Vì sao với mỗi loại bệnh nhiễm khuẩn cần sử dụng các loại thuốc kháng sinh khác nhau?
Kháng sinh được phân làm nhiều nhóm như nhóm penicillin, cephalosporin, tetracyclin, quinolon. Mỗi nhóm có một số kháng sinh khác nhau. Những kháng sinh thường được sử dụng hiện nay: penicillin, amoxycillin, ampicillin, cephalosporin, erythromicin, tetracylin, doxycyclin, ciprofloxacin, chloramphenicol.
Kháng sinh thường được sử dụng như thế nào? Phần lớn các nhiễm khuẩn thông thường trong sinh hoạt được chữa bằng uống thuốc kháng sinh. Một số thuốc kháng sinh dùng cho mắt, tai được sử dụng bằng dung dịch, nhỏ giọt. Đối với những nhiễm khuẩn nặng phải sử dụng kháng sinh qua đường tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch hoặc có khi qua đường truyền dịch nếu cần. Muốn có tác dụng tốt, thầy thuốc phải làm kháng sinh đồ để xác định loại vi khuẩn gây bệnh và chọn kháng sinh thích hợp để có tác dụng tốt; trường hợp xét nghiệm như vậy có thể dùng kháng sinh phổ hẹp (narrow spectrum). Thông thường có thể sử dụng kháng sinh phổ rộng. Dùng kháng sinh phải dùng đủ liều, đủ thời gian có tác dụng và theo dõi tác dụng của kháng sinh đối với nhiễm khuẩn, như vậy mới có kết quả chắc chắn, tác dụng phụ của kháng sinh thông thường cũng được giảm nhẹ. Một số tác dụng phụ hay gặp là tiêu chảy vì kháng sinh có thể làm thay đổi cân bằng giữa vi khuẩn bình thường và các loại men, nấm (như Candida Albicans). Dị ứng penicillin có thể gây mẩn đỏ, trường hợp phản ứng phản vệ (sốc phản vệ) có thể đe dọa tính mạng người bệnh cho nên phải hết sức thận trọng, biết được phản ứng dị ứng do thuốc mà tránh dùng loại thuốc đó. Lạm dụng kháng sinh có hại gì? Dùng kháng sinh không đúng rất có hại: Gây lãng phí: Các bệnh do virut không chữa được bằng kháng sinh mà vẫn dùng kháng sinh. Gây khó khăn cho chẩn đoán: bệnh nhân bị viêm ruột thừa cấp mà dùng kháng sinh sẽ làm cho lu mờ các triệu chứng gây khó chẩn đoán. Có khi có tác dụng chữa nhưng lại dễ gây ra phản ứng dị ứng, mẫn cảm thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Sử dụng nhiều kháng sinh và liều cao có khả năng gây suy tủy, nhất là trường hợp sử dụng chloramphenicol nhiều. Một số kháng sinh như streptomycine, kanamycine dùng liều cao có thể gây điếc và suy thận. Lạm dụng kháng sinh làm cho vi khuẩn nhờn thuốc, kháng thuốc ngày càng nhiều, từ đó việc chữa trị bệnh càng khó khăn. Ngày nay các tụ cầu trùng kháng thuốc cephalosporin càng nhiều. Một số vi khuẩn khác cũng kháng thuốc do đó tác dụng chữa trị của kháng sinh ngày càng hạn chế. Các lý do dẫn đến lạm dụng kháng sinh Do bệnh nhân: Nhiều người tưởng rằng kháng sinh chữa được bách bệnh, nên hễ bị bệnh là dùng kháng sinh, vì ở ta việc mua bán kháng sinh còn dễ dàng. Khuynh hướng tự mua thuốc, tự