Ngã ba của con gái là gì
|
Sự hy sinh của 10 nữ thanh niên xung phong: Võ Thị Tần, Hồ Thị Cúc, Dương Thị Xuân, Võ Thị Hợi, Nguyễn Thị Nhỏ, Trần Thị Hương, Hà Thị Xanh, Võ Thị Hà, Trần Thị Rạng và Nguyễn Thị Xuân, ở tiểu đội 4, đại đội 552 tại Ngã ba Đồng Lộc đã để lại ấn tượng sâu đậm cho bao thế hệ người Việt Nam và sự khâm phục của bạn bè quốc tế. Nhân một lần thăm Ngã ba Đồng Lộc, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết: "Tôi nhớ mãi một lần đi qua Ngã ba Đồng Lộc, gặp anh chị em thanh niên xung phong đang hăng say làm việc ban đêm. Khi biết được tôi, anh chị em ôm chầm lấy khóc nức nở. "Bác ơi mời bác đi nhanh lên kẻo máy bay địch đến thả bom". Và không ngờ ít ngày sau đó tôi được tin chính các cháu gái hôm ấy đã hy sinh trong trận đánh ngày 24-7-1968. Tấm gương nghĩa liệt của 10 nữ thanh niên xung phong làm nhiệm vụ tại Ngã ba Đồng Lộc sẽ đời đời được Tổ quốc ghi công". Show Năm 1990, Ngã ba Đồng Lộc được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử. Nơi đây đã trở thành một điểm du lịch hấp dẫn, sáu tháng đầu năm 2004 đã có hơn 40.000 lượt khách đến thăm. Và những năm qua, tại khu di tích, mọi người đến đây đều rất có cảm tình với một cô gái nhỏ nhắn, xinh xắn, hướng dẫn khách nhiệt tình, không kể ngày đêm. Mọi người đều trìu mến gọi cô là "Cô gái thứ 11" của Ngã ba Đồng Lộc. Cô tên là Đặng Thị Yến, phó ban quản lý di tích. Bố Yến hy sinh ở chiến trường miền Tây lúc cô tuổi còn nhỏ. Năm 1977 sau khi học xong trung cấp bảo tàng, Đặng Thị Yến được về công tác ở nhà văn hóa huyện Can Lộc. Cũng từ đó cô đã bỏ nhiều công sức sưu tầm những hiện vật, những câu chuyện về liệt sĩ ở Ngã ba Đồng Lộc thuở nào. Trong vòng ba năm, với chiếc xe đạp lọc cọc Yến đã đi hàng ngàn cây số, cùng đồng đội thu thập được hơn 140 hiện vật, trong đó có những hiện vật rất quý như: Bức thư cuối cùng gửi về cho mẹ của chị Võ Thị Tần ngày 19-7-1968. Trong bức thư viết vội vàng bằng mực tím có đoạn: "Mẹ ơi! Bom đạn của chúng nó đã làm rung chuyển núi rừng, nhưng không thể làm rung chuyển được những trái tim của chúng con. Mẹ ạ! Thằng Mỹ còn hung hăng thì còn nhiều chuyện để kể cho mẹ nghe về sự thật của chúng trên mảnh đất kiên cường này. Mẹ ơi, thời gian này địch bắn phá ác liệt, nhưng con vẫn tập hợp được nhiều bài hát mới, quyển sổ tay dạo nọ mẹ gửi cho con đã ghi gần hết rồi, mẹ gửi thêm cho con ít giấy. Mới về thăm mẹ đó mà sao con nhớ mẹ quá...". Ngày 27-7-1990, huyện Can Lộc đã cất bốc toàn bộ mộ 10 cô gái từ xã Thiên Lộc về quy tụ thành "Nghĩa trang mười cô gái" đúng nơi các cô đã hy sinh. Đặng Thị Yến lại đi sưu tầm ảnh về gắn trên mộ cho các chị. Trong số 10 chị chỉ có bốn chị có ảnh, còn lại phải trích từ ảnh tập thể ra. Yến phải đi lại gia đình các chị nhiều lần để xác minh ảnh có đúng là của người dưới mộ. Nghĩa trang xây xong mà chẳng có một cây xanh nào. Yến mạnh dạn đến Sở Lâm nghiệp tỉnh Nghệ Tĩnh xin kinh phí mua cây giống về trồng. Trong lúc gió tây thổi ràn rạt, nắng như đổ lửa, thấy Yến mua cây về, có ông lãnh đạo huyện dọa: "Nếu cây chết thì kỷ luật". Có lẽ các liệt sĩ phù hộ cho Yến, đồi cây trồng xong được trận mưa rào lớn chưa từng có. Thế là hầu như toàn bộ số cây đều sống và ngày một tươi xanh. Tháng 10-1999, Đặng Thị Yến được về ban quản lý di tích Ngã ba Đồng Lộc. Nhà ở thị trấn Nghèn đi đến chỗ làm việc 21 km. Nhưng ngày ngày, sáng đến cơ quan, việc đầu tiên cô ra nghĩa trang thắp hương, xem từng phần mộ. Yến xem mình như một cô em gái chăm chút phần mộ, lo hương khói cho các chị. Gia đình 10 liệt sĩ cũng xem Yến như người trong gia đình. Còn một ước nguyện nữa mà Đặng Thị Yến cùng anh chị em ở đây đang cố làm bằng được, là khôi phục trận địa pháo cao xạ để cải tạo thêm một phần di tích lịch sử từng có ở Ngã ba đầy máu lửa một thời này. Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Ngã ba Đồng Lộc là di tích lịch sử gắn liền với việc 10 nữ thanh niên xung phong thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam tử trận trong chiến tranh Việt Nam trong một trận oanh tạc của Không lực Hoa Kỳ tại đây. Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường mòn Hồ Chí Minh xuyên qua dãy Trường Sơn ở tỉnh Hà Tĩnh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 của Hà Tĩnh, thuộc địa phận thị trấn Đồng Lộc, huyện Can Lộc. Đây là một trong những điểm giao thông quan trọng trong chiến tranh, vậy nên quân đội Hoa Kỳ đã tập trung nhiều máy bay thả bom nhằm cắt đứt đường hành quân của quân cộng sản. Nơi đây có một tiểu đội thanh niên xung phong có nhiệm vụ canh giữ giao điểm, phá bom và sửa đường thông xe khi bị bom phá. Tiểu đội 4, Đại đội 552 (được chốt chặn đoạn từ Cầu Tối trở vào Truông Kén khoảng 2 km, đặc biệt là 300 mét từ Cầu Tối đến Trường Thành) gồm 10 cô gái trẻ, tuổi từ 17 đến 24. Trưa ngày 24 tháng 7 năm 1968, như mọi ngày 10 cô ra làm nhiệm vụ. Vào 16h30', trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một trong số những quả bom đã rơi xuống ngay sát miệng hầm, nơi các cô đang tránh bom. Tất cả đã qua đời khi tuổi đời còn rất trẻ, phần lớn trong số họ chưa lấy chồng. 10 cô gái Đồng Lộc[sửa | sửa mã nguồn]Vào thời điểm 24/7/1968, Tiểu đội 4 của chị Võ Thị Tần gồm 12 người. Chị Lê Thị Hồng (Đức Lạc, Đức Thọ) được cử đi Quảng Bình lấy gỗ về làm hầm, còn chị Nguyễn Thị Thanh thì bị ốm nằm ở nhà, không ra hiện trường nên ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 chỉ có 10 người ra mặt trận và đều hy sinh. Bà Nguyễn Thị Diệu Lan (TP Hà Tĩnh), cựu thanh niên xung phong thuộc Tiểu đội 3 đã tham gia vào cuộc tìm kiếm thi thể 10 nữ thanh niên xung phong. 1 hầm có ba người, 1 hầm có sáu người, trong đó chị Võ Thị Tần ở hầm có sáu người. Còn thi thể chị Cúc thì các lực lượng thay phiên nhau tìm, chỉ thị là phải dùng tay đào bới chứ không dùng máy xúc để tránh gây hại cho thi thể. Đến ngày thứ 3 thì tìm được thi thể chị Cúc, các anh ở Tiểu đội 8 đã dùng tay bới đất đưa thi thể chị Cúc lên[1]. Nhà thơ Yến Thanh nhớ lại: một quả bom tấn từ máy bay Mỹ lao xuống nổ trùm lên căn hầm mà cả Tiểu đội ẩn nấp, lúc ấy là 16 giờ ngày 24/7/1968. Từ đài quan sát, Đại đội trưởng Nguyễn Thế Linh chạy xuống, Tiểu đội 5, Tiểu đội 8 và các anh lái máy ủi gần đó đều chạy lại. Sau hai tiếng đồng hồ đào bới thì bới được chị Võ Thị Tần. Lần lượt bới lên 6 người ẩn nấp hầm ngoài cùng là chị Nguyễn Thị Xuân (Vĩnh Lộc), rồi đến Nguyễn Thị Nhỏ, Võ Thị Hà, Trần Thị Rạng và cuối cùng là Trần Thị Hường. Đào tiếp hầm thứ hai vuông góc với hầm lúc nãy thì tìm thấy Dương Thị Xuân, Võ Thị Hợi và Hà Thị Xanh. Cả chín người được đặt lên 9 cáng xếp một hàng ngang như khi còn sống Tiểu đội tập hợp. Riêng chị Hồ Thị Cúc - Tiểu đội phó không tìm thấy. Đêm 24/7, 9 cô được mai táng sau eo núi Bãi Dịa, nhưng phải đợi tìm được thi thể chị Cúc mới làm lễ truy điệu. Đến gần 10 giờ ngày 26/7 thì Tiểu đội 8 đã tìm được thi thể chị Cúc. Chị Cúc ngồi trong chiếc hố cá nhân chiều hôm trước do tay chị đào, đầu đội mũ, vai vác cuốc, hai tay chị bầm dập, máu đọng lại đã khô. Có lẽ sau khi bom vùi lấp, chị đã cố gắng để nhoi lên nhưng đành bất lực trước khối đất đè lên[2]. 10 cô gái hy sinh tại đây bao gồm:[3][4]
