Kích động, đau bàng quang, nước tiểu có máu hoặc đục, đi tiểu khó, nóng rát hoặc đau, ảo giác, kích động, đau lưng dưới hoặc đau một bên, suy nhược tinh thần, lo lắng, thay đổi tâm trạng nhanh chóng.
Ít gặp
Ớn lạnh, ho, sốt, khàn tiếng.
Hiếm gặp
Thay đổi tinh thần nghiêm trọng.
Không xác định tần suất
Da phồng rộp, bong tróc, sần sùi, mờ mắt, đau ngực hoặc khó chịu, hoang mang, nước tiểu đậm màu, tiêu chảy, khó thở, chóng mặt, ngất xỉu, nhịp tim hoặc mạch đập nhanh hoặc loạn nhịp, đau đầu, phát ban, ngứa, phát ban trên da, đau khớp hoặc cơ sưng to, giống như phát ban trên mặt, mí mắt, môi, lưỡi, cổ họng, tay, chân, bàn chân hoặc bộ phận sinh dục, chuột rút cơ, đau, cứng hoặc co thắt, buồn nôn, đau hoặc khó chịu ở cánh tay, hàm, lưng hoặc cổ, tái nhợt hoặc cảm giác lạnh ở đầu ngón tay và ngón chân;
Tổn thương da đỏ [thường có trung tâm màu tím], mắt đỏ, khó chịu bồn chồn, run rẩy ở chân, tay, bàn tay hoặc bàn chân, rùng mình, đau họng, loét hoặc đốm trắng trong miệng hoặc trên môi, đổ mồ hôi, sưng bàn chân hoặc cẳng chân, nói hoặc hành động không thể kiểm soát, ngứa ran hoặc đau ở ngón tay hoặc ngón chân khi tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, khó ngủ, co giật, chuyển động lặp đi lặp lại không kiểm soát được của lưỡi, môi, mặt, cánh tay hoặc chân, giọng nói rung giật không kiểm soát, mệt mỏi hoặc suy nhược bất thường.
/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/cau-tao-va-cach-he-kinh-trung-uong-hoat-dong/
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Huỳnh An Thiên - Bác sĩ Nội thần kinh - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Các sợi dây thần kinh mang các thông điệp chuyển qua lại giữa cơ thể và não bộ. Hệ thần kinh gồm có hai phần là não và tủy sống của bạn tạo nên hệ thống thần kinh trung ương, các dây thần kinh trong phần còn lại của cơ thể tạo nên hệ thống thần kinh ngoại biên của bạn.
Tất cả mọi thứ của cơ thể được kết nối theo cách nào đó với hệ thống thần kinh. Hệ thần kinh mách bảo trái tim đập, điều khiển phổi thở, kiểm soát sự di chuyển của cơ thể, cách suy nghĩ và học hỏi. Nó cũng kiểm soát các giác quan và ký ức của cơ thể.
Các thông điệp trong dây thần kinh được truyền qua hàng tỷ tế bào thần kinh được nối với nhau bằng các khớp thần kinh. Thông tin thông qua các chất dẫn truyền thần kinh di chuyển qua các khớp thần kinh đến tế bào thần kinh tiếp theo. Dopamine và serotonin là các loại chất dẫn truyền thần kinh. Quá trình này diễn ra liên tục cho đến khi tin nhắn đến đúng nơi. Một số thông điệp di chuyển nhanh hơn 200 dặm một giờ.
Đây cũng là cách các thông điệp nhận được từ cơ thể của gửi trở lại não và tủy sống. Ví dụ, nếu bạn giẫm phải thứ gì đó sắc nhọn, các dây thần kinh ở chân sẽ gửi một thông điệp từ nơ-ron đến nơ-ron đến hệ thần kinh trung ương của bạn. Não và tủy sống của bạn lập tức phản ứng với một thông điệp đến bàn chân và nhấc chân của bạn ra khỏi vật sắc nhọn.
Tế bào thần kinh
Hệ thống thần kinh có rất nhiều lớp bảo vệ. Não được bảo vệ bởi hộp sọ, tủy sống của bạn được bảo vệ bởi các xương nhỏ trong cột sống [đốt sống] và lớp phủ mỏng [màng]. Tất cả đều được đệm bởi một chất lỏng trong suốt gọi là dịch não tủy. Tuy nhiên, mọi thứ có thể đi sai với hệ thống thần kinh giống như bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể. Khi một rối loạn làm hỏng nó, điều đó ảnh hưởng đến giao tiếp giữa não, tủy sống và cơ thể. Những rối loạn này bao gồm:
Đột quỵ, thiếu máu não là yếu tố ảnh hưởng đến hệ thần kinh con người
Cũng giống như các bộ phận khác của cơ thể, não của bạn cần ngủ để nghỉ ngơi và sửa chữa, vì vậy một lịch trình ngủ đều đặn.
