Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

Trong mọi điều kiện của thời tiết thì cơ thể ta luôn cố gắng để duy trì thân nhiệt để thích ứng. Tuy nhiên, khi tiết trời trở nên khắc nghiệt lạnh, ẩm hoặc nóng quá đều gây bất lợi cho cơ thể.

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

Cần bổ sung nước đầy đủ trong những ngày nắng nóng.

Cơ thể điều hoà thân nhiệt qua tuyến mồ hôi Có hai loại tuyến mồ hôi - tuyến apocrine và eccrine. Cả hai loại tuyến đó đều tiết ra chất lỏng. Khu vực hypothalamus của não điều khiển thân nhiệt sẽ điều tiết nhiệt độ cơ thể bằng cách tiết mồ hôi ra ngoài và điều khiển lưu lượng máu dưới da. Mùi hôi do ẩm ướt thường xuất hiện ở các tuyến nội tiết vùng nách và vùng sinh dục, sự ẩm ướt ở những vùng này gây nên mùi hôi là do chúng tiếp xúc với các loại vi khuẩn ở đó. Tuyến eccrine là tuyến tiết mồ hôi chính phân bố khắp cơ thể. Tuyến này bài tiết ra nước và muối NaCl qua ống tuyến đổ thẳng lên bề mặt da có tác dụng điều hòa thân nhiệt. Tuyến apocrine tập trung chủ yếu ở nách và bộ phận sinh dục ngoài. Tuyến này tiết ra chất lỏng không mùi bao gồm protein, acid béo chưa no và hormon steroid. Chất lỏng này đổ vào lỗ nang lông tương tự như tuyến bã. Các thành phần này bị vi khuẩn trên bề mặt da phân hủy rồi giải phóng ra các phân tử khí có mùi hôi nách đặc trưng. Phụ nữ có nhiều tuyến mồ hôi hơn nhưng nam giới lại tiết nhiều mồ hôi hơn vì các tuyến mồ hôi của họ hoạt động mạnh hơn. Bạn càng ra mồ hôi nhiều thì cơ thể bạn càng bị mất nước, dẫn đến các mô bị ảnh hưởng.


Phản ứng của cơ thể khi quá nóng

Biểu hiện kiệt sức do nóng quá như: hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, mệt lả, người toát mồ hôi dầm dề, nhức đầu. Để điều trị kiệt sức do nóng quá, điều quan trọng là bạn phải uống nhiều nước, di chuyển đến nơi mát mẻ hơn, chườm khăn ướt làm mát và ngâm mình vào bồn tắm. Chứng vã mồ hôi: đây là tình trạng các tuyến mồ hôi hoạt động quá mức, thường gây ướt đẫm như tắm, nó bùng phát hơn khi nắng nóng. Nóng quá có thể dẫn đến đột quỵ: đột quỵ có thể xảy ra khi thời tiết nóng dẫn đến mất nước, nhiệt độ cơ thể bạn lên đến 40oC, sẽ đe dọa nghiêm trọng đến mạng sống. Theo Hiệp hội các bác sĩ gia đình, trong trường hợp này, cơ thể bạn không thể tự điều tiết, các dấu hiệu đột quỵ gồm: cơ bị rút lại, tim đập nhanh, nôn ói, da phừng đỏ, nhức đầu, rối loạn tinh thần... Hãy gọi cấp cứu ngay khi bạn có những biểu hiện này. Khi bị đột quỵ do nóng quá thì phải di chuyển đến chỗ mát, ngâm mình vào nước mát, chườm mát. Thân nhiệt cao đưa đến tăng tiêu thụ oxy của các tế bào: Sự tiêu hóa thực phẩm bị rối loạn. Dịch vị bao tử tiết ra ít, hấp thụ thực phẩm giảm, nhu động ruột chậm lại, bệnh nhân hay bị táo bón, ít nước miếng, miệng lưỡi viêm đỏ khô, biếng ăn. Thay đổi thần kinh, tâm trạng: đặc biệt là ở người cao tuổi và trẻ em sẽ có các biểu hiện như sảng, nói năng lung tung, kém suy luận. Khi nhiệt độ lên tới 40oC, trong người cảm thấy cực kỳ mệt nhọc; tới 41oC thì chức năng của não bắt đầu rối loạn, nếu lên tới 42oC (108oF) thì não bị tổn thương. Trường hợp này ít khi xảy ra ngoại trừ khi trúng nắng heat stroke, viêm não, xuất huyết não. Lên cơn kinh phong: nóng quá cũng khiến bạn lên cơn co giật cơ bắp, nhất là ở trẻ em. Nhức đầu vì giãn nở động mạch não.


Những đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi trời nắng nóng

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh do nắng nóng cao nhất. Có một vài lý do là khả năng điều hòa thân nhiệt của trẻ kém, trẻ không tự điều hòa được thân nhiệt để thích ứng với môi trường xung quanh, ví dụ ra khỏi phòng khi trời nóng trẻ thường có tốc độ chuyển hóa trong cơ thể cao, có nghĩa là cơ thể chúng thường tỏa ra sức nóng, nhưng lại không tiết đủ mồ hôi… để bảo vệ trẻ. Người lớn cần cho trẻ uống đủ nước, trái cây, luôn để trẻ ở những nơi thoáng mát, không nên để trẻ ngồi một mình trên xe, một mình ở nhà hoặc gần cửa sổ đang mở. Người béo phì, người cao tuổi, người bị bệnh nằm liệt một chỗ và người bị đái tháo đường đều nhạy cảm với sức nóng, những người bị xơ cứng mạch máu sẽ trở nên nguy nan hơn khi trời nóng. Khi nhiệt độ cơ thể tăng thì hệ thần kinh trung ương phải làm việc vất vả hơn để điều tiết. Uống nhiều nước hàng ngày trước khi bạn khát, khi nóng quá không nên dùng rượu, cafe... Nên mặc quần áo thoáng, tránh ra đường giờ cao điểm nóng trong ngày từ 11 giờ sáng đến 4 giờ chiều nếu có thể.

