Đất nước đã trải qua những năm tháng khó khăn, đời sống nhân dân giờ đã đủ đầy, những câu chuyện thiếu ăn thiếu mặc chỉ còn trong tiềm thức. Món bánh chưng vốn chỉ có trong ngày Tết cổ truyền của người miền bắc giờ cũng được ăn quanh năm ngày tháng. Nhưng khác biệt ở chỗ, vào dịp Tết Nguyên đán, món bánh không thể thiếu trong mâm cơm của người bắc sẽ được làm tỉ mỉ, nâng niu hơn để thành kính dâng lên ông bà tổ tiên, đồng thời cũng là để mọi thành viên trong gia đình có thể thưởng thức những chiếc bánh chưng xanh dẻo thơm một cách trọn vẹn nhất bên bữa cơm đoàn viên.
Theo sự tích bánh chưng bánh dày, bánh chưng có hình vuông, được gói bằng lá dong màu xanh, tượng trưng cho đất đai luôn xanh tươi màu mỡ với nền văn hóa lúa nước lâu đời của dân tộc Việt Nam. Bên trong bánh là gạo nếp dẻo thơm, nhân đỗ xanh cùng thịt ba chỉ tẩm ướp gia vị, hạt tiêu vừa miệng, béo ngậy.
Nguyên liệu đầu tiên để làm bánh là lá dong, được bày bán ở tất cả các khu chợ Tết. Để bảo đảm gói được những chiếc bánh chưng đẹp mắt thì lá phải xanh và không bị rách. Lá dong được mua về đem rửa sạch, kiên trì lật rửa thật kỹ để chiếc bánh không bị sạn, sau đó đem phơi ráo nước. Một chiếc bánh cần khoảng 5-6 lá dong, còn gạo và nhân bánh tùy thuộc vào độ lớn của chiếc bánh cần gói. Đặt lá dong ở các góc so le, rải đều 1 lớp gạo nếp lên mặt lá, tiếp đến đỗ xanh dàn mỏng đều lên gạo, xếp miếng thịt ba chỉ đã được tẩm ướp vào giữa rồi tiếp tục phủ thêm lớp đỗ xanh và gạo lên trên cùng, bẻ gập lá gói vuông, cao thành, buộc lạt chéo chữ thập. Phải cầm chắc lạt và đều tay thì chiếc bánh mới không bị méo mó, mất cân đối. Sau khi hoàn tất công đoạn gói bánh, người dân sẽ xếp bánh vào 1 chiếc nồi to và đem luộc.
Luộc bánh tưởng chừng đơn giản nhưng lại chính là công đoạn quan trọng, cần sự tỉ mỉ nhất vì mất nhiều thời gian và công sức. Trong suốt thời gian từ 7-10 tiếng canh nồi bánh, cần canh đủ lửa để nước luôn sôi, không để nồi bánh bị thiếu nước, để tránh trường hợp bánh nửa chín nửa sống. Ngày nay, các gia đình thường luộc bánh bằng bếp than hoặc bếp điện nhưng luộc bằng củi vẫn thơm ngon và nhừ dẻo nhất.
Bánh chưng vớt ra nghi ngút khói, để nguội trong tiết trời lành lạnh giao mùa, ngấm hương vị đất trời và hòa chung với không khí đầm ấm, hạnh phúc bên nồi bánh của các thế hệ gia đình miền bắc trong những ngày cuối năm.
Suốt mấy ngày Tết, trên mâm cơm cúng gia tiên cũng như bàn tiệc năm mới của người miền bắc không thể thiếu hình ảnh những chiếc bánh chưng xanh thịt mỡ dưa hành.
Những năm gần đây, dù kinh tế đã khá giả, cuộc sống hiện đại bận rộn, bánh bán sẵn nhiều và đa dạng, nhiều gia đình vẫn duy trì tục gói bánh chưng dịp Tết giúp con cháu hiểu thêm truyền thống cha ông, dân tộc. Tuy tốn công sức nhưng bù lại, những giây phút cả gia đình quây quần bên nồi bánh sẽ trở thành miền ký ức quý giá trong cuộc đời mỗi người.
Bánh phu thê cũng là 1 loại bánh đặc trưng ngày Tết của người miền bắc, nhất là mảnh đất Bắc Ninh-Kinh Bắc, quê hương của những chiếc bánh ngọt bùi vàng ruộm này. Cứ mỗi độ Tết đến xuân về người dân lại cùng nhau chuẩn bị những cặp bánh thơm ngon với mong ước cuộc sống hạnh phúc, ấm no.
Tương truyền, những chiếc bánh phu thê đầu tiên được làm cách đây gần 1.000 năm, tại phường Đình Bảng, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Theo người dân Đình Bảng, bánh phu thê [hay còn gọi bánh xu xê] có nguồn gốc từ thời Lý, khi vua Lý Anh Tông [1138-1175] đi đánh trận, hoàng hậu ở nhà thương nhớ chồng làm bánh gửi ra chiến trường. Nhà vua ăn bánh thấy ngọt bùi, trân trọng tình nghĩa vợ chồng nên đặt tên là bánh phu thê, từ đó dân làng Đình Bảng có nghề làm bánh phu thê.
