Mang thai ở tuổi VTN, sản phụ dễ gặp các nguy cơ dọa sảy, đẻ non. Chưa kể, do cơ thể mẹ chưa phát triển hoàn thiện dễ dẫn đến tình trạng thiếu máu, thai kém phát triển hoặc sinh con thiếu cân, con suy dinh dưỡng cao.
Khi đối diện với trường hợp trẻ VTN mang thai, việc quyết định tiếp tục cho trẻ mang thai hay chấm dứt thai kỳ là một quyết định khá quan trọng và rất khó khăn đối với trẻ VTN. Vì vậy, cần có sự tư vấn của nhân viên y tế và ý kiến của phụ huynh, người thân trong gia đình.
Các yếu tố dẫn đến mang thai ở VTN
Sự thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai… Thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản [SKSS]. Quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn. Quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân ngày càng tăng.
Những nguy cơ có thể gặp khi mang thai ở tuổi VTN
- Nguy cơ khi tiếp tục giữ thai và sinh đẻ
Mang thai ở tuổi VTN ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, nguy cơ tử vong mẹ vẫn còn cao so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, chuyển dạ đình trệ, bất tương xứng thai khung chậu. Trong lúc sinh: đẻ khó, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật.
Tỷ lệ tử vong trẻ em sinh ra do các bà mẹ VTN trong năm đầu cao hơn so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỉ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành.
Về mặt kinh tế - xã hội, khi có thai VTN phải gián đoạn việc học hành, khó khăn về kinh tế và không kiếm được việc làm, dẫn VTN vào con đường bế tắc. Hạnh phúc gia đình có thể bị rạn nứt, dễ lâm vào cảnh éo le, ảnh hưởng đến tương lai của VTN. Tỷ lệ ly dị cao, dễ bị phân biệt đối xử. Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý.
- Nguy cơ khi phá thai ở tuổi VTN
Do mặc cảm, xấu hổ nên VTN thường tìm kiếm dịch vụ phá thai không an toàn. VTN thường không biết các dấu hiệu để nhận biết thai nghén, nên không tìm đến cơ sở y tế sớm dẫn đến phá thai to. Do cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh, tâm lý lại lo sợ nên thủ thuật phá thai ở VTN thường xảy ra nhiều tai biến hơn ở người trưởng thành. Những ảnh hưởng tâm lý sau phá thai ở tuổi VTN có thể rất nặng nề và kéo dài.
Hậu quả của việc mang thai sớm ở lứa tuổi vị thành niên
Khi mang thai ở tuổi vị thành niên dễ dẫn đến các biến chứng do thai nghén như: Dễ bị sảy thai, đẻ non, nhiễm độc thai nghén, làm tăng nguy cơ tử vong mẹ.
Làm mẹ quá trẻ, cơ thể chưa phát triển đầy đủ dẫn đến thiếu máu, thai kém phát triển dễ bị chết lưu hoặc trẻ thiếu cân, con suy dinh dưỡng cao.
Đẻ khó do khung chậu chưa phát triển đầy đủ, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật.
Tỷ lệ mắc bệnh tật và tử vong của trẻ sơ sinh ở người mẹ nhỏ tuổi cao hơn nhiều so với các bà mẹ ở tuổi trưởng thành.
Dễ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, trong đó có cả HIV/AIDS.
Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng, khủng hoảng tâm lý, tổn thương tình cảm và thiếu điều kiện tốt trong cuộc sống. Một số bạn gái có thể rất chán nản và cảm thấy bị cách biệt với gia đình và bạn bè.
Do đó việc ý thức được nguy cơ, hậu quả của việc mang thai sớm sẽ giúp cho trẻ VTN phòng và tránh được những nguy cơ không mong muốn xảy ra. Hiểu được vấn đề này sẽ cũng giúp chị em có những hành vi, quyết định đúng đắn mang lại cho bản thân sức khỏe và tương lai. Vì vậy hãy chia sẻ những khó khăn, khúc mắc với những người lớn trong gia đình đặc biệt là người mẹ để nhận được những sự hỗ trợ kịp thời nhất.
