Việt Nam là 1 quốc gia đa dạng, phong phú về tín ngưỡng. Tín ngưỡng phồn thực là một trong số đó. Vậy phồn thực là gì? Hãy cùng tìm hiểu mọi điều cần biết về tín ngưỡng đặc biệt này trong bài viết dưới đây
1. Phồn thực là gì?
Phồn thực là gì? Phồn thực là loại hình tín ngưỡng đã có từ lâu ở Việt Nam. Tín ngưỡng này cũng tồn tại và rất phổ biến ở rất nhiều quốc gia khác trên thế giới. Thờ các cơ quan sinh dục và thờ hành vi giao phối là đặc trưng của tín ngưỡng này. Tuy nhiên, phồn thực là tín ngưỡng, nền văn hóa cụ thể chứ tuyệt nhiên không phải tôn giáo.
Xem thêm: Tín ngưỡng là gì? Thế nào là mê tín dị đoan
2. Tín ngưỡng phồn thực xuất phát từ đâu?
Từ trước đến nay, nền văn hóa lúa nước đã đi đôi với sự phát triển của Việt Nam. Các hình tượng âm – dương, non – nước, đất – trời luôn hòa quyện và sinh trưởng cùng nhau. Từ đó hình thành hệ thống tín ngưỡng phong phú ăn sâu vào tiềm thức của người dân. Trong đó tục phồn thực đóng vai trò quan trọng trong niềm tin con người vào sinh sôi, nảy nở. Người Chăm hay dân tộc Chăm có cùng tín ngưỡng phồn thực, song nếu như ở người Việt, tín ngưỡng phồn thực gắn liền với nghề nông trồng lúa nước thủa sơ khai thì tín ngưỡng phồn thực của người Chăm lại có những mối liên hệ mật thiết với văn hoá Ấn Độ.
3. Biểu hiện của tín ngưỡng phồn thực
Bản chất của tín ngưỡng này là tôn thờ hành vi giao phối và các cơ quan sinh dục. Nếu tháy bất cứ hình tượng nào được đề cập như trên ở đâu thì nơi đó có tín ngưỡng.
Tuyệt đối không đánh đồng hình tượng phồn thực với các khái niệm đồi trụy. Các cơ quan sinh dục là bộ phận quan trọng cho sự sinh sôi, nảy nở của giống nòi.
Trò chơi đấu vật là một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của tín ngưỡng. Sới vật luôn là một hình tròn đặt trước sân đình vuông vức. Vuông và tròn là hai hình thái trọn vẹn và vun đầy cho nhau theo quan niệm xưa. Trong đó, tính dương – trời là hình tròn còn hình vuông là tính âm – đất. Đặt chúng cạnh nhau, ta có sự hòa hợp mỹ mãn, đầy đủ và mang lại điềm lành. Bởi vậy người Việt xưa không coi đấu vật là trò chơi đơn thuần mà thông qua trò chơi này người ta mong cho dương vượng để có mưa thuận gió hòa, cây cối, mùa màng tốt tươi.
Ngoài ra có thể bắt gặp tín ngưỡng này ở các bức tranh Đông Hồ. Sắc thái phồn thực được đặc tả chi tiết qua từng đường nét. Điều này như thể hiện ước mong cuộc sống viên mãn như các bầy gia súc luôn no đầy.
4. Tín ngưỡng phồn thực có những đặc trưng nào?
Trên thực tế, mọi lĩnh vực đời sống luôn có những nét phản ánh của tín ngưỡng phồn thực
3.1 Tín ngưỡng ở các vật dụng hàng ngày
Hình ảnh biểu trưng dễ dàng nhận ra của tín ngưỡng nằm ở các vật dụng vô tri giác. Tiêu biểu nhất là cây chày, khối cối. Người Việt Nam lẫn Á Đông đều quen thuộc với bộ vật dụng này trong nông nghiệp.
Qua lăng kính phồn thực thì hành động giã chày biểu trưng cho việc giao phối của nam và nữ. Chày và cối cũng là 2 bộ phận sinh dục nam và nữ.