chữa bệnh ngày càng phổ biến - đó là lý do dễ lạm dụng kháng sinh. Do thầy thuốc: Trong thực tế hằng ngày, việc sử dụng kháng sinh cũng rộng rãi. Ví dụ, khi chưa xác định được loại vi khuẩn nào và nên dùng loại kháng sinh nào là thích hợp, nhưng theo yêu cầu của bệnh nhân, một số thầy thuốc cũng dễ chỉ định sử dụng kháng sinh. Biết là chưa thật xác đáng, nhưng một số thầy thuốc vẫn kê đơn kháng sinh. Đó cũng là một cách lạm dụng kháng sinh. Việc sử dụng thuốc, việc bán thuốc ở nước ta cũng chưa thật chặt chẽ theo quy định nên vẫn xảy ra tình trạng lạm dụng thuốc trong điều trị. Về vấn đề lạm dụng kháng sinh, từ năm 2001, Tổ chức Y tế Thế giới đã có “Kế hoạch toàn cầu để kiểm soát sự đề kháng kháng sinh” và cấm lạm dụng kháng sinh. Ở nước ta, Bộ Y tế cũng đã có những quy định cụ thể về sử dụng kháng sinh và cấm lạm dụng kháng sinh. Để hạn chế lạm dụng kháng sinh, trước hết các thầy thuốc phải có trách nhiệm và nêu cao vai trò của người thầy thuốc để hạn chế việc lạm dụng kháng sinh mới mong có tác dụng. Theo GS. Lê Sĩ Liêm - Báo Sức khỏe & đời sống
1. Chào Bác sĩ, con em thường chích thuốc kháng sinh mỗi lần bé bị ốm, như vậy thì có ảnh hưởng gì đến sức khỏe lâu dài của cháu không ạ? Mong được Bác sĩ tư vấn. Em cảm ơn Bác sĩ.
Chào bạn, bạn mắc ung thư tuyến giáp và chắc đã phẫu thuật, hiện bác sĩ đang kê đơn cho bạn uống levothyroxine với liều 75 microgam/ngày (lưu ý: một viên thuốc Berlthyrox có hàm lượng là 100 microgam chứ không phải 100 miligam như bạn đã nói), là hormone tuyến giáp tổng hợp, nhằm bù lại lượng hormone giáp cơ thể không thể sản sinh ra để duy trì trạng thái sinh lý cân bằng của chức năng tuyến giáp (còn gọi là trạng thái bình giáp). Các nghiên cứu trên phụ nữ cho con bú dùng thuốc levothyroxine cho thấy rằng lượng hormone giáp bài tiết vào sữa mẹ là rất ít (nồng độ khoảng 4 nanogam/mL), thậm chí khi dùng liều cao levothyroxine (200-300 microgam/ngày), và do đó không gây hại cho trẻ bú mẹ. Nói chung, tốt nhất người mẹ cần cho bé bú xong trước khi dùng thuốc để giảm thiểu đến mức thấp nhất những ảnh hưởng với bé. Bạn cũng cần lưu ý khi chia nhỏ viên thuốc để đảm bảo liều lượng chính xác. 4. Xin chào Bác sĩ, em có hai câu hỏi như sau: 1. Tại sao cùng một đợt điều trị viêm hô hấp nhưng hai lần đi khám (sau 5 ngày tái khám) bác sĩ lại kê hai loại kháng sinh khác nhau? Việc dùng nhiều loại kháng sinh khác nhau trong một khoảng thời gian có thể gây ra tình trạng đề kháng không ạ? 2. Em uống thuốc có chứa paracetamol như Paracetamol hoặc Panadol thì xảy ra hiện tượng dị ứng (da bị sưng phồng lên, ngưng uống thuốc thì trở lại bình thường). Tuy nhiên khi uống Tiffy hoặc Efferalgan thì không bị dị ứng như vậy. Hiện tượng như vậy có bình thường không ạ? Cảm ơn Bác sĩ rất nhiều ạ!
