Thảo dược học là những nghiên cứu về thực vật học và sử dụng thực vật dành cho mục đích y học. Thực vật đã là cơ sở cho việc điều trị y tế trong quá trình lịch sử dài của nhân loại, và y học cổ truyền như vậy vẫn còn được thực hiện rộng rãi ngày nay.[1] Y học hiện đại sử dụng nhiều hợp chất có nguồn gốc từ thực vật để tạo nên các dược phẩm. Mặc dù thảo dược học có thể áp dụng các tiêu chuẩn hiện đại về thử nghiệm hiệu quả cho các loại thảo mộc và thuốc có nguồn gốc từ các nguồn tự nhiên, chỉ có rất ít thử nghiệm lâm sàng chất lượng cao và các tiêu chuẩn về độ tinh khiết hoặc liều được tiến hành. Phạm vi của thảo dược đôi khi được mở rộng để bao gồm các sản phẩm từ nấm và ong, cũng như các khoáng chất, vỏ và một số bộ phận của động vật.
Thuật ngữ thực vật bệnh học cũng có thể dùng để đề cập đến khoa học về bệnh lý và thiệt hại cho thực vật, nguyên nhân, biểu hiện, phát triển, cách lây truyền, phương pháp duy trì sức khỏe thực vật và các biện pháp được sử dụng để kiểm soát những bệnh thực vật và phòng tránh chúng.
Thảo dược học đôi khi cũng được sử dụng ngang với thuật ngữ liệu pháp thực vật, đây là một dạng thực hành thay thế và ngụy khoa học của việc sử dụng các chất chiết xuất từ thực vật hoặc có nguồn gốc động vật để làm thuốc hoặc các tác nhân thúc đẩy sức khỏe.[1][2][3] Liệu pháp thực vật khác với các loại thuốc có nguồn gốc từ thực vật trong dược phẩm tiêu chuẩn bởi vì nó không được phân lập và tiêu chuẩn hóa các hợp chất được cho là mang hoạt tính sinh học. Nó dựa trên niềm tin sai lầm rằng việc bảo tồn sự phức tạp của các chất từ một loài thực vật nhất định với chế biến ít hơn là an toàn hơn và có khả năng hiệu quả hơn. Không có bằng chứng cho thấy một trong hai khẳng định trên là đúng.[3] Viên bổ sung chế độ ăn uống thảo dược thường nằm trong danh mục này.[4]
- ^ a b “Hard to swallow”. Nature. 448 [7150]: 105–6. 2007. Bibcode:2007Natur.448S.105.. doi:10.1038/448106a. PMID 17625521.
- ^ Barrett, Stephen [ngày 23 tháng 11 năm 2013]. “The herbal minefield”. Quackwatch. Truy cập ngày 25 tháng 2 năm 2017.
- ^ a b Varro E. Tyler [ngày 31 tháng 8 năm 1999]. “False Tenets of Paraherbalism”. Quackwatch. Truy cập ngày 29 tháng 10 năm 2016.
- ^ “The Herbal Minefield”. www.quackwatch.org. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2018.
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thảo_dược_học&oldid=65521050”
Ngày nay, một số dược liệu nổi tiếng được điều chế thành thuốc với dạng bào chế hiện đại như kim tiền thảo, dây thìa canh, cà gai leo… Không những thế, nhiều hoạt chất sinh học được phân lập từ thực vật như atropin, ephedrine, morphine, cafein, axit salicylic, digoxin, colchicin… có ứng dụng rất cao đối với y học hiện đại.
Động vật: Tuy không được sử dụng nhiều như các loại cây Thảo dược nhưng dược liệu từ động vật cũng là các vị thuốc quan trọng trong một số phương thuốc điều trị bệnh lý thường gặp. Nguyên liệu dùng làm thuốc có nguồn gốc từ động vật có thể là cả con [tắc kè, rắn…] hoặc sản phẩm hay một bộ phận của động vật [như mật ong, sữa ong chúa, mề gà, mai mực…].
Cũng giống như thảo dược, hiện nay hầu hết dược liệu từ động vật đều được chăn nuôi bởi nhu cầu quá lớn so với nguồn cung từ tự nhiên. Một đặc điểm đáng lưu ý của dược liệu từ động vật là thường có giá thành cao hơn thảo dược, tuy nhiên thường đem lại hiệu quả cao trong quá trình điều trị.
Nấm, ký sinh trùng hay các vi sinh vật: dù ít sử dụng hơn nhưng đây cũng là nguồn dược liệu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Một ví dụ khá thân quen về dạng ký sinh được dùng làm thuốc chính là Đông trùng hạ thảo – dạng ký sinh giữa loài bướm thuộc chi Thitarodes và loại nấm Ophiocordyceps sinensis. Vi sinh vật thì có khả năng tự tổng hợp, chuyển đổi những chất thông thường thành dạng có hoạt tính sinh học, chẳng hạn như quá trình lên men.
Các cách sử dụng dược liệu là gì?