3.2 Tín ngưỡng trong các trò chơi
Ngoài các vật dụng hàng ngày, tín ngưỡng còn xuất hiện trong các trò chơi truyền thống. Ở Vĩnh Phú tồn tại từ xưa một trò chơi cướp cầu đặt hố. Cả 2 đội chơi cùng ra sức tranh giành quả cầu đỏ giữa sân và mang về hố đội nhà. Quả cầu là tính dương còn hố vuông là tính âm.
3.3 Các ngôi chùa thể hiện tín ngưỡng
Ở Sa Pa, không khó để tìm thấy những bức tượng phóng lớn đặc tả bộ phận sinh dục trong các ngôi chùa, nhà mồ. Một số nơi còn thờ cúng những bức tượng này như thể hiện nguyện cầu sự sinh sôi, nảy nở tất yếu trong cuộc sống.
5. Gìn giữ văn hóa phồn thực
Ngay cả những hiện tượng tưởng chừng như không hề liên quan như chùa Một Cột mang dáng tròn nằm trọn vẹn trên một cái hồ nhỏ [âm], tháp Bút [dương] và đài Nghiêng [âm] ở cổng đền Ngọc Sơn [Hà Nội], cửa sổ tròn [dương] trên gác Khuê Văn [tượng trưng cho sao Khuê] soi mình xuống hồ vuông [âm] Thiên Quang Tỉnh trong Văn Miếu vv…, cũng đều phản ánh tín ngưỡng phồn thực.
Ở nơi thờ cúng thì trên bàn, bên phải là cái chuông còn bên trái là cái mõ. Hiểu đơn giản thì đây là sự hòa hợp giữa Ngũ hành và tín ngưỡng phồn thực. Nếu như cái mõ bằng gỗ [Mộc] đặt ở bên trái [phía Đông] mang tính dương thì cái chuông bằng đồng [Kim] đặt ở bên phải [phía Tây] mang tính âm. Bắt buộc phải có âm dương hòa hợp, có nam nữ thì tiếng mõ gõ vào chuông mới tạo nên âm hưởng của cuộc sống như ý nguyện.
Tín ngưỡng phồn thực là truyền thống đẹp của dân tộc ta, nó thể hiện nguyện cầu của người dân về một cuộc sống ấm no, đủ đầy, con đàn cháu đống. Việc giữ gìn văn hóa này cũng là đang bảo tồn cho nét đẹp phi hình thể của dân tộc ta.
Xem thêm: 8+ ý nghĩa của chữ nhẫn. Thời khắc nào cần nhẫn nhịn để đạt được thành công?
Xem thêm: Đạo đức là gì?Cấu tạo, chức năng và giá trị của đạo đức
Tín ngưỡng phồn thực là gì Các lễ hội phồn thực nổi tiếng ở Việt Nam
Tín ngưỡng phồn thực xuất hiện nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt các quốc gia có nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu. Việt Nam thì tín ngưỡng phồn thực lại càng phát triển mạnh mẽ bởi người xưa tin rằng; năng lượng thiêng ở thiên nhiên hay con người đều có khả năng truyền sang vật nuôi và cây trồng
Tín ngưỡng phồn thực là gì?
Có rất nhiều cách giải thích khác nhau về "Phồn Thực", nhưng đều có chung một định nghĩa: Phồn có nghĩa là nhiều; Thực có nghĩa là nảy nở. Phồn thực là tín ngưỡng thờ cơ quan sinh dục của nam và nữ hoặc thờ hành vi giao phối để nói về ước vọng phồn sinh.
ở Việt Nam Tín Ngưỡng Phồn Thực là một trong những tín ngưỡng lâu đời, xuất hiện trong nền kinh tế nông nghiệp lúa nước luôn đề cao sự sinh sôi, nảy nở của vạn vật. Tín ngưỡng phồn thực ở Việt Nam là tín ngưỡng thờ cơ quan sinh dục của nam, nữ và hành vi giao phối.
