Một số "hiện tượng cover" nổi bật thời gian gần đây, từ trái qua: Ngô Thành Dương, Trần Tuấn Đạt và Hương Ly
Đa số người dùng Việt Nam hiện nay chưa có thói quen trả tiền để nghe nhạc, trả tiền khi sử dụng tác phẩm âm nhạc của người khác. Rất nhiều người ú ớ về bản quyền và không chịu tìm hiểu.
Nhạc sĩ Tú Dưa
Lịch sử âm nhạc thế giới từng chứng kiến không ít trường hợp tác phẩm cover nổi tiếng và được nhiều người ưa thích hơn cả bản thu gốc. Ngày càng có nhiều người thích nghe những ca khúc được trình bày lại một cách sáng tạo.
Nhiều giọng cover có lượt xem "khủng"
Ở Việt Nam, vài năm trở lại đây, phong trào cover phát triển rất mạnh. Nhiều người nhờ cover mà trở nên nổi tiếng, tìm thấy cơ hội lấn sân sang con đường ca hát chuyên nghiệp như Quân AP, Hoa Vinh, Hương Ly, Ngô Lan Hương...
Hiện tượng cover Hương Ly nhận phải nhiều ý kiến trái chiều vì cover quá nhiều
Trào lưu này phát triển đến nỗi nhiều YouTuber chọn cover làm hướng phát triển riêng cho kênh thu lợi nhuận. Giới ca sĩ cũng hào hứng với phong trào này. Một số ca sĩ nổi tiếng như Mỹ Tâm, Đức Phúc, Orange... thường xuyên có các sản phẩm hát lại bài hát của đồng nghiệp.
Ca sĩ Hòa Minzy, Đàm Vĩnh Hưng, Bảo Anh... thì mạnh tay chi tiền tổ chức các cuộc thi cover. Đây là cách để họ truyền thông khi phát hành sản phẩm mới, cũng là một "chiêu" để tăng gắn kết giữa ca sĩ và fan.
Các nhạc sĩ cũng muốn hợp tác với các giọng ca cover. Mới đây, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung ra mắt bài hát Hôm nay anh rất mệt qua tiếng hát của Ngô Thành Dương - một cái tên khá nổi tiếng trong cộng đồng cover. Huy Vạc cũng ra mắt bài hát riêng sau một thời gian chỉ toàn cover.
Dù nhiều giọng cover từng thu lượt xem "khủng" trên YouTube nhưng tới khi ra mắt sản phẩm âm nhạc của riêng mình thì họ lại khá mờ nhạt. Nhiều giọng ca lạm dụng kỹ thuật phòng thu, đến khi hát live nhanh chóng khiến khán giả thất vọng.
Những clip hát cover của Mỹ Tâm luôn gây được sự chú lớn trên mạng xã hội
Cover là đụng đến bản quyền
Tuy vậy, việc nhiều người, nhiều nhà cover ca khúc khiến các đơn vị bảo vệ bản quyền đau đầu vì xử lý vi phạm. Cuối năm 2019, "hiện tượng cover" Hương Ly bị tố sử dụng ca khúc Bước qua đời nhau mà không xin phép tác giả là ca sĩ Khắc Việt.
Mới đây, MV parody triệu view Duyên mình lỡ [sáng tác: Tú Dưa] của Huỳnh Lập đột ngột "bốc hơi" khỏi YouTube. Hồng Ân Entertainment - đơn vị được nhạc sĩ Tú Dưa ủy quyền giám sát và truy thu bản quyền trên mạng Internet - đã yêu cầu YouTube gỡ MV. MV vừa xuất hiện trở lại vào ngày 17-7 vừa qua sau khi Huỳnh Lập hoàn tất thủ tục bản quyền, pháp lý với Hồng Ân Entertainment và nhạc sĩ Tú Dưa.
Trước đó, tại buổi họp báo của MV gốc, Huỳnh Lập đã từng xin phép ca sĩ Hương Tràm, nhạc sĩ Tú Dưa, đạo diễn Kawaii Tuấn Anh để làm MV parody và nhận được sự đồng ý nhưng không có bất kỳ văn bản nào xác nhận bản quyền được sử dụng ca khúc này.
Ngô Lan Hương, một trong những cô gái hot nhất cộng đồng cover, cho Tuổi Trẻ biết: "Những bài cover mà mình không xin phép tác giả sau một thời gian sẽ bị gỡ. Mình bị gỡ nhiều rồi".
Nhiều kênh cover trên YouTube bị đánh sập
Trong khoảng vài tháng trở lại đây, khá nhiều kênh cover nhạc Việt trên YouTube bị đánh sập. Những người chơi piano, violon chuyên cover các ca khúc Việt "hot" như Nguyễn Thế Vinh, An Coong, Khánh Linh; nhiều kênh của những trung tâm dạy chơi nhạc cụ... đều bị Hồng Ân Entertainment dùng "gậy" [dấu hiệu cảnh báo của YouTube đối với các video vi phạm bản quyền].