Nhưng cũng có tích truyền lại rằng, trong 1 dịp vua Lý Thánh Tông cùng hoàng hậu đến thăm lễ hội Đền Đô, người dân Đình Bảng háo hức dâng lên vua sản vật quê hương do đôi vợ chồng trẻ trong làng làm ra. Nhà vua thưởng thức thấy ngon, bèn đặt tên là bánh phu thê. Từ đó, bánh phu thê mang ý nghĩa tượng trưng cho sự thủy chung, hạnh phúc lứa đôi nên thường được dùng trong các đám cưới hỏi, lễ Tết.
Để làm được một chiếc bánh phu thê ngon thì tất cả các khâu phải chọn lọc cẩn thận từ gạo nếp, đậu xanh, lá chuối, lá dong, quả dành dành. Vỏ bánh được làm từ bằng gạo nếp cái hoa vàng, xay thành bột trộn lẫn với đường trắng, đu đủ xanh nạo thành sợi, tinh dầu chuối, vani cùng nước quả dành dành và nhào kỹ. Màu vàng ươm của vỏ bánh chính là màu nước của quả dành dành. Nhân bánh được làm bằng đậu xanh đãi sạch vỏ, đồ chín, giã nhuyễn trộn với đường trắng, nước cốt dừa và dừa nạo.
Lá dong và lá chuối rửa sạch lá phải để ráo nước, sau đó tước bớt cọng để khi gói bánh được mềm mại. Lá lót trong phải là lá chuối tây dẻo luộc chín hong khô. Khi gói, người làm bánh còn quết lên lá một lớp mỡ để khi bóc bánh không bị dính và có độ ngậy đặc trưng. Sau khi gói xong, bánh được đem luộc và vớt ra buộc lại từng cặp bằng 1 chiếc lạt hồng với ý nghĩa cầu mong cho tình cảm vợ chồng mãi thắm thiết, bền chặt.
Mỗi mùa hoa đào nở, người dân Đình Bảng lại tất bật làm bánh chuẩn bị cho gia đình, cũng như gửi đến cho thực khách khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước. Hương thơm, độ dẻo sệt của bánh được tỏa ra từ gạo nếp cái hoa vàng, độ dai của đu đủ, cộng với độ béo bùi của đậu xanh, dừa, vị ngọt của đường, tạo nên hương vị rất đặc trưng, kết hợp với màu vàng ruộm của vỏ bánh, tất cả hòa quyện với nhau mang đến không khí xuân ngập tràn trên ban thờ gia tiên, mâm cơm đoàn viên ngày Tết của mỗi gia đình.
Và với người dân Đình Bảng, làm bánh phu thê chính là để nối dài truyền thống quê hương.
Dù người ta cứ bảo "còn mùng còn Tết", nhưng vị Tết không phải là thứ kéo dài ngày này sang ngày khác. Tôi đã trải nghiệm điều đó. Khi mặc cho bao nao nức nấu nướng cho cỗ Tết từ ngày 30, thì cũng sẽ đến lúc thịt kho, bánh chưng mình dốc lòng nấu thành "nỗi ám ảnh" của chính bản thân trong mùng 3, mùng 4.
Vậy mà, đến mùng 5, khi mọi người lục đục chuẩn bị cho một năm làm việc chăm chỉ, thì cỗ Tết tự nhiên thành... nỗi nhớ.
Mâm cơm Tết không hẳn chỉ xoay quanh đồ ăn, thức uống. Nó là cả câu chuyện của truyền thống, yêu thương và hy vọng. Về nhà tận hưởng cỗ Tết không phải chỉ ăn thức ăn ngon. Mà còn để nạp động lực và niềm tin từ gia đình, để mà mạnh mẽ đương đầu với năm dài sắp tới.
Series Nấu Tết Khởi Sắc, cùng MAGGI kể những câu chuyện bên mâm cơm ngày Tết đã đến hồi kết thúc. Chúng tôi mong những câu chuyện về các món ăn, về mâm cỗ Tết sẽ truyền năng lượng tích cực cho 2021 phía trước của mọi người.
Tết này, nhà bạn đã nấu Tết thế nào?
Mâm cơm Tết là… tất cả!
Quỳnh Mai, 27 tuổi
Năm nay mình vẫn cố gắng kiếm cái vé về ăn Tết ở Hà Nội. Mấy ngày Tết, gian thờ lộng lẫy trang nghiêm mà vẫn gần gũi, thân thiết. Phòng khách đầy hoa trái, đẹp và đặc biệt ấm cúng.
Bà ngoại cùng mẹ hãnh diện giới thiệu mâm cỗ Tết hai người cố gắng “gom” mặc cho bao khó khăn: nào là bánh chưng và giò thủ nhà gói trên Sóc Sơn, chả mực nhà thông gia gửi từ Hải Phòng, nồi măng nấu với chân giò được biếu từ Lạng Sơn…
Ăn xong cả gia đình vẫn nhẩn nha trà nước, chuyện xưa chuyện nay. Cảm giác dịch bệnh, khủng hoảng.... cũng phải dừng bước ngoài cửa căn nhà luôn tươi thắm lá hoa và thơm mùi thức ăn.
