Trong các ngày từ 2 – 6/6/2017 nắng nóng lên đỉnh điểm gây nguy hiểm cho rất nhiều ao nuôi cá, đặc biệt là các ao nuôi ô nhiễm nhẹ đến nặng, nước nông, không có các phương tiện hỗ trợ.
Ngày 4/6, gia đình anh Hoàng Văn Trên [thôn 12, xã Minh Xuân, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái] sửng sốt khi sau một đêm ngủ dậy thấy cá trong ao nổi lên chết hàng loạt, số lượng cá chết trong ao lên đến hơn 70kg.
“Gia đình tôi cố gắng nuôi đàn cá đợi lớn để xuất bán một mẻ, nào ngờ chưa kịp bán thì do trời nắng quá lại không có nước xả xuống dẫn đến cá chết hàng loạt”, anh Trên ngậm ngùi.
Chị Vy Thị Thanh [vợ anh Trên] cho hay: “Phát hiện cá chết chúng tôi vội vớt lên nhưng bán cũng chẳng được là bao, hàng xóm thương tình ăn giúp 1, 2kg. Nắng nóng người còn khó chịu nữa là cá”.
Nhiệt độ thích hợp cho cá nuôi từ 25-28 độ C. Vì thế, khi nhiệt độ tăng cao, nhu cầu ô xy cho cá nuôi lớn bởi cá hô hấp nhiều. Cùng với đó, các chất mùn bã hữu cơ phân hủy cũng tiêu hao nhiều ô xy nên rất dễ gây thiếu ô xy cho ao nuôi. Đặc biệt là sáng sớm và đêm khi mặt trời lặn không có quang hợp.
Hơn nữa, với những ao sâu rất dễ gây phân tầng nhiệt, nước tầng mặt nóng nhẹ bay hơi nước tầng dưới lạnh nặng ở dưới không được đảo trộn tầng mặt và tầng đáy rất dễ gây thiếu ôxy tầng đáy, hơn nữa các khí độc phân hủy yếm khí tầng đáy không được thoát. Do vậy, rất cần máy khuấy đảo nước vào lúc nắng nóng để đảo nước tầng trên và tầng dưới nhằm tăng ô xy hòa tan tầng đáy và thoát khí độc.
Biện pháp khắc phục:
- Các hộ nông dân nuôi trồng thủy hải sản có thể bơm thêm nước cho các ao nuôi có nước nông [từ 1,2m trở xuống].
Bơm nước vào ao là biện pháp cho tôm vào mùa nóng.
- Đảo nước bằng máy bơm hay máy quạt nước hoặc máy phun mưa nhằm tăng ô xy hòa tan thoát khí độc.
- Với các ao nhỏ có thể che phủ bớt một phần lưới đen, hoặc cho phủ 10-15% diện tích mặt ao bèo tây làm mát nước [nhưng cũng dễ gây thiếu ô xy vào sáng sớm nên cần bơm đảo nước]
- Giảm lượng thức ăn vì nắng nóng cá ăn giảm dễ gây ô nhiễm, nên cho ăn sớm và bổ sung Vitamin C.
- Tuyệt đối không sử dụng vôi khử trùng nước trong các ngày nắng nóng và ở những ao ô nhiễm [hay nói cách khác các ao nuôi có PH>8,5 vào trưa chiều]; Bơm thêm nước sạch nếu có thể.
Vào những ngày nắng nóng, di chuyển trên đường mọi người thường nhìn thấy như có vũng nước, hoặc bóng của vật thể ở phía trước, nhưng đến gần không phải.
Theo ông Nguyễn Đức Phường [Đại học Quốc gia Hà Nội], thời điểm đó mặt đường [nhất là đường nhựa] hấp thụ ánh sáng mặt trời mạnh nên rất nóng. Lượng nhiệt này sau đó bức xạ trở lại làm nóng những lớp không khí trên mặt đường.
Ngày 3-4/6, khi đi trên đường Hà Nội giữa trời nắng hơn 40 độ C, nhiều người có cảm giác phía trước có vũng nước.
Lớp không khí càng gần mặt đường càng bị đốt nóng và sẽ bị giãn nở, chiết suất giảm. Vì vậy, tia sáng từ một vật thể ở xa như ôtô, xe máy sẽ bị khúc xạ nhiều lần qua những lớp không khí có chiết suất khác nhau và có xu hướng bẻ cong thoai thoải xuống mặt đường. Đến một lúc góc tới của tia sáng vượt qua giá trị của góc khúc xạ tới hạn sẽ xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần.