Chào bạn, chúng tôi xin được trả lời bạn như sau: 1. Các nhiễm trùng hô hấp nói chung thường gây ra do vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng, trong đó nguyên nhân do vi khuẩn là thường gặp nhất. Trong các loại vi khuẩn gây bệnh, thường gặp nhất là các chủng phế cầu (Streptococcus pneumonia), vi khuẩn Hemophilus influenza. Một số trường hợp khác có thể do các loài vi khuẩn như Mycoplasma, Chlamydiae, Klebsiella, tụ cầu, trực khuẩn mủ xanh…gây ra. Mỗi loài vi khuẩn nêu trên lại được điều trị đặc hiệu bởi một số loại kháng sinh khác nhau, và việc xác định chính xác loài vi khuẩn gây bệnh là không đơn giản. Do đó, trong đợt điều trị đầu tiên, bác sĩ điều trị thường sẽ lựa chọn loại kháng sinh có tác dụng với các loài vi khuẩn gây bệnh thường gặp nhất trước. Sau đó khi tái khám, nếu bạn chưa khỏi bệnh, nghĩa là có thể bạn mắc các loài vi khuẩn ít gặp hơn, thì bác sĩ sẽ chọn loại kháng sinh khác có tác dụng với các loài vi khuẩn ít gặp đó. Nếu tình trạng bệnh vẫn chưa cải thiện, thì khi cần thiết phải lấy mẫu bệnh phẩm (đàm, dịch tiết) để nuôi cấy xác định chính xác loại vi khuẩn gây bệnh và làm kháng sinh đồ để lựa chọn thuốc điều trị. Tóm lại, việc bác sĩ kê hai loại kháng sinh khác nhau trong 2 đợt điều trị vẫn là phù hợp, nhằm tìm ra loại thuốc có tác dụng nhất để điều trị bệnh cho bạn. 2. Tất cả các thuốc bạn kể ra đều chứa hoạt chất chính là paracetamol (acetaminophen), là một thuốc giảm đau hạ sốt rất thông dụng. Các biểu hiện dị ứng khi sử dụng paracetamol cũng khá phổ biến, như nổi mày đay, ban đỏ trên da, phù da, sưng phồng như bạn đã mô tả. Các biểu hiện như vậy thường chỉ cần ngừng thuốc là bệnh nhân tự hồi phục và không cần dùng thuốc gì thêm. Mặc dù chứa cùng hoạt chất paracetamol nhưng các biệt dược của từng hãng sản xuất khác nhau thì sẽ có chứa các tá dược (thành phần phụ, không có tác dụng trị bệnh nhưng cần thiết trong công thức sản xuất của viên thuốc) khác nhau. Và có những trường hợp, bệnh nhân gặp dị ứng là do các thành phần phụ này chứ không phải do bản thân hoạt chất thuốc. Ví dụ, so với Efferalgan, thì trong thành phần của viên thuốc Panadol, bên cạnh hoạt chất chính paracetamol, còn có thêm các tá dược khác như aspartame, dimethicone 200, sodium lauryl sulfate; và có thể bạn dị ứng với một trong những tá dược này. Do thành phần tá dược là phụ thuộc vào mỗi nhà sản xuất, lời khuyên tốt nhất trong trường hợp này là nếu bạn đã uống và không gặp hiện tượng gì bất thường với Tiffy hoặc Efferalgan thì bạn nên tiếp tục sử dụng 2 loại biệt dược này khi cần hạ sốt, giảm đau để tránh các phản ứng không mong muốn.
Chào bạn, thông thường các vết thương trầy xướt ngoài da mức độ nhẹ thì chỉ cần rửa vết thương hàng ngày và bôi thuốc sát trùng cũng có thể khỏi mà không cần phải uống thuốc kháng sinh. Tuy nhiên có những trường hợp vết thương sâu vào trong lớp da, diện tích bị thương rộng, bị nhiễm bẩn đất cát nhiều nguy cơ nhiễm khuẩn vết thương thì bác sĩ có thể chỉ định dùng một số loại thuốc kháng sinh. Lúc này kháng sinh, có tác dụng phòng ngừa nhiễm khuẩn, giúp vết thương không bị sinh mủ, nhanh khô và chóng lành. |