Bầu sô hay bầu show [tiếng Ý: impresario],[1] đôi khi còn gọi là ông bầu hay bà bầu, vào thời cổ xưa thường được gọi với cái tên bầu gánh [đối với các gánh hát], là người đứng ra tổ chức và thường thu lời từ các buổi hoà nhạc, kịch sân khấu, cải lương, tuồng, opera, hài kịch hay nhạc kịch; tương đương với một nhà quản lý nghệ sĩ, nhà sản xuất phim hay nhà sản xuất truyền hình. Nguồn gốc của thuật ngữ này ở phương Tây được tìm thấy trong thế giới kinh tế và xã hội của nhạc kịch Ý nơi mà từ giữa thế kỷ 18 cho đến những năm 1830, bầu sô là nhân vật chủ chốt trong việc tổ chức season lời nhạc.[2] Người chủ của các nhà hát, thường là các tài tử quý tộc, giao cho bầu sô công việc thuê mướn một nhà soạn nhạc, cho đến những năm 1850 nhạc kịch trên sân khấu được trông chờ vào sự mới mẻ, cũng như tập trung lại những trang phục cần thiết, các dàn nhạc và ca sĩ, trong khi giả định được những rủi ro tài chính đáng kể.
Nhiều bầu sô đã vỡ nợ, có khi nhiều hơn một lần; vì vậy nên một nền tảng thương mại và bản năng của một con bạc là rất hữu dụng.
Thuật ngữ truyền thống này vẫn được sử dụng trong ngành công nghiệp giải trí để chỉ nhà sản xuất của các buổi hoà nhạc, chuyến lưu diễn và những sự kiện khác trong âm nhạc, opera, nhạc kịch, sân khấu[3] và thậm chí trong cả những môn thể thao như bóng đá và rodeo.[4] Ngoài ra, ông bầu hay bà bầu còn có thể là những người chuyên sản xuất hoặc giới thiệu các chương trình tạp kỹ và biểu diễn xiếc, đặc biệt là chủ sở hữu, nhà quản lý hay người dẫn chương trình [MC]. Trong trường hợp này, họ được gọi là "showman" trong tiếng Anh.
Thuật ngữ này đôi khi được áp dụng cho những người khác, chẳng hạn như người phụ trách các bảo tàng nghệ thuật độc lập[5] và người tổ chức hội nghị,[6] những người đóng một vai trò quan trọng trong các sự kiện hợp xướng.
Jacques-Yves Cousteau tự nói rằng ông ấy là một ông bầu của các nhà khoa học[7] với vai trò như một nhà thám hiểm và nhà làm phim đã từng làm việc với các nhà khoa học trong việc thăm dò dưới nước.
Bất kỳ nhà tổ chức đại nhạc hội nào ở Sài Gòn trước đây và ngay cả Thành phố Hồ Chí Minh hiện tại cũng tỏ ra thán phục mỗi khi nhắc đến "tứ quái" bầu sô mà có người còn gọi là các ông "vua" đại nhạc hội. Đó là các ông Hoàng Biếu, Ngọc Giao, Sĩ Đặng và Duy Ngọc. Họ đã làm mưa, làm gió hầu khắp các sân khấu Sài Gòn suốt gần ba thập niên 60, 70 và 80 của thế kỉ 20. Tại các rạp Quốc tế, Quốc Thanh, Trần Hưng Đạo, Hào Huê, Hoàng Kiếm… bốn ông "vua" chia nhau ký hợp đồng độc quyền khai thác 5-10 năm.
Không chỉ sở hữu rạp hát, các ông "vua" này còn sở hữu luôn những ca sĩ hàng đầu lúc bấy giờ như Elvis Phương, Thái Châu, Duy Quang, Phương Đại, Thái Thanh, Phương Dung, Thanh Thúy, Khánh Ly, Giao Linh, Lệ Thu, Thanh Tuyền, Mộng Tuyền… Trong đó, Duy Ngọc được coi là người may mắn hơn cả khi mời được ca sĩ Hoàng Oanh biểu diễn đến ba lần, bởi nữ danh ca này chỉ hát cho đài phát thanh.