Thực phẩm đâu chỉ đơn thuần là cái ăn qua miệng rồi vào bụng! Mâm cơm Tết chính là nghĩa tình, là sự quan tâm chăm chút, là kết nối xích gần mọi khoảng cách, là văn hoá, là truyền thống. Nó là cội nguồn vững chãi, là vẫy gọi và chờ đón, là chốn để trở về.... Không những vậy, mâm cơm Tết còn chứa đựng hy vọng và niềm tin vào một năm mới hạnh phúc.
Mâm cơm Tết là… bài học về hy vọng
Emma Phạm, 25 tuổi
Những ngày này, không khí Tết ở Úc đang rộn ràng. Nếu có thể về Việt Nam, mình sẽ chở mẹ đi mua bánh kẹo Tết, cùng ba rửa chiếc xe dream yêu thích hay luồn lách những con phố để mua mấy cái tòng teng treo ngày Tết.
Năm nay mình chỉ có thể gọi điện hỏi thăm mẹ đã mua gì chưa, nhà đang như thế nào. COVID thay đổi nhiều kế hoạch tương lai của mình, bao gồm cả về nhà đón Tết.
Lần đón Tết ở nơi đất khách quê người này, tụi mình đã “thu gom” nguyên liệu để cùng nhau nấu một bữa cơm Tết Việt trọn vẹn nhất gồm chả giò, thịt kho trứng và gà luộc. Mâm cỗ màu sắc để hy vọng cho một năm đủ đầy và khởi sắc.
Bọn mình đón một năm mới ở xứ người một cách tích cực và vui vẻ nhất, mình tin là sẽ sớm có vaccine để mọi người có thể về thăm gia đình và thực hiện những kế hoạch trong tương lai.
Chúc mọi người năm mới an toàn và hạnh phúc.
Mâm cơm Tết là… tập quen với những thử thách mới
Linh Nguyễn, 27 tuổi
Một ngày giữa tháng chạp, công ty mình thông báo sẽ tổ chức tiệc tất niên online kèm theo chiếc link Zoom để tham dự.
Tụi mình được khuyến khích cùng nấu món Tết tại gia và chia sẻ với nhau thông qua buổi Tất niên online. Hóa ra món được nhiều người, đặc biệt đám trẻ mình chọn nấu nhiều nhất là chả giò với nhiều biến tấu khác nhau chứ không phải bánh chưng, bánh tét, thịt kho, dưa hành củ kiệu như mọi người vẫn nghĩ về Tết đâu nhé.
Lướt nhanh một loạt những món được ‘trưng bày’ trên kho ẩm thực Zoom, mình nhớ quay quắt những ngày Tết cùng mẹ đi chợ mua con gà, cây bông, củ kiệu. Tết năm nay, mình chọn ở lại, tạm chọn cái Tết xa gia đình với hy vọng tình hình dịch bệnh mau chóng ổn định để được trở về nhà. Với mình, đó mới thực sự là sum vầy ý nghĩa.
Mâm cơm Tết là… trân quý những truyền thống giản đơn nhất
Nguyễn Thanh Tùng, 27 tuổi
Trong mâm cơm ngày Tết với đủ các món hương sắc cầu kì, mình vẫn thích nhất món hành muối của mẹ. Mình vẫn tự hào nếu xứ Hàn có món kim chi, thì Việt Nam mình sẽ có hành muối.
Mẹ bảo, “có được hũ hành chua chua, giòn giòn, trắng đẹp mắt, không bị nổi váng thì không dễ chút nào.”
Giữa tháng Chạp, mẹ sẽ ra chợ lựa những bó củ hành khô kích thước đều tăm tắp. Hành muối trải qua nhiều bước ngâm, rửa, để ráo… cầu kì. Rồi mẹ xếp hành vào một cái hũ bằng đất nung, cùng với thứ nước đặc trưng, để cuối cùng là một hũ hành đã nén chặt chàng. Đúng những ngày Tết, mâm cơm ngoài bánh chưng, thịt đông, nem rán… thì sẽ thêm một đĩa hành muối cực ngon.
Mình nghĩ là, dù thời gian sau có hiện đại, hay thay đổi như thế nào thì đĩa hành muối của mẹ sẽ chẳng bao giờ mất đi trên mâm cơm ngày Tết được. Món ăn giản đơn nhưng chan chứa ca nhiều tinh hoa ẩm thực người Việt, chỉ riêng đất Việt.
Là series sẻ chia những điều lạc quan trong mùa sum vầy của MAGGI, Nấu Tết Khởi Sắc kể những câu chuyện về mâm cỗ ngày Tết.
Mỗi câu chuyện được chia sẻ về trang cá nhân kèm hashtag #MAGGI #NấuTếtKhởiSắc #LanTỏaYêuThương sẽ là một đóng góp cho các hoàn cảnh khó khăn, để ai cũng có Tết.