng

nghip ca mi người. Vì vy, vic định hướng ngh nghip cho sinh viên mt quá

trình liên tc và kéo dài cho đến nhng năm cui ca bc cao đẳng, đại hc. Tc là, sau

khi đã la chn ngành ngh trường đại hc, sinh viên năm th nht cn được tiếp tc

hướng dn nhng k năng cn thiết như làm thế nào để hòa nhp môi trường đại hc và

có phương pháp hc đại hc hiu qu. Sinh viên năm cui cn được đào to k năng để

tìm mt công vic tt, kiến thc xây dng mt kế hoch ngh nghip cho năm năm,

mười năm... Do đó, sinh viên cn phi được hướng nghip mt cách liên tc trong giai

đon hc đại hc. Tuy nhiên, vn đề này hin nay chưa được các trường quan tâm gii

quyết, hu như sinh viên sau khi kiến tp và thc tp, hoàn thành lun văn hoc đồ án để

tt nghip ra trường ch chưa được hướng nghip mt cách bài bn.

4. MT S GII PHÁP NÂNG CAO MC ĐỘ THÍCH NG NGH NGHIP CA

SINH VIÊN HIN NAY

Trên cơ s kho sát thc trng vic làm và mc độ thích ng ngh nghip ca sinh viên,

chúng tôi đề xut mt s gii pháp nhm nâng cao mc độ thích ng ngh nghip ca

sinh viên các trường dy ngh, trung hc chuyên nghip, cao đẳng, đại hc Vit Nam

hin nay:

- Mt là, các cơ s giáo dc và đào to cn tăng cường s liên kết, hp tác cht ch

công tác hướng nghip, tuyn sinh, đào to, thc tp ngh nghip vi cơ s tuyn

dng, trung tâm d báo ngun nhân lc và trung tâm thông tin th trường lao động

ca trung ương và địa phương để thu thp, phân tích, d báo th trường lao động

trong và ngoài nước.

- Hai là, các cơ s giáo dc và đào to phi hp vi các cơ quan thông tn báo chí

dư lun xã hi để phi hp thanh tra, kim tra, giám sát tính công khai, minh

bch trong công tác tuyn dng nhân lc ca các cơ quan s dng lao động nhm

hn chế tình trng tham nhũng trong khâu tuyn dng lao động.

- Ba là, các cơ s giáo dc và đào to đẩy mnh công tác tư vn tuyn sinh cho hc

sinh và tăng cường công tác hướng nghip cho sinh viên nhm to điu kin cho

sinh viên ch động chn ngành và các chuyên ngành phù hp.

- Bn , các t chc, đoàn th trong các cơ s giáo dc đào to cn t chc

nhng hot động, phong trào mt cách đa dng, có định hướng để sinh viên cng

c nim tin v ngành hc ca mình, t hào v nhà trường, n định tư tưởng và có

định hướng phn đấu rõ ràng trong quá trình hc tp. Định k trin khai công tác

ly ý kiến sinh viên đang theo hc, sinh viên tt nghip; ý kiến t người s dng

MT S GII PHÁP NÂNG CAO KH NĂNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SV

lao động v nhu cu ngành hc, v chương trình đào to, kiến thc và k năng ca

người hc.

- Năm , đầu tư phi hp cht ch, thường xuyên vi các đơn v s dng lao

động để trao đổi kinh nghim, hp tác đào to, thăm dò ý kiến… t đó, có nhng

ci tiến, điu chnh phù hp nhm nâng cao cht lượng đào to ca nhà trường. C

th như vic m rng các loi hình liên kết gia nhà trường vi doanh nghip.

Trường m lp đào to theo yêu cu đặt hàng ca cơ s s dng lao động, gii

thiu sinh viên đến thc tp và làm vic ti các cơ s đó. Đồng thi, các đơn v s

dng lao động tham gia hot động đào to ti trường thông qua các chương trình

hun luyn k năng, báo cáo kinh nghim thc tế, chương trình phát trin tài năng

tr, h tr cho trường trong vic t chc các cuc thi hc thut, ngày hi vic

làm…

- Sáu là, các cơ s giáo dc và đào to tăng cường t chc các bui sinh hot, ngoi

khóa trao đổi kinh nghim hc tp gia sinh viên cũ vi sinh viên mi v chương

trình, ni dung, phương pháp hc tp hiu qu để sinh viên mi thích ng nhanh

hơn vi hot động hc tp kết hp. Tng khoa, b môn cn trao đổi v các vn đề:

mc tiêu đào to, ngành, chuyên ngành hc, môn hc, nâng cao cht lượng lun

văn - lun án, nâng cao cht lượng đào to để đáp ng yêu cu cơ bn ca ngh

nghip, tương ng và phù hp vi nhu cu xã hi.

- By là, m rng liên kết, hp tác đào to liên thông đào to vi các trường đại

hc có danh tiếng và uy tín các nước trên thế gii để không ngng nâng cao cht

lượng đào to, phc v tt cho yêu cu phát trin đất nước. Đẩy mnh chương trình

trao đổi sinh viên vi các trường đại hc tiên tiến nước ngoài. Tiếp tc đổi mi ni

dung và phương pháp ging dy hc tp, ly người hc làm trung tâm, tăng

cường phương tin phc v ging dy, tiếp tc ci tiến vic dy và hc tiếng Anh.