Bội Ngọc - một YouTuber chuyên thực hiện video chơi piano cover - bức xúc cho biết Hồng Ân Entertainment đã đánh gậy bản quyền ba ngày liên tiếp [26 đến 28-6] trên ba video, khiến cho cả ba kênh YouTube của chị bị đánh sập hoàn toàn. Phương Dung Socola, một người chuyên làm các video dạy nhạc, sau khi bị dính "gậy" cũng bức xúc làm một video giãi bày trên YouTube.
Chủ sở hữu một số kênh chia sẻ với Tuổi Trẻ rằng họ hiểu đã đến thời các YouTuber không còn được thoải mái hát như trước kia và họ sẵn sàng trả tiền bản quyền, tuy nhiên họ bức xúc vì kênh bị đánh sập mà không được báo trước, số tiền bản quyền được yêu cầu thanh toán cũng không biết căn cứ vào đâu?
Huỳnh Lập đã thông báo trên trang cá nhân việc đã hoàn tất thủ tục bản quyền, pháp lý với công ty Hồng Ân và nhạc sĩ Tú Dưa cho MV parody Duyên mình lỡ - Ảnh: Facebook
Người đánh sập kênh nói gì?
Bà Đặng Hồng Nga - người sáng lập Hồng Ân Entertainment - cho biết công ty này từng thực hiện cảnh báo tới các cá nhân, tổ chức vi phạm thì ngay lập tức những đối tượng vi phạm xóa kênh để khỏi trả tiền bản quyền. Đó là lý do công ty quyết làm mạnh tay.
"Hồng Ân từng thử cảnh cáo các kênh 1 "gậy" bản quyền nhưng không ăn thua, không ai chịu đóng tiền cả. Bắt đầu từ tháng 4-2020, Hồng Ân buộc đánh 3 gậy/kênh. Có nhiều chủ kênh hiểu vấn đề lập tức thanh toán phí bản quyền. Những kênh vi phạm nhiều năm thì tỏ ra khó chịu ra mặt khi phải đóng một khoản tiền" - bà Nga cho biết.
Giải thích về mức giá 1 triệu đồng/1 bài/1 năm, bà Nga cho biết: "Chúng tôi được các nhạc sĩ ủy quyền, thu mức giá nào là do nhạc sĩ quy định. Có nhạc sĩ muốn thu phí cao vì họ cho rằng như thế mới xứng đáng với công sức của họ. Có nhạc sĩ muốn phổ biến rộng rãi tác phẩm lại đề nghị mức thu thấp hơn".
"Để hoàn thiện một tác phẩm âm nhạc rất tốn công sức, tiền bạc, tại sao mọi người có thể tùy tiện dùng nó vào các mục đích cá nhân của mình mà không xin phép?
Có những người làm MV thu về triệu view, được nhận tiền từ YouTube, từ các nhãn hàng quảng cáo, nhưng đến khi bảo đóng cho nhạc sĩ 1 triệu đồng lại kêu ca. Anh sống "dựa" vào ý tưởng của tác giả, mà khi sử dụng tác phẩm của họ không xin phép, không trả tiền bản quyền, còn lên mạng kêu than thì thật vô lý" - bà Đặng Hồng Nga nhận xét.
Trò chuyện với Tuổi Trẻ, nhạc sĩ Tú Dưa nói: "Chúng tôi bị vi phạm bản quyền nhiều không đếm xuể. Chính tôi khi thử cài nhạc chờ cho điện thoại mới biết họ dùng bài hát của tôi, thuê người khác hát để lách luật không trả tiền bản quyền. Tôi muốn làm chặt về bản quyền không phải chỉ cho bản thân mà còn mong muốn môi trường ngày càng trở nên chuyên nghiệp hơn".
Luật sư Nguyễn Thị Phương Hảo [CIS Law Firm] cho biết Luật sở hữu trí tuệ quy định chủ sở hữu tác phẩm có quyền độc quyền tác phẩm của mình, toàn quyền tự sử dụng hoặc cho phép người khác sử dụng.
"Một người cover tác phẩm của người khác và đưa lên mạng xã hội, dù người đó hát cho vui hay hát để thu tiền thì họ vẫn phải xin phép tác giả, và phải trả tiền bản quyền nếu tác giả yêu cầu. Bài hát là một loại tài sản dân sự, việc định giá tùy vào thỏa thuận dân sự của người bán, người mua, Nhà nước không can thiệp".
N.DIỆP ghi
TIẾN VŨ - NGỌC DIỆP
Giữa năm 2019, thị trường nhạc Việt bỗng xuất hiện một cô nàng có cái tên Hương Ly với hàng loạt bản cover đạt hàng chục triệu view và nhanh chóng gây "sốt" trên mạng xã hội. Hương Ly ở thời điểm đó còn được cộng đồng mạng yêu thích và đặt cho nghệ danh "thánh nữ cover" bởi cô cứ thể hiện ca khúc nào thì clip đó đều đạt view "khủng" và thậm chí còn vượt cả lượt xem của phiên bản gốc.