Ngày 23/7/2009, Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức lễ khởi công phụng tượng 10 nữ thanh niên xung phong ngã ba Đồng Lộc",[15] ngày 19/8/2010 đã tổ chức trọng thể lễ khánh thành cụm tượng đài.[16] Công trình phụng tượng 10 nữ thanh niên xung phong ngã ba Đồng Lộc là công trình có giá trị lịch sử, tâm linh sâu sắc, được xây dựng bằng sự tự nguyện đóng góp của các viên chức ngành giáo dục, học sinh, sinh viên trong cả nước.[15] Phim ảnh[sửa | sửa mã nguồn]Năm 1997, hãng phim truyện Việt Nam đã phát hành phim Ngã ba Đồng Lộc của đạo diễn Lưu Trọng Ninh, với diễn xuất của Thúy Hường, Hương Dung, Ngọc Dung, Yến Vy, Xuân Bắc, kịch bản của Nguyễn Quang Vinh.[17][18][19] Thơ ca, âm nhạc[sửa | sửa mã nguồn]Trong thơ ca cũng có nhắc đến sự kiện Ngã ba Đồng Lộc: Sau khi bom Mỹ nổ, đồng đội đào bới tìm được thi thể 9 người nhưng vẫn chưa tìm được chiến sĩ Hồ Thị Cúc. Yến Thanh (tên thật là Nguyễn Thanh Bính, hội viên Hội văn học nghệ thuật Hà Tĩnh), kỹ sư kinh tế từng làm trưởng nhiều phòng ở Công ty đường 4. Tác giả là người thân quen của Hồ Thị Cúc, đau đớn và xúc động trước sự mất mát này, trong 3 ngày trời mà chưa tìm thấy xác người em, người đồng đội.[20] Tại ban chỉ huy đại đội 552, mười các hòm đã khiêng đi chín cái, còn cái hòm của Cúc phải khiêng ra ngoài vườn để đợi. Nỗi xúc động thương xót dâng trào trong lòng, Nguyễn Thanh Bính chạy ra vườn nhà ban chỉ huy C55, ngồi cạnh hòm của Cúc vừa khóc vừa viết. Viết nhưng chưa đặt được tên bài, sau tác giả tính đặt là "Hồn Trinh nữ ở đâu"[21] và sau này được nhà thơ Bùi Quang Thanh góp ý với nên sửa lại tên bài thơ là “Cúc ơi!”. Sau này, bài thơ trên cũng có xuất hiện trong bộ phim Ngã ba Đồng Lộc của đạo diễn Lưu Trọng Ninh [20] và đã được phổ nhạc. Vào một đêm tháng 8/1968, Đài tiếng nói Việt Nam vang lên bài thơ “Cúc ơi” qua giọng đọc của nghệ sĩ Văn Thành: Tiểu đội đã xếp một hàng ngangCúc ơi em ở đâu không về tập hợp?Chín bạn đã quây quần đủ hếtNhỏ - Xuân - Hà - Hường - Hợi - Rạng - Xuân - XanhA trưởng Võ Thị Tần điểm danhChỉ thiếu mình emChín bỏ làm mười răng được!Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốcĐất sâu bao nhiêu bọn anh không cầnChỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùngCúc ơi! em ở đâu?Đất nâu lạnh lắmDa em xanh. Áo em thì mỏng!Cúc ơi! em ở đâu?Tháng 8 năm 1996, nhân dịp tiếp Nguyễn Quang Vinh (nay là Nhà văn, nhà báo, đại diện báo Lao động tại Quảng Bình) đi thực tế để viết kịch bản phim “Vầng trăng trinh nữ” nội dung về sự hy sinh của mười cô gái ở Ngã ba Đồng Lộc. Nhà thơ Bùi Quang Thanh (Chánh văn phòng Hội Văn nghệ Hà Tĩnh) cùng với nhà văn Đức Ban cùng Nguyễn Quang Vinh lên Đồng Lộc rồi vào nghĩa trang liệt sĩ thắp hương. Trong hoàn cảnh đó, nhà thơ Bùi Quang Thanh đã viết bài thơ “Hà ơi!”[20] Năm 2015, nhà soạn nhạc Oki Masao sáng tác Symphony No.6 “Mười cô gái Ngã ba Đồng Lộc”. Oki Masao chia sẻ, lòng quả cảm và đức hi sinh của những nữ anh hùng trong thời chiến đã làm lay động tới trái tim ông. Symphony No.6 là một sự tri ân và đồng cảm với những người nữ anh hùng. Sáng tác trên đã được trình diễn trong chương trình Hòa nhạc hữu nghị Việt – Nhật (JVCA Japan – Vietnam Friendship Concert) vào ngày 14 tháng 11 năm 2015 tại Nhà hát Lớn Hà Nội.[22] Nhân dịp kỷ niệm ngày Thương binh liệt sĩ 27/7 năm 2016, ca sĩ Phạm Phương Thảo chính thức phát hành MV được quay tại Ngã ba Đồng Lộc với một sáng tác của chính cô “Mười đoá sen thơm” dành riêng cho 10 người con gái anh dũng. Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
|
