- Dế Mèn trêu chọc chị Cốc vì sự ngông cuồng tường mình tài ba và muốn chứng tỏ cho Dế Choắt biết, mình không sợ bất kì ai trên đời. Từ lúc bắt đầu trêu chị Cốc đến lúc Dế Choắt bị chị Cốc mổ chết, diến biến tâm lí của Dế Mèn có nhiều sự thay đổi khác nhau:
Lúc bắt đầu trêu:
Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa !.Giương mắt ra mà xem tao trêu con mụ Cốc đây này.Lúc trêu xong: sợ hãi, hèn nhát.
Chị trợn tròn mắt, giương cánh lên…Tôi chui tọt vào hangNép tận đáy mà tôi cũng chết khiếp, nằm im thin thít.Lúc Dế Choắt bị chị Cốc đánh chết: Thì khóc thảm thiết hốt hoảng ăn năn, hối hận.
Nào tôi biết đâu cơ sự lại ra nông nỗi này.Tối hối lắm! tôi hối hận lắm.- Qua sự việc ấy, Dế Mèn đã rút ra được bài học đường đời đầu tiên cho mình. Đó là: Không được kiêu căng, tự phụ. Không được cậy vào sức khỏe của mình mà hung hăng làm bậy. Nếu không suy nghĩ cẩn thận trước khi làm sẽ mang họa vào thân.
- Truyện đồng thoại là thể loại văn học dành cho thiếu nhi. Nhân vật trong truyện đồng thoại thường là loài vật hoặc đồ vật được nhân hóa. Vì thế, chúng vừa phản ánh đặc điểm sinh hoạt của loài vật vừa thể hiện đặc điểm của con người.
- Nhà văn Tô Hoài [1920 - 2014] tên khai sinh là Nguyễn Sen, ông là tác giả của nhiều truyện thiếu nhi như Nỏ thần, Mẹ mìn bố mìn, Dế mèn phiêu lưu kí…
- Văn bản Bài học đường đời đầu tiên được trích từ chương I trong Dế Mèn phiêu lưu kí. Đây là tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài viết về loài vật, nội dung kể về những cuộc phiêu lưu của Dế Mèn trong thế giới loài vật nhỏ bé. Vốn quen sống độc lập từ bé, khi trưởng thành, chán cảnh sống quẩn quanh bên bờ ruộng, Dế Mèn lên đường phiêu lưu để mở rộng hiểu biết và tìm ý nghĩa cho cuộc sống. Dế mèn đã đi qua nhiều nơi, gặp gỡ nhiều loài, thấy nhiều cảnh sống và cũng nhiều phen gặp gian nan, nguy hiểm nhưng Dế Mèn không lùi bước. Dế mèn là một hình ảnh đẹp của tuổi trẻ, ham hiểu biết, trọng lẽ phải, khao khát lí tưởng và quyết tâm hành động nhằm đạt được những mục đích cao đẹp.
Chuẩn bị đọc
1. Hãy chia sẻ với bạn về một chuyện đáng nhớ mà em từng trải qua.
Ví dụ em hay nói chuyện riêng trong lớp nên bị cô giáo nhắc nhở nhiều lần, cô viết thư mời phụ huynh đế để trao đổi nhưng em đã giấu thư mời, đến khi mẹ phát hiện ra rất buồn và nhắc nhở em về tính trung thực. Việc đó khiến em ân hận và hứa với mẹ sẽ không tái phạm.
2. Dựa vào nhan đề và ấn tượng ban đầu của bản thân khi đọc lướt qua văn bản, em đoán xem “bài học đường đời đầu tiên” được nhân vật kể lại sau đây là bài học gì?
Bài học đường đời đầu tiên là bài học được rút ra từ lỗi lầm dẫn đến hậu quả đáng buồn của nhân vật. Từ đó, nhân vật nhận ra được sai lầm của mình và thay đổi bản thân tốt hơn.
Trải nghiệm cùng văn bản
1. Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật “tôi” trong đoạn này là lời của ai? Điều này giúp em biết được gì về tính cách nhân vật?
- Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật “tôi” là lời của Dế Mèn.
- Điều này chứng minh nhân vật Dế Mèn có tính cách tự tin về hình thức và sức mạnh của bản thân.
2. Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình ở đoạn này, em biết thêm điều gì ở đặc điểm nhân vật?
Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình, có thể thấy nhân vật có đặc điểm: Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy mạnh bắt nạt kẻ yếu.
3. Những từ ngữ “hung hăng”, “hống hách”, “ngu dại”, “ân hận” cho thấy nhân vật “tôi” có thái độ và đánh giá như thế nào về trải nghiệm sắp kể ra dưới đây?
Những từ ngữ trên cho thấy nhân vật có thái độ ân hận, hối lỗi và tự đánh giá những hành động của mình là sự ngu ngốc, dại dột.