Thế nhưng, câu thành ngữ "chữ tài đi với chữ tai một phần" quả thật rất phù hợp với Hương Ly khi tên tuổi của cô được nhiều người biết đến chưa lâu đã dính hàng loạt "phốt" liên quan từ các nghệ sĩ cho đến cộng đồng mạng. Cũng vì những lùm xùm đó mà Hương Ly lại trở thành cái "gai" không làm vừa lòng số đông khán giả. Cái tên "thánh cover" mà các fan dành cho cô cũng ít được nhiều người nhắc đến hơn mà thay vào đó, khi nhắc tới cụm từ "nữ hoàng dính phốt" thì Hương Ly lại là người mà khán giả nhớ tới.
ĐÔNG VÂN - HƯƠNG LY ft X2X
ERIK - ‘Có Tất Cả Nhưng Thiếu Anh’ [Official MV]
Trước những thông tin trái chiều, quản lý của Hương Ly đã tiết lộ những email, đoạn chat thoả thuận về việc phía Erik đã chủ động book cô nàng cover ca khúc "Có Tất Cả Nhưng Thiếu Anh" ngay trước khi ca khúc ra mắt. Thậm chí, Hương Ly còn cover "free" cho Erik vì rất yêu thích giọng ca của nam ca sĩ. Còn bình thường đối với các ca sĩ, nghệ sĩ khác, giá cover sẽ rơi vào khoảng 20 triệu/bài. Theo người quản lý này, việc Hương Ly cover ca khúc này chỉ sau 3 ngày phát hành cũng là do bên Erik yêu cầu nhằm "cạ nhiệt" cho MV. Có thể thấy, với độ "hot" của Hương Ly, không ít nghệ sĩ có tiếng đã tìm đến Hương Ly để nhờ cô cover [có trả phí] để tăng sức hút cho sản phẩm của mình.
Hương Ly cover ca khúc Anh Thanh Niên của HuyR.
Cũng chỉ cách đây không lâu, nữ ca sĩ Miu Lê đã gây chú ý khi có màn "cà khịa" cực "gắt" khi phát ngôn liên quan đến hiện tượng cover Hương Ly. Cụ thể, khi được hỏi về việc liệu cô có sẵn sàng để Hương Ly cover các ca khúc của mình, nữ ca sĩ đã chia sẻ: "Những người khác cover trên mạng thì tôi không cản được, nhưng Hương Ly là người có sức ảnh hưởng lớn, lượt view cao nên tôi không muốn bạn ấy cover nhạc của mình, dẫn đến khán giả bị phân tâm. Tôi không biết phải gọi Hương Ly là nghệ sĩ hay ca sĩ, cái này tùy theo định hướng của bạn ấy. Nhưng bạn này cũng được tính là nghệ sĩ rồi, nên tôi không muốn bạn ấy cover nhạc của tôi...".
Miu Lê không muốn Hương Ly cover nhạc của mình.
Từ chia sẻ của Miu Lê có thể thấy, các nghệ sĩ đều biết khả năng của họ đến đâu và "đứa con cưng" đó có nhận được sự quan tâm của khán giả hay không. Họ không có "nhu cầu" phải sử dụng đến một "công cụ" hỗ trợ khác là nghệ sĩ cover bài của họ để khiến cho khán giả phân tâm dù MV gốc mới chỉ ra mắt được vỏn vẹn vài ngày. Như trường hợp của Erik, dù từng đích thân "nhờ vả" Hương Ly cover nhưng sau lần bị tung tin nhắn lộ liễu mà không có sự xin phép như vậy thì quả thật cũng khó có lần thứ hai anh chàng muốn "thử nghiệm" lại một lần nữa.
Hương Ly sẽ ở đâu trong thị trường âm nhạc 2020?
Nói một cách khách quan, Hương Ly xuất thân từ gia đình có truyền thống nghệ thuật nên từ nhỏ cô có năng khiếu âm nhạc là điều không thể bàn cãi. Với việc sống trong môi trường nghệ thuật nhiều năm và còn tốt nghiệp khoa Âm nhạc dân tộc – Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam thì Hương Ly chắc chắn có đầy đủ kiến thức để biết cô cần phải phát huy thế mạnh của mình như thế nào. Xu hướng nâng tên tuổi bằng các bản cover đối với Hương Ly có thể nhận thấy rõ là không còn hiệu quả như thời gian đầu cô mới xuất hiện trong thị trường nhạc Việt.
Là một người thông minh cùng kinh nghiệm vốn có, Hương Ly hẳn sẽ có những tính toán riêng trên chặng đường âm nhạc của mình nếu cô muốn gắn bó lâu dài. Dù sao, Hương Ly cũng chỉ là một "tân binh" xuất hiện được chưa đầy 1 năm, cô còn rất nhiều thời gian để khẳng định bản thân đối với công chúng. Sau 2019 với nhiều thành công nhưng cũng chẳng ít lùm xùm, nhiều người hy vọng sẽ được nhìn thấy Hương Ly ở 2020 với những sự thay đổi mới lạ hơn và ít nhất, danh hiệu "nữ hoàng dính phốt" sẽ vĩnh viễn biến mất.