Nền kinh tế kế hoạch so với nền kinh tế thị trường
Mặc dù mục tiêu của kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trường là giống nhau, nhưng cách thức các hoạt động kinh tế diễn ra trong nền kinh tế góp phần tạo nên sự khác biệt giữa chúng. Kinh tế thị trường và kinh tế kế hoạch là hai mô hình kinh tế nhằm mục tiêu làm ra năng suất cao. Kinh tế kế hoạch, như được biểu thị bằng thuật ngữ, là một hệ thống kinh tế được lập kế hoạch và tổ chức, thường là bởi một cơ quan chính phủ. Các nền kinh tế kế hoạch không giải trí cho các quyết định về dòng chảy của thị trường tự do, nhưng chúng được kế hoạch hóa tập trung. Ngược lại, các nền kinh tế thị trường dựa trên cung và cầu. Các quyết định được thực hiện theo dòng chảy của các lực lượng thị trường tự do. Trong thế giới hiện tại, chúng ta không nhìn thấy các nền kinh tế thị trường thuần túy. Chúng ta thường có một nền kinh tế hỗn hợp là sự kết hợp của cả kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trường. Trước hết chúng ta hãy xem xét cụ thể từng thuật ngữ và sau đó phân tích sự khác biệt giữa kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trường.
Nền kinh tế có kế hoạch là gì?
Hệ thống kinh tế kế hoạch được gọi là nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung cũng. Các quyết định về đầu tư, sản xuất, phân phối và định giá, v.v.được thực hiện bởi chính phủ hoặc bởi một cơ quan. Do đó, nó còn được gọi là kinh tế chỉ huy. Mục tiêu của nền kinh tế kế hoạch là tăng năng suất bằng cách thu thập thêm thông tin về sản xuất và quyết định việc phân phối và định giá cho phù hợp. Như vậy, đặc điểm chính của hệ thống kinh tế này là chính phủ có thẩm quyền và quyền lực để ấn định và điều tiết các giao dịch thị trường. Loại cơ cấu kinh tế này có thể bao gồm cả các doanh nghiệp thuộc sở hữu hoàn toàn của chính phủ, cũng như các doanh nghiệp thuộc sở hữu tư nhân nhưng do chính phủ chỉ đạo.
Ưu điểm chính của nền kinh tế kế hoạch là chính phủ có khả năng kết nối lao động, vốn và lợi nhuận với nhau mà không có bất kỳ sự can thiệp nào và do đó sẽ dẫn đến việc đạt được các mục tiêu kinh tế của một quốc gia cụ thể. Tuy nhiên, các nhà kinh tế chỉ ra rằng các nền kinh tế kế hoạch đã thất bại trong việc quyết định nhu cầu tiêu dùng, thặng dư và tình trạng thiếu hụt trên thị trường và kết quả là không thể đạt được mục tiêu mong đợi.
Các nền kinh tế kế hoạch đã thất bại trong việc xác định tình trạng thiếu hụt trên thị trường - Xếp hàng là cảnh thường thấy trong nền kinh tế thiếu hụt
Kinh tế thị trường là gì?
Đối lập với kinh tế kế hoạch là kinh tế thị trường. Trong cơ cấu kinh tế này, các quyết địnhvề sản xuất, đầu tư và phân phốiđược thực hiện theo các lực lượng thị trường. Tùy thuộc vào cung và cầu, các quyết định này có thể thay đổi theo thời gian. Có một hệ thống giá miễn phí là tốt. Một trong những đặc điểm chính là các nền kinh tế thị trường quyết định đầu tư và đầu vào sản xuất thông qua thương lượng thị trường.
Kinh tế thị trường đưa ra các quyết định dựa trên các lực lượng thị trường
Trên thế giới không có nhiều nền kinh tế thị trường thuần túy mà phần lớn cơ cấu kinh tế là hỗn hợp. Có sự can thiệp của nhà nước vào việc điều tiết giá cả và các quyết định sản xuất, ... Do đó, kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trường đã bị lẫn lộn trong thế giới hiện nay. Trong nền kinh tế thị trường cũng có thể có cả doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, các nền kinh tế thị trường hoạt động dựa trên cung và cầu hàng hóa và dịch vụ, và tự nó đạt đến trạng thái cân bằng. Kinh tế thị trường hoạt động với sự can thiệp ít hơn của nhà nước.