Một chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh có đầy đủ thực phẩm giàu axit béo omega-3 cũng rất quan trọng. Chúng bao gồm các loại cá béo như cá hồi, cá ngừ albacore, cá thu, cá trích.
Căng thẳng cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh, những cách để quản lý căng thẳng có thể kể đến như:
- Tập thể dục thường xuyên
- Cho phép bản thân nghỉ ngơi
- Dành thời gian chất lượng với gia đình và bạn bè
- Thiền hoặc thực tập chánh niệm với yoga hoặc các hoạt động khác.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 20% phí khám khi đặt hẹn khám lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec [áp dụng từ 1/8 - 31/12/2022]. Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: Mayoclinic.org, Webmd.com
Đường ảnh hưởng tới não chúng ta như thế nào
XEM THÊM:
Các chất tác động tâm thần [TĐTT] bao gồm tất cả những chất có tác dụng trên hệ thần kinh trung ương. Các chất này có thể là hoá dược, thảo dược.
Việc sử dụng các chất TĐTT dễ gây ra một trạng thái phụ thuộc [nghiện] về tâm lí hay thể chất.
Các chất TĐTT gây ra trạng thái phụ thuộc thuộc bao gồm:
- Các chất ma tuý:
+ Nhóm opioid bao gồm thuốc phiện, heroin, morphin, promedol, dolargan, methadon... trong đó heroin là mạnh nhất và được sử dụng nhiều nhất. Các chất này khi vào cơ thể theo các đường khác nhau [tiêm, hít, uống] đều chuyển hóa thành morphin. Morphin sẽ tác động lên các thụ cảm thể morphin trên não, gây ra khoái cảm cho bệnh nhân. Các khoái cảm này rất mạnh mẽ [không gì sánh bằng] khiến cho bệnh nhân luôn nhớ và thèm chúng, vì vậy họ sẽ tìm cách sử dụng lại ma túy để có lại cảm giác khoái cảm đó. Từ đó bệnh nhân dần phụ thuộc ma túy nhóm opioid về tâm lý và về thể chất.
Sau khi sử dụng ma túy nhóm này, bệnh nhân có cảm giác khoan khoái, dễ chịu, họ thường tìm nơi yên tĩnh và ít ánh sáng để tận hưởng cảm giác khoái cảm. Khoái cảm sẽ kéo dài hay ngắn tùy thuộc vào loại ma túy sử dụng [ngắn nhất là heroin, trung bình là morphin, dài nhất là methadon]. Cường độ khoái cảm cũng khác nhau tùy thuộc loại ma túy sử dụng. Trong số này, heroin cho cường độ khoái cảm mạnh nhất.
Có thể xét nghiệm nhanh các ma túy nhóm opioid bằng que thử tìm morphin trong nước tiểu.
+ Nhóm kích thích: amphetamin, meth-amphetamin, cần sa, cocain,... Các ma túy này có đặc điểm kích thích mạnh mẽ lên thần kinh trung ương. Chỉ sau vài phút đến vài chục phút sử dụng [tùy đường tiêm, đường uống hay đường hít, bệnh nhân sẽ có hội chứng hưng cảm vô cùng mạnh mẽ, biểu hiện như sau:
Hưng phấn cảm xúc: vui vẻ, yêu đời, mọi ưu tư buồn phiền đều biến mất, tăng tự tin thậm chí là tự cao.
Hưng phấn tư duy: nói nhanh, nói nhiều, nội dung vô cùng phong phú.
Hưng phấn vận động: bệnh nhân hoạt động rất nhiều, không biết mệt mỏi, dễ bị kích thích bởi âm nhạc to và ánh sáng nhấp nháy. Vì thế amphetamin, meth-amphetamin hay được giới trẻ sử dụng ở vũ trường.
Giảm nhu cầu ngủ: bệnh nhân không ngủ hoặc chỉ ngủ 1-2 giờ mỗi ngày nhưng không hề cảm thấy mệt mỏi.
Có thể xét nghiệm nhanh các ma túy nhóm amphetamin bằng que thử tìm amphetamin trong nước tiểu.
- Rượu.
- Các thuốc ngủ, thuốc bình thần: phenobarbital, diazepam…
Page 2
ĐỊNH NGHĨA KHÍ CƯỜI
Khí cười [N2O] tên danh pháp quốc tế là Dinitrogen monoxide hoặc Nitrous oxide
Được sử dụng trong y học từ hơn 150 năm trước để gây mê toàn thân, nhưng do tác dụng yếu nên hiện nay ít được sử dụng đơn độc mà thường được sử dụng phối hợp với các thuốc gây mê khác. Do hiệu quả gây mê yếu và ngắn nên N2O được ưa chuộng trong nha khoa và sản khoa [sanh thường].
Các máy gây mê hiện nay vẫn có đường vào cho N2O và thường được trộn chung với O2 theo tỷ lệ 2:1. Cần có một lượng O2 pha chung để tránh bị ngạt thở, điều mà các khí cười đang có trên thị thường có thể không có nên người hít khí N2O có nguồn gốc phi y tế có thể bị ngạt.