Lúc này tia sáng bị phản xạ lên phía trên và truyền đến mắt, khiến chúng ta thấy bóng lờ mờ của vật thể phía trước thấp thoáng trên mặt đường. Cùng với đó là hiện tượng đối lưu không khí làm chúng ta có cảm giác như ở phía trước có vũng nước và hình ảnh dao động thấp thoáng.
Hiện tượng phản xạ toàn phần cũng gây ra ảo ảnh trên sa mạc.
Hà Trung
Từ đầu mùa hè đến nay một số vùng nuôi đã xảy ra tình trạng cá chết hàng loạt chỉ trong thời gian ngắn, thường là sau một đêm. Hiện tượng này đã gây ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng nuôi thủy sản nói chung cũng như làm thiệt hại lớn đến kinh tế của người nuôi.
Để khắc phục được điều đó, người nuôi cần nắm rõ những nguyên nhân:
- Thời tiết nắng nóng kéo dài có những ngày nhiệt độ lên đến 40oC ngoài không khí, trên các ao nuôi nhiệt độ nước đôi khi lên đến 36 - 380C, nhiệt độ này nằm ngoài giới hạn nhiệt độ của các loài cá nuôi truyền thống [22 - 280C]. Do vậy cá nuôi trong ao sẽ yếu dần, ăn kém và nguy cơ mắc bệnh rất cao. Cùng với đó khi nhiệt độ môi trường không khí và môi trường nước lên cao oxy hòa tan vào nước sẽ thấp, mức độ tiêu thụ oxy của các loài thủy sinh vật trong ao tăng dẫn đến các hiện tượng thiếu oxy trong nước.
- Khi nhiệt độ lên cao quá trình chuyển hóa hóa học, phản ứng sinh hóa dẫn đến thiếu oxy trong tầng đáy cũng như trong ao; thiếu oxy dẫn đến quá trình phân hủy thiếu khí tạo thành các khí độc: NH3, H2S, CH4 ...Tổng hợp các vấn đề trên sẽ dẫn tới tình trạng cá bị sốc, ngộ độc, giảm sức đề kháng và bệnh sẽ phát triển. Nếu quá trình thiếu khi xảy ra trong thời gian dài, các động vật thủy sản nuôi sẽ bị chết ngạt do thiếu oxy.
- Nhiều hộ dân cho cá ăn thức ăn tinh [cám, ngô, gạo nghiền, bã đậu, bã bia ủ lên men] do vậy dẫn đến cá trong ao sử dựng thức ăn không triệt để làm ô nhiễm môi trường nước.
- Với các hộ nuôi tận dụng nguồn phụ phẩm làm thức ăn cho cá đặc biệt là sử dụng phân chuồng, phân vịt, phân gà để gây màu nước, làm thức ăn cho cá đã làm ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước.
- Vấn đề quản lý, chăm sóc còn nhiều hạn chế, công tác phòng bệnh định kỳ của người dân còn chưa thực hiện đúng theo quy trình kỹ thuật.
Từ những nguyên nhân trên, người nông dân cần có cách xử lý:
- Thường xuyên kiểm tra cá, đặc biệt là ban đêm, khi thời tiết thay đổi. Nếu phát hiện cá nổi đầu cần sử dụng tất cả các loại trang thiết như: bị quạt nước, sục khí, bơm nước để tăng cường oxy hòa tan, đảo nước để cá không bị nổi đầu.
- Sử dụng các loại chế phẩm tăng cường oxy, cấp cứu trực tiếp cho cá như: Yuca SOS, Pond oxy...
+ Cách sử dụng Yuca: Cấp cứu cá 1 lít/10.000m3.
+ Pond oxy: 2kg/1000m3.
- Vớt bỏ thức ăn thừa, đặc biệt là cỏ, rơm, không dùng phân gia súc, gia cầm bón xuống ao.
- Ngừng cho cá ăn ngay khi thấy cá có hiện tượng nổi đầu, giảm cho ăn vào những ngày nắng nóng, thời tiết thay đổi.
- Tiến hành san thưa để giảm mật độ nuôi trong ao.
- Không nuôi vịt, gia súc, gia cầm thải phân trực tiếp xuống ao nuôi.
- Sử dụng các loại chế phẩm sinh học như: EMC, Biowater, Biofloc để phân hủy mùn bã hữu cơ tăng cường ô xi, loại khí độc như: H2S, NH3, ổn định PH cho ao.
+ Cách sử dụng EMC: Trước khi thả 1 tuần, hòa 1 lít EMC trong 20 lít nước, té đều cho 1000 m3 ao để gây màu nước trước khi thả. Định kỳ 10 - 15 ngày sử dụng một lần, những tháng đầu 1 lít EMC sử dụng cho 2000 - 3000m3, 2 tháng cuối vụ 1 lít cho 1500 - 2000 m3.