Báo động tình trạng nạo phá thai
Dường như ngày nào ở Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An [trước đây là Trung tâm Chăm sóc SKSS Nghệ An] cũng có bệnh nhân đến nạo phá thai. Điều đáng nói, nếu trước đây đối tượng chủ yếu là phụ nữ có gia đình thì nay độ tuổi nạo phá thai ngày càng trẻ hóa, thậm chí có em chỉ mới 13 - 14 tuổi.
“Bệnh nhân đến để thực hiện kế hoạch hóa [nạo phá thai] có nhiều đối tượng và nhiều đặc thù khác nhau. Nếu như bệnh nhân là người có trình độ, ở vùng trung tâm họ đến làm kế hoạch khi thai chỉ mấy tuần. Nhưng nếu là phụ nữ nông thôn thì đa phần là có xu hướng “lựa chọn giới tính thai nhi”
Bác sỹ CKI Nguyễn Thị Thu - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh
Với lứa tuổi thanh, thiếu niên, do thiếu hiểu biết nên thường đi xử lý khi thai đã to nên đáng lo ngại. Nhiều trường hợp sau đó chúng tôi phải khuyên giữ lại thai để sinh con cho an toàn. Bên cạnh đó, lại có những trường hợp thiếu hiểu biết nên tự mua thuốc phá thai ở nhà. Như mới đây, một phụ nữ dù đã có gia đình ở Diễn Châu sau khi tự dùng thuốc thì bị băng huyết chảy máu “thập tử nhất sinh”. Sau đó, phải rất cố gắng, các y, bác sỹ mới giúp được bệnh nhân này thoát được nguy hiểm”.
Hiện nay các phương tiện tránh thai đã rất phổ biến. Nhưng, hạn chế hiện nay là nhiều người dân chưa có ý thức phòng tránh thai. Vì vậy, để phòng tránh thai có hiệu quả thì phải tăng cường tuyên truyền để mở rộng thông tin tới cộng động, nâng cao trình độ kỹ thuật ở cơ sở để hạn chế tai biến...”.
Bác sỹ CKI Nguyễn Thị Thu - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh
Tình trạng nạo phá thai cũng báo động trên cả nước. Theo số liệu thống kê của Vụ Sức khỏe bà mẹ trẻ em - Bộ Y tế, trung bình mỗi năm cả nước có khoảng 300 - 400 ngàn ca phá thai được báo cáo chính thức, trong đó 60 - 70% là học sinh, sinh viên, tỷ lệ biến chứng do nạo phá thai lên đến 68.000 người trên tổng số 20 triệu ca nạo phá thai.
Còn theo Tổng cục Dân số - KHHGĐ, mặc dù tỷ lệ phá thai ở Việt Nam trong 10 năm trở lại đây giảm nhưng tỷ lệ nạo phá thai ở trẻ vị thành niên, thanh niên lại có dấu hiệu gia tăng, chiếm hơn 20%. Điều đáng lưu ý, đây mới chỉ là thống kê từ các bệnh viện khu vực Nhà nước và đang còn một “khoảng trống” rất lớn từ các bệnh viện tư, phòng khám tư. Hiện mỗi một năm có trên 1.000 trẻ em bị bỏ rơi do mang thai ngoài ý muốn.
Việc mang thai ngoài ý muốn dẫn đến nạo phá thai có nhiều nguyên nhân. Nhưng nguyên nhân quan trọng nhất là do thiếu kiến thức và kỹ năng sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại, hoặc có nhu cầu sử dụng biện pháp tránh thai nhưng chưa được đáp ứng đầy đủ. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp có nhu cầu sử dụng biện pháp tránh thai mà e ngại, không dám tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc
Bác sỹ CKII Nguyễn Bá Tân - Chi cục trưởng Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh
Với đặc thù riêng của Nghệ An, theo dự báo, trong những năm tới, số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ vẫn gia tăng. Vì thế, chắc chắn tỷ lệ phá thai, bao gồm cả phá thai ở vị thành niên, thanh niên vẫn còn cao.