- Tám là, đầu tư s dng các phương tin dy hc hin đại, các phương pháp

ging dy to hng thú hc tp cho sinh viên. Kết hp cht ch gia vic cung

cp, truyn đạt tri thc vi vic dy cho sinh viên cách hc, rèn luyn các k năng

ngh nghip, thường xuyên bi dưỡng lòng yêu ngh cho h. Nâng cao cht lượng

gi hc thc hành, ngoi khóa, rèn luyn k năng ngh, thc tp, thc tế… mang

tính hướng nghip cao. Qua đó, t chc và đánh giá kết qu hc tp ca sinh viên

mt cách khách quan, cht ch, tránh gian ln và có bin pháp khuyến khích hc

tp kp thi nhm to không khí hc tp tích cc, cnh tranh lành mnh gia các

sinh viên, làm tăng nhit huyết vi ngh và hun đúc lòng yêu ngh sinh viên.

- Chín là, hoàn thin cơ s vt cht và điu kin hc tp cũng như cách qun lý hiu

qu nhm đáp ng nhu cu hc tp, nghiên cu ca sinh viên, ging viên. Ngoài

ra cn có mt t chc trong trường làm đầu mi liên kết gia sinh viên vi cơ s

s dng lao động trong thi gian hc sau khi tt nghip đại hc. Xây dng

trung tâm cung cp thông tin th trường lao động, ngành ngh đào to và cung ng

các dch v giúp sinh viên rút ngn khong cách gia kiến thc được hc trường

NGUYN VĂN QUANG TRN CHÍ VĨNH LONG

vi ngh nghip tương lai ca mình. Đồng thi, xây dng các chương trình phát

trin ngh nghip giúp sinh viên kết ni vi các chuyên gia, c vn ngh nghip.

5. KT LUN

Nâng cao mc độ thích ng ngh nghip ca sinh viên là mt vic làm khn thiết, góp

phn thc hin tt nguyên lý, ch trương giáo dc đào to đạt chun, đáp ng nhu

cu ca xã hi đã được Đảng và Nhà nước ta khng định trong các văn kin, chương

trình hành động. Vì vy, các cơ s giáo dc và đào to cn nhn thc và định hướng các

hot động hướng nghip; xây dng chương trình, ngành hc, môn hc phù hp để tăng

cường kh năng thích ng ngh nghip ca người hc, đảm bo ngun lao động cht

lượng cao, đáp ng nhu cu ngày càng kht khe ca xã hi.

TÀI LIU THAM KHO

[1] B Chính tr [khóa IV] [1979]. Ngh quyết s 14-NQ/TW, ngày 11 tháng 1 năm 1979,

v ci cách giáo dc. Hà Ni.

[2] B Giáo dc Đào to [2002]. Chiến lược phát trin giáo dc 2001-2010. NXB

Giáo dc, Hà Ni.

[3] Th tướng Chính ph [2010]. Ch th s 296/CT-TTg, ngày 27/02/2010, v đổi mi

qun lý giáo dc đại hc giai đon 2010-2012. Ni.

[4] B Lao động - Thương binh Xã hi [2008]. Quyết s 1461-QĐ/LĐTBXH, ngày

30/10/2008, v vic thành lp Trung tâm quc gia d báo và thông tin th trường lao

động. Hà Ni.

[5] Đặng Danh Ánh [2002]. Quan đim mi v hướng nghip hướng nghip trong

trường ph thông. Tp chí Giáo dc, s 38 và s 42.

[6] Đặng Danh Ánh [2005]. Tư vn ngh và phân lung hc sinh ph thông sau trung

hc. Hi tho v Tư vn ngh ca ĐHQG Hà Ni.

[7] Nguyn Th Hoa [2009]. Đánh giá mc độ thích ng ngh nghip ca sinh viên

trường cao đẳng sư phm Sơn La. Lun văn tt nghip Qun lý giáo dc, Hà Ni.

[8] L.T.T [2011]. Đào to ngun nhân lc theo nhu cu xã hi, truy cp ngày

17/05/2011,//www.na.gov.vn/htx/English/C1484/default.asp?Newid=21685#Pp0

LCBVTm7Bs.

[9] Tho Nguyên [2011]. “Ngày hi hướng nghip và tư vn vic làm” cho SV ti 4 tnh

thành, truy cp ngày 17/05/2011, //dantri.com.vn/c25/s25-481578/ngay-hoi-

huong-nghiep-va-tu-van-viec-lam-cho-sv-tai-4-tinh-thanh.htm.

MT S GII PHÁP NÂNG CAO KH NĂNG THÍCH NG NGH NGHIP CA SV

Title: SOME SOLUTIONS TO ENHANCE THE CAREER ADAPTABILITY OF STUDENTS

Abstract: Currently, colleges and universities in Vietnam are increasingly interested and more

accurate recognized about the importance of the career adaptability of students. In this article,

we want to clarify the current career adaptability situation of students in colleges and

universities, from the expression to affective factors and suggest some solutions to enhance the

career adaptability of students.

NGUYN VĂN QUANG

Khoa Giáo dc Chính tr, Trường Đại hc Sư phm - Đại hc Huế

ĐT: 0973.882.488. Email: nguye

TRN CHÍ VĨNH LONG

Phòng Qun lý Khoa hc, Trường Đại hc Tài chính Marketing TP H Chí Minh

ĐT: 0935.176.278. Email:

Video liên quan

Chủ Đề