1.1. Thân nhiệt

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

  • Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.
  • Thân nhiệt luôn ổn định 370C (không dao động quá 0,50C)  là do sự cân bằng giữa sinh nhiệt và toả nhiệt .
  • Thân nhiệt phản ánh tình trạng sức khỏe.

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

1.2. Các cơ chế điều hoà thân nhiệt

a. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt

Da có vai trò quan trọng trong điều hoà thân nhiệt

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

– Cơ chế:

  • Khi trời nóng: Mao mạch da dãn, lưu lượng máu qua da nhiều tạo điều kiện cho cơ thể tăng cường tỏa nhiệt đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.
  • Khi trời lạnh : Mao mạch da co lại, lưu lượng máu qua da ít nên da tím tái. Đồng thời cơ chân lông co lại nên sởn gai ốc làm giảm thiểu sự tỏa nhiệt qua da

– Mọi hoạt động điều hoà thân nhiệt đều là phản xạ dưới sự điều khiển của hệ thần kinh

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

b. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt

Hệ thần kinh đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động điều hòa thân nhiệt
Hệ thần kinh điều tiết sự tỏa nhiệt bằng cách:

 Sự tăng, giảm quá trình dị hóa ở tế bào  Phản ứng co, dãn mạch máu dưới da  Tăng, giảm tiết mồ hôi

 Co, duỗi cơ chân lông

1.3. Phương pháp chống nóng, chống lạnh

– Nhiệt độ môi trường cao nhưng không thông thoáng, sự tỏa nhiệt và thoát mồ hôi bị ngưng trệ làm nhiệt độ cơ thể tăng cao à dễ bị cảm nóng. – Đi nắng hay vừa lao động nặng xong, thân nhiệt đang cao mà tắm ngay hay ngồi nghỉ nơi gió lùa là có thể bị cảm sốt. – Mùa rét, cơ thể mất nhiều nhiệt mà không giữa cho cơ thể đủ ấm à cảm lạnh.

– Chúng ta cần thường xuyên chống nóng, chống lạnh để giữ cơ thể khỏe mạnh.

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

Khi trời nóng cơ thể tự đhtn bằng cách:

2. Bài tập minh họa

Hãy giải thích các câu:

  • “Trời nóng chóng khát, trời rét chóng đói”.
  •  “Rét run cầm cập”.

Hướng dẫn giải:

  • Khi trời nóng, nhiệt độ môi trường tăng cao, độ ẩm không khí thấp, cơ thể thực hiện cơ chế tiết nhiều mồ hôi, làm giảm nhiệt của cơ thể. Điều đó giải thích vì sao: Trời nóng chóng khát.
  • Khi trời rét, cơ thể tăng cường quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng để tăng sinh nhiệt cho cơ thể. Điều đó giải thích vì sao: Trời rét chóng đói.
  • Khi trời quá lạnh, các cơ co dãn liên tục gây phản xạ run để tăng sinh nhiệt.

3. Luyện tập

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Trình bày cơ chế điều hòa thân nhiệt trong các trường hợp : trời nóng, trời oi bức và trời rét.

Câu 2: Để phòng cảm nóng, cảm lạnh, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày em cần phải chú ý những điểm gì?

Câu 3: Người ta đo thân nhiệt như thế nào và để làm gì?

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Thân nhiệt là gì?

A. Là nhiệt độ cơ thể

B. Là quá trình tỏa nhiệt của cơ thể

C. Là quá trình thu nhiệt của cơ thể

D. Là quá sinh trao đổi nhiệt độ của cơ thể

Câu 2: Thân nhiệt ổn định là?

A. Lượng nhiệt tỏa ra và thu về cân bằng với nhau

B. Lượng nhiệt tỏa ra phù hợp với lượng nhiệt dư thừa của cơ thể

C. Lượng nhiệt thu về vừa đủ cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của cơ thể

D. Lượng nhiệt của cơ thể không bị mất mát.

Câu 3: Cơ quan nào đóng vai trò quan trọng hơn cả trong quá trình điều hòa thân nhiệt?

A. Da

B. Phổi

C. Lưỡi

D. Bàn chân

Câu 4: Khi trời nóng hoặc lao động nặng cơ thể thường tiết mồ hôi?

A. Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp toả nhiệt nhanh, đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hồi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

B. Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da co lại giúp giữ nhiệt, đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hồi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

C. Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp giữ nhiệt , khi nhiệt độ đến mức tối đa thì tiết mồ hôi, mồ hồi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

D. Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da co giúp toả nhiệt nhanh, đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hồi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

Câu 5: Điều nào dưới đây đúng khi nói về phản ứng của cơ thể khi trời lạnh?

A. Mao mạch co lại

B. Cơ chân lông co

C. Thường có phản xạ run

D. Tất cả đáp án trên

4. Kết luận

– Sau khi học xong bài này các em cần:

  • Trình bày được vai trò của da và hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt.
  • Biết cách chống nóng, chống lạnh cho cơ thể để bảo vệ sức khỏe.