Hiện nay, việc sử dụng dược liệu trong phòng và chữa bệnh đã và đang trở thành xu hướng phát triển mạnh, không chỉ ở nước ta mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Người ta ưa chuộng sử dụng dược liệu vì nó không những có tác dụng chữa bệnh tốt, mà còn có tác dụng điều hoà, cân bằng sự hoạt động giữa các cơ quan, bộ phận trong cơ thể để có thể duy trì sức khỏe, cải thiện chất lượng cuộc sống.Ngoài ra, hầu hết các dược liệu đều có độ an toàn cao do đã được sử dụng trong khoảng thời gian rất dài, nó ít gây ra tác dụng phụ và dễ dàng sử dụng. Một trong các yếu tố quan trọng làm dược liệu phát huy tác dụng tốt đó là sử dụng dược liệu đúng cách.
Mỗi loại dược liệu sẽ có một hoặc nhiều cách sử dụng khác nhau để phát huy hết tác dụng và mang đến hiệu quả như mong muốn. Thực tế các cách chế biến và bào chế dược liệu thành thuốc y học cổ truyền phải tuân theo lý luận và phương pháp của y học cổ truyền hoặc kinh nghiệm dân gian, có thể rất phức tạp, cần nhiều công đoạn cũng như chuyên môn cao của người làm thuốc. Tuy nhiên, tuỳ vào mục đích sử dụng, bạn cũng có thể sử dụng dược liệu theo các cách thức chế biến trong y học cổ truyền như:
- Hãm trà hay sắc lấy nước uống
- Sao [rang], có thể sao vàng, sao đen, sao cháy tùy dược liệu
- Chưng hay đồ [đun cách thủy]
- Ngâm rượu, ngâm mật ong, ngâm muối
- Tẩm gừng, tẩm giấm
Các cách chế biến, bào chế dược liệu cũng được phát triển theo thời gian để vừa tiện lợi khi dùng vừa đảm bảo công dụng của chúng. Các dạng dùng thường thấy hiện nay là trà túi lọc, dược liệu thô, chiết xuất dược liệu [như cồn thuốc, rượu thuốc, tinh dầu]. Trường hợp thuốc dược liệu sẽ được bào chế theo kỹ thuật tân tiến và cho ra dạng dùng như thuốc tân dược, gồm viên nén, viên nang, thuốc tiêm, dung dịch/ hỗn dịch uống…
Từ hàng nghìn năm trước, thảo dược đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Không khó để ta bắt gặp nhiều loại thuốc được chiết xuất từ thảo mộc hay những bộ phận như rễ, thân, lá được phơi khô hoặc nghiền nát làm thuốc.
Tuy nhiên, bạn có thể không biết những loại cỏ cây thường gặp hàng ngày cũng có giá trị rất cao trong y học. Qua bài viết này, Hello Bacsi sẽ giới thiệu cho bạn 20 loại thảo dược cực tốt cho sức khỏe.
1. Tỏi
Các nhà khoa học đã chứng minh tác dụng tốt của tỏi đối với sức khỏe từ rất lâu. Tỏi được biết đến là thực phẩm tốt cho tim, giảm xơ cứng động mạch, hạ huyết áp, giảm tích tụ cholesterol có hại. Tỏi cũng hoạt động như một chất làm loãng máu phòng ngừa cao huyết áp và hình thành huyết khối.
2. Cây cúc dại
Cây cúc dại là một loại thảo mộc màu tím có nguồn gốc từ Hoa Kỳ và Canada, thường được sử dụng để giảm và ngăn ngừa các triệu chứng cảm lạnh và cúm. Mặc dù hiện nay vẫn chưa có các nghiên cứu khoa học chứng minh tác dụng của nó nhưng vẫn có một số nghiên cứu cho thấy loại cây này rất hữu ích trong việc điều trị các triệu chứng trên. Ngoài ra, cúc dại cũng có tác dụng bảo vệ các tế bào lành mạnh chống lại virus và làm giảm viêm mô, do đó rất có ích cho những người bị dị ứng.
3. Cây kế sữa
Cây kế sữa thường được sử dụng để điều trị các vấn đề về gan, bao gồm xơ gan, viêm gan mạn tính và rối loạn bàng quang. Tuy nhiên, theo Trung tâm Y tế của Đại học Maryland, các nghiên cứu khoa học về tác dụng của cây kế sữa trong điều trị rối loạn gan vẫn cho ra nhiều kết quả khác nhau.
Loại thảo mộc này cũng có tác dụng làm giảm cholesterol và giảm mức insulin ở bệnh nhân tiểu đường bị xơ gan và làm chậm sự phát triển của một số loại ung thư nhất định, đặc biệt là ung thư vú, ung thư cổ tử cung và ung thư tuyến tiền liệt.
4. Hoàng kỳ
Hoàng kỳ có nguồn gốc từ Trung Quốc và thường được sử dụng cùng với các loại thảo mộc khác để hỗ trợ hệ miễn dịch, điều trị viêm gan mạn tính và bệnh ung thư.
Một vài nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng hoàng kỳ có khả năng hỗ trợ chức năng của tim, giúp tăng cường hệ miễn dịch và có thể hỗ trợ điều trị bệnh ung thư.
5. Cam thảo
Cam thảo từ lâu đã không còn xa lạ với người dân Việt Nam. Rễ cây cam thảo có tác dụng điều trị các bệnh viêm như viêm khớp, hen và viêm phế quản đồng thời cũng có thể bảo vệ các tế bào hồng cầu tránh khỏi độc hại.
Cam thảo cũng được biết đến như là một loại thảo mộc có ích cho sinh sản, giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ bị rối loạn rụng trứng.