Cơ chế tác động của N2O khá phức tạp và vẫn chưa được tìm hiểu đầy đủ :
- N2O tác động trên hệ GABAA gây một hiệu ứng giải lo âu tương tự như benzodiazepine. Ngoài ra, tác động ức chế thụ thể NMDA [N-methyl-D-aspartate] cũng giải thích tác dụng tê/mê của N2O.
- Tác động lên thụ thể Kappa [K], một thụ thể của morphine gây đáp ứng giảm đau và sảng khoái. Ngoài ra, N2O cũng làm tăng nồng độ β-endorphin [một morphine nội sinh] gây tác động trên thụ thể µ là thụ thể đáp ứng với morphine.
Hiện nay, N2O vẫn có trong danh mục các thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới
N2O gây vô cảm hoặc tê mê toàn thân nhưng không mất tri giác nên nó là chất gây mê yếu. Muốn gây mê hoàn toàn, người ta phải dùng N2O phối hợp với thuốc mê đường tĩnh mạch hoặc đường hô hấp.
N2O cũng từng được sử dụng trong một số trường hợp lo âu và trầm cảm cũng như làm giảm tình trạng kích động, mê sảng trên những bệnh nhân cai rượu . Ngày nay, với những tiến bộ trong y học, các dược phẩm dùng điều trị lo âu và trầm cảm có rất nhiều và rất hiệu quả nên N2O không còn sử dụng nữa.
N2O cũng được sử dụng trong sản khoa cho những trường hợp mà bà mẹ quá lo lắng hay sợ đau trong lúc sinh nở
Sau khi hít 10-30 giây N2O sẽ gây 1 hiệu ứng sảng khoái, vui vẻ và duy trì trong 2-3 phút và làm giảm nhẹ sự tỉnh táo. Ghi nhận có sự thay đổi trên điện não đồ [EEG: sóng chậm Delta biên độ lớn].
Khí cười được bán trên ‘thị trường đen ‘ dưới hình thức 1 bình xịt, người sử dụng sẽ bơm vào 1 bong bóng và thở ra hít vào trong cái bong bóng đó. Nếu hít trực tiếp từ bình xịt thì có thể bị phỏng lạnh niêm nạc hầu họng và đường hô hấp.
Nếu sử dụng thường xuyên [lạm dụng] thì có thể gây ra một số rối lọan :
- Cảm giác châm chích ở đầu chi và đi dứng loạng choạng
- Các rối loạn khí sắc
- Rối loạn trí nhớ
- Rối loạn giấc ngủ
- Các rối loạn nhịp và hạ huyết áp
- Thiếu máu thiếu B12 do N2O làm phân hủy nhân cobalamine của B12
QUÁ LIỀU
- Rối loạn vận động, suy giảm nhận thức, co giật [hiếm]
- Với liều sử dụng cao gây suy hô hấp cấp, đặc biệt nếu tỷ lệ N2O/O2 cao hơn mức 2/1 nhiều lần và dẫn đến tình trạng thiếu oxy não cấp
- Khả năng lệ thuộc và tăng dung nạp : do N2O bị phân hủy khá nhanh trong cơ thể nên có nguy cơ tái sử dụng và tăng dung nạp cũng như gây lệ thuộc.
TÓM LẠI
N2O không bị xem là ma túy vì hiện không bị luật pháp ngăn cấm, thậm chí vẫn còn đang được sử dụng trong y học [tiêu chí bị cấm bởi luật pháp nước sở tại là tiêu chí quan trọng nhất để xác định một chất là ma túy]
Cơ chế gây nghiện được giải thích thông qua 2 con đường :
- Con đường khen thưởng của dopamine [dopamine reward pathways] là cơ chế gây nghiện của hầu hết các chất kích thích thần kinh như : MDMA [thuốc lắc], methamphetamine [hàng đá], cocaine, mephedrone/cathinone [muối tắm]…và nghiện phi vật chất như nghiện game, nghiện cờ bạc…
- Thông qua các thu thể :
- Với morphine heroin là các thụ thể µ, δ, к
- Với cần sa và các chất được xem là cần sa tổng hợp có trong cỏ Mỹ là thụ thể Cannabinoid.
- Với các thuốc nhóm benzodiazepine là các thụ thể GABA và NMDA
Tất cả các chất hóa học đều có thể gây nghiện và nếu sử dụng sai mục đích với một thời gian dài đều có thể gây tác hại đặc biệt là các tổn thương vĩnh viễn trên não bộ. Keo con chó X66 là 1 ví dụ về 1 chất có nhân vòng benzen bị sử dụng sai mục đích và đã có một thời gian nhiều trẻ em hít loại keo này như là một chất gây sảng khoái.
BS. HUỲNH THANH HIỂN