4. Việc Dế Choắt muốn đào một cái ngách sang nhà nhân vật “tôi” phòng khi có kẻ nào bắt nạt cho thấy Dế Choắt suy nghĩ, đánh giá như thế nào về nhân vật “tôi”?
Việc Dế Choắt muốn đào cái ngách sang nhà nhân vật “tôi” phòng khi có kẻ nào bắt nạt cho thấy Dế Choắt tin tưởng, ngưỡng mộ sức mạnh của Dế Mèn và nghĩ rằng Dế Mèn là người hàng xóm tốt bụng, có thể giúp đỡ mình khi hoạn nạn.
5. Cụm từ “đứa ích kỉ” thể hiện sự tự nhận thức của ai? Tự nhận thức về điều gì?
- “Đứa ích kỉ” là sự tự nhận thức của Dế Mèn.
- Dế Mèn tự nhận thức được tính cách của mình là kẻ ích kỉ, chỉ nghĩ đến bản thân mà không nghĩ đến hậu quả việc mình đã gây ra cho người khác.
Suy ngẫm và phản hồi
1. Thời điểm Dế Mèn kể lại cho chúng ta nghe bài học đường đời đầu tiên là trước hay sau cái chết của Dế Choắt? Dựa vào chi tiết nào mà em cho là như vậy?
- Thời điểm Dế Mèn kể lại câu chuyện là sau cái chết của Dế Choắt.
- Dựa vào chi tiết "Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên".
2. Dựa vào gợi ý trong bảng dưới đây, em hãy tìm một vài câu thể hiện lời kể của Dế mèn [lời kể xưng “tôi”] và lời đối thoại của Dế Mèn với nhân vật khác:
| Lời kể của Dế Mèn | Lời đối thoại của Dế Mèn |
| Một tai họa đến mà đứa ích kỉ thì không biết trước được. Đó là không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt... Tôi tợn lắm. Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng thôi. Còn Dế Choắt than thở thế nào, tôi không để tai. Hồi ấy, tôi có tính tự đắc, cứ miệng mình nói tai mình nghe chứ không biết ai nghe, thậm chí cũng chẳng để ý có ai nghe mình không. | - Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa! - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. - Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ, chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. - Chú mình có muốn cùng tớ đùa vui không? [Dế Mèn nói với Dế Choắt] |
- Ngoại hình: đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng
- Hành động: co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ; đi đứng oai vệ; quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ; ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên.
- Ngôn ngữ: xưng tao, gọi Dế Choắt là mày, gọi chị Cốc là con mụ
- Tâm trạng: hãnh hiện với bà con về cặp râu; tợn lắm; cho là tôi giỏi; thoát nạn rồi mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
- Dế Mèn là một chàng dế khỏe mạnh, cường tráng, tự tin nhưng kiêu căng, hống hách, thích chọc phá và bắt nạt kẻ yếu.
4. Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra sau sự việc xảy ra với Dế Choắt là gì? Theo em, việc tác giả để cho Dế Mèn tự kể lại câu chuyện của mình bằng ngôi thứ nhất có tác dụng thế nào trong việc thể hiện bài học ấy?
- Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra sau cái chết của Dế Choắt là thái độ ngông cuồng khi trêu đùa, khinh thường người khác, thỏa mãn bản thân gây ra hậu quả khôn lường sẽ phải ân hận suốt đời.
- Tác giả cho Dế Mèn tự kể lại câu chuyện bằng ngôi kể thứ nhất đã khiến câu chuyện trở nên chân thực, khách quan, nhân vật có thể bộc lộ rõ tâm trạng, cảm xúc.
5. Có thể xem cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt khiến Dế Mèn thay đổi cách nhìn về bản thân và về người khác không? Vì sao?
- Cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt khiến Dế Mèn thay đổi cách nhìn về bản thân và về người khác.
- Sau cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã nhận ra sai lầm của bản thân là hành động xốc nổi và tính cách kiêu căng, tự phụ, từ đó quyết tâm thay đổi, trở thành con người khác.
6. Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết Bài học đường đời đầu tiên là truyện đồng thoại?
- Nhân vật trong câu chuyện là các loài vật đã được nhân hóa như Dế Mèn, Dế Choắt, Chị Cốc, chị Cào Cào.
- Câu chuyện viết cho thiếu nhi, hướng các em đến những điều tốt đẹp, cũng như cung cấp thông tin về thế giới tự nhiên.
7. Từ trải nghiệm và bài học của Dế Mèn, em hiểu thêm điều gì về lỗi lầm của những người ở tuổi mới lớn và về thái độ cần có trước những lỗi lầm có thể mắc phải trong cuộc sống?
- Qua trải nghiệm và bài học của Dế Mèn khiến em hiểu rằng những người ở lứa tuổi mới lớn dễ phạm phải những sai lầm nên cần sự bao dung, chia sẻ, giúp đỡ và tha thứ để họ có cơ hội sửa chữa.
- Trước những lỗi lầm, chúng ta cần phải biết nhận rõ sai trái và sửa sai, không tái phạm.
Page 2
SureLRN