Đến nay ba ông "vua" đã mất, chỉ còn Duy Ngọc, đã bước sang tuổi 70. Tuy nhiên, ông vẫn là cây đại thụ trong giới bầu sô hiện tại. Những buổi lưu diễn dài ngày được ông tổ chức thường xuyên, lúc thì Nha Trang, Vũng Tàu, khi thì Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu… thu hút hàng chục ngôi sao ca nhạc, nghệ sĩ cải lương và danh hài tham gia. Những ông bầu lớn khi ký hợp đồng với những ngôi sao xong, họ bao giờ cũng ứng trước cho ca sĩ vài ba suất diễn để giữ chân. Một ngôi sao đi lưu diễn tỉnh trung bình mỗi suất diễn khoảng 20 triệu đồng, nếu lưu diễn dài ngày cát xê có thể ít hơn. Nhưng một chương trình có 9, 10 ngôi sao, lưu diễn khoảng chục ngày, tiền ứng trước cho ca sĩ cũng lên đến bạc tỉ. Những ông bầu, bà bầu đủ sức chi bạo kiểu này hiện không nhiều, chỉ một vài người như Duy Ngọc, Minh Dzũng hoặc Hương Loan. Vì vậy các ngôi sao đang được coi là "ăn khách không chịu nổi" như Đan Trường, Đàm Vĩnh Hưng, Cẩm Ly, Thanh Thảo, Vũ Linh, Hoài Linh… khó thoát khỏi tay các ông bầu lớn.
Cái mà ít ông bầu nào so bì được với các ông bầu lớn là cung cách tổ chức chuyên nghiệp, lấy uy tín làm trọng và đặc biệt là trả cát xê rất sòng phẳng. Bởi vậy có không ít ngôi sao sẵn sàng "diễn chùa" nếu như đêm diễn khán giả lèo tèo.[8]
- ^ New Oxford American Dictionary. Impresa: enterprise; deed; company: Mondadori's Pocket Tiếng Ý • tiếng Anh / English • Italian Dictionary. [It is sometimes misspelled impressario.]
- ^ John Rosselli, The Opera Industry in Italy from Cimarosa to Verdi: the role of the impresario [Cambridge University Press] 1984; his history is summarized here.
- ^ Craig Thomas [ngày 13 tháng 7 năm 2001]. “Private Triumph”. Asia Week.
- ^ “Broadway Rodeo”. Time Magazine. ngày 18 tháng 10 năm 1937.
- ^ “New Impresario for the Showcase”. Time Magazine. ngày 24 tháng 11 năm 1967.
- ^ Champion of explication through design and design conference impresario Lưu trữ 2011-05-14 tại Wayback Machine Richard Saul Wurman, 2004 AIGA Medalist.
- ^ Jacques-Yves Cousteau Lưu trữ 2007-12-03 tại Wayback Machine on Bartleby.com
- ^ Phương Kỳ [ngày 12 tháng 4 năm 2009]. “Nghề bầu sô: Nước mắt và nụ cười”.
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Bầu_sô&oldid=65478318”
Với đông đảo khán giả, bầu show chỉ là người đứng sau trợ giúp ca sĩ, nhưng với những người trong nghề thì bầu show của ca sĩ mới là người mà tất cả mọi người đều kiêng dè.
Những người mát tay
Trẻ, đủ tài năng và lại có xuất thân là dân chơi nhạc cũng như sáng tác, bầu show Quang Huy của công ty Thế Giới Giải Trí từng là người làm nên hiện tượng của Ưng Hoàng Phúc, Phạm Quỳnh Anh... nhiều năm trước đây. Đó là thời điểm mà ai cũng phải nể phục tài quản lý cũng như khả năng liên tục tạo ra những hit cho ca sĩ của anh chàng này. Nể, nhưng vẫn có những lời tuyên bố cũng như cách làm việc đôi khi không giống ai. Nhưng Huy sinh năm 1980, đủ trẻ để liều lĩnh với những ước mơ táo bạo. Tính từ thời điểm năm 1998, khi nhạc Việt bắt đầu bùng nổ trở lại, đến giờ này thử hỏi có thể tìm đâu ra được một bầu show trẻ tuổi nhưng lẫy lừng như Quang Huy.