Một điều đáng báo động nữa, là hiện nay trong xã hội hiện đại việc quan hệ trước hôn nhân, sống thử không còn lạ lẫm trong đời sống một bộ phận giới trẻ. Tuy nhiên, điều nguy hiểm là các em thiếu kiến thức về tình dục an toàn, không có kiến thức và kỹ năng để lựa chọn cho mình một biện pháp tránh thai phù hợp.
Việc nạo phá thai không an toàn sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe, tính mạng và cuộc sống của người phụ nữ. Xa hơn, những biến chứng âm thầm còn ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng sinh sản sau này như dính buồng tử cung, tắc ống dẫn trứng làm tăng tỷ lệ vô sinh, nhất là vô sinh thứ phát và còn có thể ảnh hưởng tiêu cực lên tâm lý và thể chất của bà mẹ.
Chủ động tránh thai an toàn
Trên thực tế, việc tuyên truyền phòng tránh thai an toàn cũng là việc làm thường xuyên của ngành Dân số tỉnh nhà trong thời gian qua với nhiều việc làm ý nghĩa như: tổ chức các buổi truyền thông, tư vấn ở các thôn, xóm, các trường học, tổ chức khám, kiểm tra sức khỏe và cấp thuốc tránh thai, phương tiện tránh thai miễn phí cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.
Đặc biệt, Ban Chỉ đạo công tác dân số và phát triển tỉnh đã tổ chức chương trình giao lưu truyền thông hưởng ứng "Ngày Tránh thai thế giới" với chủ đề "Chủ động tránh thai, không ai thay thế bạn". Thông qua đó, nhằm gửi đi thông điệp phụ nữ hãy chọn sống chủ động, hãy chủ động tránh thai và hãy chọn thời điểm đúng đắn để thiên chức làm mẹ luôn thiêng liêng chứ không phải là gánh nặng cho chính mình và gia đình.
Bên cạnh đó, các địa phương cũng phối hợp với Ban quản lý đề án xã hội hóa cung cấp các phương tiện tránh thai hàng hóa dịch vụ sức khỏe sinh sản tổ chức các hoạt động hội thảo, tập huấn các nội dung về kiến thức SKSS, thiết lập hệ thống phân phối...
Trước đây, việc vận động người dân tự ý thức mua phương tiện tránh thai còn nhiều khó khăn, đặc biệt là ở vùng nông thôn, miền núi, vì nhiều người còn có tư tưởng ỷ lại. Nhưng hiện tại, thông qua việc đẩy mạnh tuyên truyền việc xã hội hóa phương tiện tránh thai đã thuận lợi hơn và nhiều người tự ý thức mua, sử dụng để tự bảo vệ chính bản thân mình”.
Bà Hoàng Thị Lan - Phó phòng Dân số - KHHGĐ [Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh]
Để việc tránh thai hiệu quả, ngành Dân số cũng chủ động tuyên truyền tùy vào nhóm đối tượng để đưa ra giải pháp hợp lý.
Ví như đối với các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sẽ tuyên truyền sử dụng các biện pháp tránh thai an toàn, hiệu quả và phù hợp, nhằm giảm thiểu tình trạng mang thai ngoài ý muốn, phòng tránh tai biến do mang thai và các bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản.
Đối với vị thành niên, thanh niên việc tuyên truyền sẽ thông qua các buổi sinh hoạt của các câu lạc bộ, góc tuyên truyền thân thiện hoặc nói chuyện chuyên đề, từ đó tăng cường giáo dục giới tính, giúp các em có kiến thức, đủ bản lĩnh để không xảy ra sự việc ngoài mong muốn khi đang còn ở độ tuổi thành niên.