Sự khác biệt giữa Kinh tế Kế hoạch và Kinh tế Thị trường là gì?
Khi chúng ta kết hợp cả hai nền kinh tế này lại với nhau, chúng ta có thể tìm thấy những điểm tương đồng cũng như khác biệt. Cả nền kinh tế kế hoạch và thị trường đều hướng tới mục tiêu đạt được năng suất cao hơn. Trong cả hai hệ thống, chúng ta có thể thấy ít nhiều sự can thiệp của chính phủ vào việc ra quyết định. Tuy nhiên, có một số khác biệt quan trọng giữa hai loại, được trình bày chi tiết ở đây.
Khi chúng ta xem xét sự khác biệt, sự khác biệt chính là cách cả hai hoạt động.
• Nền kinh tế kế hoạch hoạt động theo kế hoạch do nhà nước hoặc cơ quan có thẩm quyền vạch ra trước.
• Kinh tế thị trường vận hành dựa trên các lực lượng thị trường; nghĩa là, dựa trên cung và cầu.
• Quyết định:
• Trong nền kinh tế kế hoạch, các quyết định về đầu tư, sản xuất, phân phối và định giá đều do chính phủ thực hiện.
• Ngược lại, các nền kinh tế thị trường không có người ra quyết định mà chúng hoạt động dựa trên các luồng thị trường tự do.
• Nhu cầu tiêu dùng, sự thiếu hụt và thặng dư:
• Người ta nói rằng các nền kinh tế kế hoạch không xác định được nhu cầu của người tiêu dùng, sự thiếu hụt và thặng dư trên thị trường.
• Nhưng nền kinh tế thị trường luôn hoạt động phụ thuộc vào các yếu tố đó.
Tuy nhiên, trong thế giới hiện tại, chúng ta thường thấy sự pha trộn của cả hai hệ thống kinh tế này; nghĩa là, những gì chúng ta thấy hiện nay trên thế giới là nền kinh tế hỗn hợp.
Hình ảnh Lịch sự:
- "Kolejka". Được cấp phép theo Miền công cộng thông qua Wikimedia Commons
- Đồ thị Cung và Cầu của Dallas.Epperson [CC BY-SA 3.0]
Kinh tế là thước đo quan trọng được sử dụng nhằm xác định giá trị phát triển, hội nhập của các quốc gia trên thế giới. Thuật ngữ nền kinh tế là một thuật ngữ chuyên ngành, được sử dụng trong lĩnh vực kinh tế. Trong đó, các nền kinh tế lại có những đa dạng và sắc thái thể hiện khác nhau. Nền kinh tế kế hoạch hóa là một trong số những nền kinh tế quan trọng. Chắc hẳn hiện nay vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về thuật ngữ này. Chính vì vậy, bài viết dưới đây Luật Dương Gia sẽ giúp người đọc tìm hiểu nền kinh tế kế hoạch hóa là gì cũng như thành phần kinh tế và cơ chế hoạt động?
Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568
1. Tìm hiểu về nền kinh tế:
Khái niệm nền kinh tế:
Nền kinh tế được hiểu cơ bản là một hệ thống các hoạt động sản xuất và tiêu dùng liên quan đến nhau, nền kinh tế đã giúp xác định cách phân bổ những nguyên liệu khan hiếm. Sản xuất và tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ được sử dụng để nhằm mục đích có thể đáp ứng nhu cầu của những người sống và hoạt động trong nền kinh tế, còn được gọi là một hệ thống kinh tế.
Nền kinh tế cũng chính là một khái niệm được dùng nhằm mục đích để chỉ tất cả các hoạt động kinh tế của một đất nước. Nền kinh tế cũng được hiểu là một hệ thống các hoạt động sản xuất và tiêu dùng liên quan đến nhau. Sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ nhằm mục đích để có thể đáp ứng nhu cầu của những chủ thể là những người tham gia vào nền kinh tế. Khi đó hình thành hệ thống chuỗi cung ứng còn được gọi là một hệ thống kinh tế.
Nền kinh tế cũng sẽ giúp xác định cách phân bổ các nguyên liệu tham gia vào hoạt động kinh tế. Đó chính là sự đánh giá thông qua giá trị đặc điểm nổi bật của khu vực kinh tế. Hay các giá trị thể hiện cung và cầu, lựa chọn nguyên liệu tham gia vào sản xuất và nhiều các yếu tố khác.