Ông bầu Quang Huy và Trương Quỳnh Anh
Nhiều người khó ưa gọi Huy là kẻ hay “chọc phá nhà người khác” rồi “đem của người ta về làm của nhà mình”, nhưng không thể phủ nhận Huy là một trong những bầu show mát tay nhất của làng giải trí Việt trong những năm gần đây. Cho dù thời gian này, khi Ưng Hoàng Phúc đã rời khỏi công ty còn Phạm Quỳnh Anh hầu như rất ít xuất hiện trên sân khấu... thì anh chàng này gần như không còn khả năng thể hiện khả năng bầu thiện nghệ của mình nữa. Nhưng như Quang Huy tâm sự trong cuộc trò chuyện bên lề như bạn bè với chúng tôi thì: “Trong lúc nhà nhà người người hoạt động ầm ĩ, thì thôi mình lặng lẽ lại một chút có sao đâu. Làm giải trí là làm đường dài, khi nào có cơ hội tốt để trở lại thì chắc chắn sẽ trở lại, mọi người không phải lo là tôi sẽ bỏ nghề đâu”.
Làm bầu show cho nhiều ca sĩ thì đương nhiên là mệt và khó vô cùng, nhưng cả đời làm bầu show vẫn chỉ trung thành với một ca sĩ thì cũng có những gian khổ riêng mà ít ai thấu tỏ. Hơn 13 năm hợp tác với Đan Trường là chừng ấy thời gian mà Hoàng Tuấn [Tuấn Thaso] gắn bó như hình với bóng với ca sĩ này. Cũng đã từng thử mang về vài ca sĩ trẻ khác để đào tạo nhưng rốt cuộc thì bên cạnh anh vẫn chỉ có Đan Trường. Bầu show Hoàng Tuấn tâm sự: “Nếu trong hai năm tới không tìm thấy người thích hợp, tôi sẽ bỏ hẳn ý định đầu tư tìm kiếm ca sĩ mới...”. Mới đầu năm 2010 nhưng lịch làm việc của thầy trò anh Bo đã kín mít đến tận giữa năm. Mỗi ngày với họ bây giờ như là cuộc chiến: sắp xếp lịch diễn, thu âm, chuẩn bị dự án âm nhạc mới... Cũng “trưng thành” như thế còn có bầu show Thuỷ Nguyễn với ca sĩ Nguyễn Phi Hùng, nhưng “cặp đôi” này vẫn ở mức lưng chừng trong nghề nghiệp chứ chưa thật sự nổi trội.
Cặp đôi Hoàng Tuấn - Đan Trường
Một người già dặn, từng trải trong nghề như nhạc sĩ Vũ Quốc Bình khi chính thức từ bỏ nghề nhạc công để làm bầu show anh đã phải trả giá cho giai đoạn học việc với không ít bài học xương máu và cả tin đồn ảnh hưởng đến uy tín cá nhân và gia đình. Cách đây vài năm cô ca sĩ S.C đã được anh giúp tạo dựng tên tuổi với bài hit Gọi giấc mơ về đình đám suốt một thời gian dài, thậm chí anh từng phải cầm nhà vay ngân hàng để có tiền làm album cho cô, đã rũ áo ra đi không hề luyến tiếc. Buồn, nhưng đã trót mê nghề rồi thì dù như thế nào cũng phải lao theo. Với việc trở thành bầu show của ca sĩ, diễn viên Trương Quỳnh Anh, anh đang từng bước tìm lại những thành công của “sự mát tay” từ những ngày đầu bước chân vào nghề bầu show.