- Thay nước ao để làm giảm sự ô nhiễm nguồn nước.
- Đảm bảo mực nước sâu trong ao từ 1,5 - 2m để giảm bớt sự sốc nhiệt do chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm.
- Cho cá ăn thuốc phòng bệnh định kỳ, bổ sung vitamin C và các khoáng chất để tăng sức đề kháng cho cá.
- Không bỏ xác cá chết ra các nơi công cộng và các mương cấp thoát nước trong vùng nuôi trồng thủy sản.
Nguồn: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Nội
congtien_canbiet
Thiếu dưỡng khí ở cá hay còn gọi là thiếu oxy ở cá [Hypoxia] hay cá chết ngạt hay cá nổi đầu là hiện tượng lượng oxy trong nước xuống thấp ngưỡng chịu đựng dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt [cá chết trắng]. Tình trạng thiếu oxy sinh thái [thiếu oxy] là một trong những nguyên nhân tự nhiên phổ biến nhất của cá chết. Nguyên nhân có thể là do nhiệt độ thay đổi, hạn hán, lụt bão, cá tập trung quá đông và sự phát triển bất thường của các sinh vật thủy sinh như thủy triều đỏ, nước nở hoa. Nồng độ oxy cạn kiệt là nguyên nhân phổ biến nhất của hiện tượng cá chết.
Cá chép chết ngạt ở hồ do thiếu dưỡng khí
Cá sống trong nước cần dưỡng khí [oxy] đầy đủ để thực hiện quá trình trao đổi chất. Mỗi loài cá, mỗi giai đôạn phát triển và điều kiện môi trường khác nhau, yêu cầu lượng oxy khác nhau. Lúc lượng oxy hòa tan trong nước thấp quá giới hạn sẽ làm làm cho cá chết ngạt. Cá trắm cỏ, cá trắm đen, cá mè trắng, cá mè hoa thường hàm lượng Oxy trong nước khoảng 1mg/l, cá bắt đầu nổi đầu đến 0,4-0,6mg/l thì cá chết chết ngạt. Cá chép, cá diếc chết ngạt ở lượng oxy hòa tan 0,1-0,4mg/l, cá vền khoảng là 0,4-0,5mg/l.
Mục lục
- 1 Nguyên nhân
- 2 Biểu hiện
- 3 Tham khảo
- 4 Xem thêm
Nhiệt độ ấm hơn có thể thúc đẩy quá trình phát triển các đám tảo dưới nước với tốc độ nhanh hơn, khiến chúng hấp thụ oxy nhiều hơn và lấy hết dưỡng khí của cá[1]. Thời tiết nóng cũng sẽ khiến lượng oxy trong nước giảm thấp hơn so với điều kiện thời tiết bình thường. Đây có thể là nguyên nhân khiến cá thiếu oxy và chết[2] Trong trường hợp thủy triều có sự thay đổi đột ngột không theo quy luật tự nhiên, nước chạy yếu đã làm hạn chế sự khuếch tán oxy trong nước[3].
Hạn hán có thể dẫn đến khối lượng nước thấp hơn để ngay cả khi nước có chứa một mức độ cao của oxy hòa tan, khối lượng giảm có thể không đủ cho số lượng cá. Hạn hán thường xảy ra cùng với nhiệt độ cao để các năng vận chuyển oxy của nước cũng có thể được giảm. Dòng chảy thấp cũng làm giảm độ pha loãng có sẵn cho phép thải nước thải được xử lý hoặc chất thải công nghiệp. Độ pha loãng giảm làm tăng nhu cầu oxy hữu cơ tiếp tục giảm nồng độ oxy có sẵn cho cá. Thời tiết nắng nóng kéo dài có những ngày nhiệt độ lên đến 40oC ngoài không khí, trên các ao nuôi nhiệt độ nước mặt đôi khi lên đến 36-380C, nhiệt độ này nằm ngoài giới hạn nhiệt độ của các loài cá nuôi truyền thống [22-280C]. Do vậy cá nuôi trong ao sẽ yếu dần, ăn kém và nguy cơ mắc bệnh rất cao[4][5]
Cùng với đó khi nhiệt độ môi trường không khí và môi trường nước lên cao oxy hòa tan vào nước sẽ thấp, mức độ tiêu thụ oxy của các loài thủy sinh vật trong ao tăng dẫn đến các hiện tượng thiếu oxy trong nước. Khi nhiệt độ lên cao quá trình chuyển hóa hóa học, phản ứng sinh hóa dẫn đến thiếu oxy trong tầng đáy cũng như trong ao. Thiếu oxy dẫn đến quá trình phân hủy thiếu khí tạo thành các khí độc: NH3, H2S, CH4 sẽ dẫn tới tình trạng cá bị sốc, ngộ độc, giảm sức đề kháng và bệnh sẽ phát triển. Nếu quá trình thiếu khi xảy ra trong thời gian dài, các động vật thủy sản nuôi sẽ bị chết ngạt do thiếu oxy. Hơn 70.000 tấn cá chết ở khu vực sông Magdalena, Columbia nguyên nhân được cho là do mực oxy hạ xuống thấp sau bão lớn, gây thiếu dưỡng khí cho cá[1].