Nền kinh tế được hiểu cơ bản chính là tập hợp các hoạt động trong sản xuất và tiêu dùng. Giá trị thể hiện của nền kinh tế đánh giá phát triển và chất lượng cuộc sống đặc trưng cho mỗi quốc gia. Nền kinh tế ra đời và nó thể hiện khác nhau ở các quốc gia khác nhau, và phụ thuộc cơ bản vào các yếu tố xã hội của quốc gia đó.
Nền kinh tế tiếng Anh là gì?
Nền kinh tế tiếng Anh là Economy.
Xem thêm: Thất bại của kế hoạch hóa là gì? Phân tích những nguyên nhân ảnh hưởng
Đặc điểm nền kinh tế:
Một nền kinh tế thông thường sẽ bao gồm tất cả các hoạt động liên quan đến sản xuất, tiêu thụ và thương mại hàng hóa và dịch vụ trong một khu vực. Một nền kinh tế cũng sẽ áp dụng chung cho tất cả mọi người, từ các cá nhân đến các thực thể như các tập đoàn và chính phủ.
Nền kinh tế của một khu vực hoặc quốc gia cụ thể thì sẽ được điều chỉnh bởi văn hóa, luật pháp, lịch sử và địa lí của nó. Cũng chính bởi vì vậy, không có hai nền kinh tế giống hệt nhau nào tồn tại.
2. Tìm hiểu về nền kinh tế kế hoạch hóa:
Khái niệm nền kinh tế kế hoạch hóa:
Kế hoạch hóa được hiểu cơ bản chính là quá trình xác định các mục tiêu và cách thức để nhằm mục đích giúp các chủ thể từ đó có thể đạt được chúng trong thời kì tương lai cụ thể nào đó. Như vậy, ta nhận thấy rằng, kế hoạch hóa bao gồm việc xác định hai yếu tố: một là mục tiêu [vị trí tương lai mà một cá nhân hoặc một doanh nghiệp mong muốn đạt tới]; hai là các cách thức thực hiện mục tiêu đó [các kế hoạch và các nguồn lực cần thiết để đạt được kết quả].
Nền kinh tế theo như phân tích cụ thể được nêu trên thì chính là khái niệm dùng để chỉ tất cả các hoạt động kinh tế của một nước, để đánh giá quy mô của một nền kinh tế, người ta thường dùng đại lượng có tên là tổng sản phẩm trong nước, viết tắt là GDP. Đại lượng này cho biết giá trị thị trường của tất cả các hàng hóa và dịch vụ cuối cuối cùng được sản xuất ra trong một nước trong thời kỳ nhất định.
Nền kinh tế kế hoạch hóa [hay nền kinh tế chỉ huy] chính là nền kinh tế với cơ chế ngược lại hoàn toàn với nền kinh tế vận động theo cơ chế thị trường. Đồng thời quan hệ cung cầu được xác lập thông qua các công tác kế hoạch hóa.
Nền kinh tế kế hoạch hóa về bản chất là nền kinh tế mà chính phủ chính là người quyết định mọi vấn đề như đất nước sản xuất loại hàng hóa và dịch vụ gì, sản lượng bao nhiêu, giá bán như thế nào, và hình thức phân phối ra sao. Tất cả mọi tài sản đều thuộc về chính phủ ví dụ cụ thể như vốn, lợi nhuận từ sản xuất, đất đai. Chính phủ sẽ phân bổ các nguồn tài nguyên dựa trên việc chọn lựa ngành công nghiệp nào nhà nước muốn phát triển. Vào những năm trước của thế kỉ 20, nền kinh tế kế hoạch hóa cũng rất phổ biến, tuy nhiên về sau đã thể hiện tính không hiệu quả nên hiện nay đa số cũng đều đã bị thay thế dần dần. Ngày nay rất nhiều nước, đặc biệt là các nước theo chủ nghĩa xã hội, vẫn thể hiện một số đặc trưng của nền kinh tế bao cấp. Các ví dụ điển hình của nó đó chính là Trung quốc, Ấn Độ, Nga và vài nước khác ở trung Trung Á, Đông Âu và Trung Đông.
Xem thêm: Kế hoạch tái đầu tư cổ tức là gì? Ưu nhược điểm và lợi ích
Nền kinh tế kế hoạch hóa trong tiếng Anh là gì?
Nền kinh tế kế hoạch hóa trong tiếng Anh là Planned Economy.