Và một thế giới bát nháo
Quyền lực là thứ ai cũng thích, và các bầu show nổi tiếng từng có thời gian là người “hét ra lửa”. Mỗi quyết định của họ với ca sĩ đều có thể tạo nên sự thành công hay thất bại của một show diễn. Nhưng thời thế tạo anh hùng, và thời thế đi qua thì anh hùng cũng chịu lép vế, quyền lực của bầu show trong khoảng hai năm trở lại đây đã bị chia năm xẻ bảy với rất nhiều “thế lực” khác. Lý Minh Tùng, bầu show của ca sĩ trẻ Wanbi, tâm sự: “Mỗi bầu show có phong cách làm việc riêng. Trước sự xuất hiện của quá nhiều gương mặt mới, những người tổ chức chương trình có nhiều sự lựa chọn hơn, khiến một số người quản lý buộc phải “nhún nhường” hơn khi ra giá show, thậm chí hạ giá thù lao để không bị mất show diễn.
Bà bầu xinh đẹp đầy quyền năng Nguyễn Thảo Minh Châu
Ngành nghề nào cũng có sự cạnh tranh không lành mạnh, thực tế trong ngành ca hát cũng có vài hiện tượng như thế. Nhưng đây không phải là hiện tượng đa số. Tôi nghĩ, mỗi ca sĩ đều có vị trí riêng của mình, và bầu show cũng thế”. Sự chia sẻ quyền lực hiện nay bắt đầu dành cho các bầu show trẻ nổi lên, các ca sĩ gạo cội lập công ty và trở thành bầu show cũng như đào tạo ca sĩ cho riêng mình, cộng thêm các nhạc sĩ trẻ như Đăng Phương, Nguyễn Hồng Thuận, Nguyễn Văn Chung, Bảo Chinh... cũng kiêm nhiệm nghề bầu show bên cạnh công việc sáng tác...
Xem ra những bầu show ca sĩ hiện giờ đang gặp không ít khó khăn so với những người đi trước, không chỉ vì thị trường giải trí mở rộng, ca sĩ nhiều hơn [đương nhiên bầu show cũng phải nhiều hơn] mà còn vì đất chật người đông trong khi tài năng âm nhạc hiếm hoi. Lý do nữa là vì thị hiếu của khán giả liên tục thay đổi và cũng khó đoán hơn. Thật sự việc đẩy ca sĩ về một thái cực: hoặc thật “ăn thị trường” bằng những ca khúc dễ dãi hợp thị hiếu đơn giản hay thậm chí là scandal, hoặc thật “đẳng cấp” để được lòng giới chuyên môn là điều tương đối dễ dàng. Nhưng cái khó nhất của giới bầu show bây giờ là canh cánh nỗi lo làm thế nào để ca sĩ do mình tạo ra vừa “ăn thị trường” lại được giới chuyên môn đánh giá tốt.
"Cặp đôi" ăn ý Thái Huân - Mỹ Tâm đã đường ai nấy đi
Nổi lên trong giới bầu show trẻ hiện nay còn có Thảo Minh Châu [còn gọi là Châu Xinh]. Từng làm nên tên tuổi của “công chúa bong bóng” Bảo Thy và hiện tại là với Khổng Tú Quỳnh, Châu Xinh hiện nay đang làm được điều mà không ít người trong giới phải kính nể khi là một trong những bầu show nữ hiếm hoi. Cô cho biết: “Làm nghề này mà là phụ nữ thì cái cực đó chắc chắn phải nhiều hơn đàn ông nhiều. Những tranh giành, ganh ghét... trong nghề có thể là phụ nữ mình sẽ biết cách xử sự mềm dẻo hơn, nhưng đổi lại những chuyện cần “hầm hố” thì mình lại lép vế”. Trong khi đó, những bức xúc trong nghề cũng được bầu show Vũ Quốc Bình giãi bày: “Lúc này tôi đang dốc lòng dốc sức đầu tư toàn bộ cho Trương Quỳnh Anh, lợi nhuận nếu có thu vào được thì chắc chắn phải cỡ ba năm nữa.