Hiện tượng cá chết ngạt do thiếu oxy còn xảy ra ở những ao hồ nước tĩnh nhất là những mặt nước tĩnh có nhiều mùn bã hữu cơ hoặc bón quá nhiều phân hữu cơ. Việc nuôi cá với mật độ quá dày, khoảng cách giữa các bè quá chật đã hạn chế không gian sống của cá, chế độ dinh dưỡng cho cá không tuân thủ theo yêu cầu làm phát sinh vi khuẩn gây hại trong nước và việc gia tăng hàm lượng hữu cơ dư thừa từ nguồn thức ăn đã làm cho hàm lượng oxy hòa tan trong nước bị suy giảm[3].
Cá thiếu oxy thường nỗi lên mặt nước, đớp không khí để hô hấp gọi là hiện tượng cá nổi đầu. Nếu thiếu dưỡng khí kéo dài thì môi dưỡi nhô ra, màu sắc trên lưng biến nhạt, trong ao hồ nuôi cá, cá mè nổi đầu trước rạng đông thì mức độ tương đối nhẹ, trái lại toàn bộ cá trong ao nổi đầu từ 12 giờ đêm về trước hoặc trong nước bơi lội toán loạn, tư thế nằm thẳng, lúc húc đầu vào bờ chứng tỏ thủy vực thiếu oxy nghiêm trọng, nếu không có biện pháp xử lý cá sẽ chết hàng loạt thậm chí chết toàn bộ.
Thiều oxy kéo dài làm cho cơ thể cá thiếu máu, sinh trưởng châm, hàm dưới lồi ra ngoài. Mùa hè cá, tôm dễ bị nổi đầi nhất là khi trời sấm sét mà không có mưa hay trước mưa dong do các áp suất khô khí giảm thấp O2 hòa tan và nước giảm làm cho cá, nổi đầu hoặc có khi mưa giông rất ngắn, nhiệt độ nước ở tầng mặt giảm, tầng đáu cao gây ra hiện tượng đối lưu, các chất mùn bã hữu cơ ở tầng đáy được đảo lên tăng cường phân hủy tiêu hao nhiều O2 đồng thời thấy khí độc như H2S, NH3, CO2 làm cho cá nổi đầu.
Những ao hồ tảo phát triển mạnh, ban ngày chúng tiến hành quang hợp sản sinh ra nhiều O2, nhưng ngược lại vào ban đêm trong quá trình hô hấp, chúng lại lấy nhiều O2 môi trường và thải ra nhiều CO2 dễ làm cho cá nổi đầu. Có lúc trong môi trường đầy đủ nhưng CO2 [Cacbonic] quá cao lên đến 80mg/l ở nhiệt độ 20-31oC, CO2 trong máu cá không thoát ra ngoài được làm hôn mê thần kinh trung ương. Cá khó lấy O2 hòa tan trong nước, nếu hàm lượng cacbonic trong nước 20mg/l mà cá nỗi đầu thì do nước thiếu O2 là chủ yếu.
- ^ a b //vnexpress.net/photo/moi-truong/nhung-vu-ca-chet-hang-loat-tren-the-gioi-3394679.html
- ^ “Cá chết phủ trắng cảng ở Mỹ - VnExpress”. VnExpress - Tin nhanh Việt Nam. Truy cập 13 tháng 7 năm 2014.
- ^ a b //tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/20160107/ca-chet-hang-loat-o-dong-nai-do-ngat-tho/1034419.html
- ^ “Phòng chống hiện tượng cá chết hàng loạt vào mùa hè”. Truy cập 13 tháng 7 năm 2014.[liên kết hỏng]
- ^ “Vì sao cá chết hàng loạt?”. Báo Hànộimới. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 7 năm 2014. Truy cập 13 tháng 7 năm 2014.
- Cá chết hàng loạt
- Thủy triều đỏ
- Nước nở hoa
- Ô nhiễm nguồn nước
- Ô nhiễm môi trường