Quan hệ cung cầu:
– Cầu trong nền kinh tế kế hoạch hóa được nhà nước và chính phủ thực hiện tính toán trên cơ sở thu nhập và nhu cầu tiêu dùng của xã hội.
– Khi các chủ thể đã tính toán và xác định được cầu thì cung sẽ được cân đối trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân.
Thành phần kinh tế và cơ chế hoạt động:
Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, thành phần kinh tế duy nhất chính là kinh tế nhà nước.
Quản lí kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính đó là chủ yếu, thông qua hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh từ trên bàn giao xuống dưới. Động lực thúc đẩy nền kinh tế đó chính là chỉ tiêu sản xuất do nhà nước giao cho các doanh nghiệp.
Xem thêm: Kế hoạch phát triển y tế là gì? Nhiệm vụ và đặc điểm
Không có cạnh tranh trong sản xuất, động cơ lợi nhuận cũng hoàn toàn không có. Đòn bẩy kinh tế nằm ở dạng sau đây đó chính là khen thưởng về tinh thần và vật chất, kết hợp với những phong trào thi đua và ý thức tự giác lao động.
Nhà nước nắm toàn bộ các khâu liên quan đến yếu tố đầu vào của sản xuất bằng cách giao nguyên vật liệu, trả lương cho lao động, cung cấp vốn sản xuất [cả vốn cố định và vốn lưu động], giao quyền sử dụng đất và nhiều cách cụ thể khác. Đó là chế độ cấp phát và giao nộp sản phẩm.
Nhà nước cũng đồng thời sẽ nắm chặt khâu lưu thông phân phối sản phẩm, bao gồm cả việc định giá bán cho tất cả các loại hàng hóa. Tức là nhà nước quản lí về khối lượng và chất lượng hàng hóa mỗi loại, phân phối chúng cho ai và phân phối như thế nào.
Các doanh nghiệp sản xuất lúc này chỉ còn phải trả lời một câu hỏi là: sản xuất như thế nào mà thôi. Cũng chính bởi vì vậy doanh nghiệp cũng chỉ còn quan tâm đến quá trình sản xuất ở trong nội bộ doanh nghiệp của mình.
Khi hàng hóa đã ở dạng thành phẩm nhập kho, các nhà sản xuất đã hoàn thành nhiệm vụ. Nhà nước cũng sẽ có trách nhiệm lấy hàng và bán hàng. Doanh nghiệp không lo hàng hóa do họ sản xuất có bán được ra hay không và bán với giá bao nhiêu.
Điều kiện phát triển khách quan:
Trong lịch sử phát triển kinh tế, nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung hay kinh tế chỉ huy cũng đã từng phát huy tác dụng đem lại năng suất và hiệu quả cao. Cụ thể như nền kinh tế nước Đức trong thời kì Hitle, nền kinh tế các nước Đông Âu mà điển hình là Liên Xô cũ trong những năm 1950 – 1970, nền kinh tế Việt Nam những năm chiến tranh chống Mỹ.
Khi đất nước có chiến tranh, khi nhà nước muốn dốc sức để nhằm có thể hướng tới một mục đích nào đó, hoặc khi điều kiện của chủ nghĩa Cộng sản [theo học thuyết cả Karl Marx và F. Engels] chín muồi, trình độ kinh tế và trình độ xã hội đã rất cao [lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất phù hợp với nhau], khi đó nền kinh tế kế hoạch hóa do nhà nước chỉ huy cũng sẽ phát huy được tác dụng.
Như vậy, ta nhận thấy rằng, thực chất thì mỗi học thuyết kinh tế đều gắn với hoàn cảnh ra đời, điều kiện tồn tại và phát triển khách quan của nó. Nền kinh tế kế hoạch hóa chắc chắn cũng chính là một học thuyết khoa học đã từng phát triển và nền kinh tế kế hoạch hóa sẽ còn phát triển khi có những điều kiện khách quan tồn tại xuất hiện.
Trên đây là bài phân tích mới nhất của Luật Dương Gia về “Nền kinh tế kế hoạch hóa là gì? Thành phần kinh tế và cơ chế hoạt động?” theo quy định mới nhất năm 2021. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào liên quan đến trường hợp này hoặc các vấn đề pháp luật về nội dung liên quan khác, vui lòng liên hệ: 1900.6568 để được tư vấn – hỗ trợ!