Làm bầu show tính ra sự kiện thì cũng phải rất lớn. Chưa kể, thỉnh thoảng “đụng độ” trong nghề vì những lý do không đâu thì hơn ai khác bầu show cũng phải chứng tỏ bản lĩnh để ca sĩ của mình không được phép bị ai đó bắt nạt, kể cả là các ca sĩ đàn anh, đàn chị. Bầu show là một nghề mà nên cũng có người tốt người xấu, nhưng tôi quan niệm cái gì mình sai thì xin lỗi người ta còn mình đúng thì cứ thế mà làm, thương hiệu và tầm cỡ nổi tiếng của ca sĩ chính là thước đo cho tên tuổi của bầu show”.
Bầu show Hoàng Tuấn khẳng định: “Thuận lợi hay khó khăn trong thời điểm này đều nhiều gấp chục lần so với những năm trước đây. Hệ thống thông tin truyền thông rồi internet đã giúp cho những người quản lý hay ca sĩ nắm bắt thông tin hay thị hiếu âm nhạc trong khu vực, giúp ca sĩ của mình tiếp cận những phong cách mới nhất. Các em ca sĩ trẻ đã thông minh nhiều hơn, trẻ đẹp hơn... Nhưng bên cạnh đó, do số lượng ca sĩ trẻ sản sinh quá nhiều, mà không được đào tạo kỹ lưỡng, nên rất dễ “chết non”. Mức độ cạnh tranh trong nghề này càng tăng thì cũng dẫn đến việc dùng đủ mọi mánh lới để hòng qua mặt đối thủ”.
Chia tay Lý Hải, Vĩnh Thuyên vẫn chưađào tạođưgương mặt nào thay thế
Sự lên xuống của nghề này cũng là những thăng trầm không đoán được, như trường hợp của bầu show Vĩnh Thuyên. Từng làm nên một Lý Hải lẫy lừng biết bao nhiêu ở sân khấu các tỉnh lẻ, nhưng đến khi Vĩnh Thuyên chia tay Lý Hải và làm việc với ca sĩ trẻ Vĩnh Thuyên Kim, thì sự thành công không còn như mong đợi. trường hợp bài hit “quái lạ” Teen Vọng cổ, kết hợp giữa teen pop và vọng cổ theo một cách chẳng giống ai của cô ca sĩ trẻ này tạo được ấn tượng mới lạ, thích thú ở một bộ phận giới trẻ, trong khi dân trong nghề thì lắc đầu ngao ngán không hiểu nổi.
Bầu show Thái Huân cũng làm nên một quãng đời khó quên của Mỹ Tâm, nhưng sau khi họa mi tóc nâu này thì Thái Huân cũng bật vô âm tín với nghề mà gần như chuyển hẳn sang công việc tổ chức biểu diễn. Nhạc sĩ Minh Khang thì cũng năm thì mười họa, cộng tác với ca sĩ trong thời gian ngắn rồi thôi chứ không có kế hoạch lâu dài. Bầu show Duy Khánh- Nhạc xanh thì cũng hoạt động cầm chừng với số ít ca sĩ trẻ quen thuộc lâu nay có trong tay: Nhật Tinh Anh, Lê Dũng, Vũ Bảo, Anh Thuý...
Bầu show ca nhạc vốn là nghề nhọc nhằn nhưng có không ít hấp lực. Xin mượn lời chia sẻ của ông bầu Hoàng Tuấn để kết lại bài viết này: “Theo tôi, những bầu show trẻ hiện nay đang có một ít “trải đời” trong thị trường âm nhạc thì phải bình tâm, đi từng bước vững chắc cho hoạt động quản lý của mình, không nên quá vội vàng “hái quả” sớm. mặt khác các ca sĩ trẻ nhà ta quá sớm tự mãn và một số đã thiếu một số tố chất căn bản nhất của một người làm nghệ thuật là “chữ tâm và đạo đức”. Còn bầu show, tôi thấy cả anh đi bấm đĩa trước kia, hay người chuyên đi kêu gọi quần chúng tham gia quay phim, cũng trở thành giám đốc, quản lý ca sĩ. Như vậy, vô tình đã biến thị trường âm nhạc hiện nay thành người người làm ca sĩ, nhà nhà làm bầu show...”.
Theo Sành điệu