Các lễ hội Phồn Thực nổi tiếng Việt Nam
Những lễ hội mang tín ngưỡng phồn thực của người Việt cũng được lưu giữ ở nhiều làng quê và thu hút sự quan tâm của cộng đồng.Lễ hội Linh Tinh Tình Phộc Phú Thọ
Lễ hội Trò Trám hay còn gọi là "Linh tinh tình phộc" diễn ra vào ngày 11 và 12 tháng Giêng ở xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ được xem là lễ hội mang tín ngưỡng phồn thực cổ xưa của người Việt Tâm điểm của lễ hội Trò Trám là lễ mật diễn ra lúc sang canh đêm 11 rạng ngày 12 tháng Giêng âm lịch, thời gian giao hòa giữa trời và đất, ngày cũ qua và ngày mới bắt đầu.
Sau phần lễ, ánh sáng trong đền đều tắt, chủ tế hô “linh tinh tình phộc”, hai nhân vật chính [là cặp vợ chồng được lựa chọn kỹ càng] với nam cởi trần đóng khố cầm nõ – tượng trưng cho sinh thực khí nam; nữ mặc váy, đeo yếm đào cầm nường – tượng trưng cho sinh thực khí nữ làm các thao tác tượng trưng hoạt động tính giao. Ba lần đâm trúng – mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần – được mùa; một lần là làm ăn kém….
Lễ hội rước "của quý" tại Ná Nhèm Lạng Sơn
Lễ hội Ná Nhèm [tiếng Tày là "bôi nhọ mặt"] là lễ hội truyền thống của người Tày đình Làng Mỏ, xã Trấn Yên, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn. Lễ hội diễn ra vào ngày rằm tháng Giêng.
Lễ hội Ná Nhèm tưởng niệm vua Mạc Thái tổ - Mạc Đăng Dung. Trong số các lễ vật dâng vua có hai vật tế gây chú ý là tàng thinh và mặt nguyệt [sinh thực khí nam và nữ] tượng trưng cho mong muốn con đàn cháu đống, duy trì nòi giống, dòng họ.
Lễ hội “Ông Đùng Bà Đà” Thái Bình
Lễ hội diễn ra vào ngày 14-4 âm lịch hàng năm tại Đền thờ bà chúa Muối thuộc làng Quang Lang, xã Thụy Vân, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình. Lễ hội là nơi gửi gắm ước vọng của những người dân làng muối về sự sản sinh, sinh sôi, dồi dào
Hội làng Đồng Kỵ Bắc Ninh
Lễ hội diễn ra ngày 6 tháng giêng hàng năm
Phần hội có tục rước sinh thực khí [làm bằng gỗ] , tan hội hai sinh thực khí được đốt đi và tro đem chia cho mọi người mang ra rắc ngoài đồng để mùa màng tốt tươi. Theo các cụ thì năm nào bỏ qua tục này, trong làng sẽ có nhiều chuyện không lành xảy ra.
Với những thông tin trên. ETOCO Travel mong muốn bạn biết được nhiều điều bổ ích và có những lựa chọn cho chuyến du xuân khám phá các lễ hội đặc sắc tại Việt Nam.
Nguồn gốc tín ngưỡng phồn thực
Để trả lời cho câu hỏi tín ngưỡng phồn thực hay phồn thực là gì chúng ta phải đi tìm nguồn gốc của nó trước. Thời xa xưa, để duy trì và phát triển sự sống, ở những vùng sinh sống bằng nghề nông cần phải có mùa màng tươi tốt và con người được sinh sôi nảy nở. Những trí tuệ sắc sảo thì tìm các quy luật khoa học để lý giải hiện thực và họ xây dựng nên triết lý âm dương, còn những trí tuệ bình dân thì nhìn thấy ở thực tiễn đó một sức mạnh siêu nhiên, bởi vậy mà họ sùng bái nó như thần thánh và xây dựng nên tín ngưỡng phồn thực [phồn: nhiều, thực: nảy nở]. Tín ngưỡng phồn thực từng tồn tại suốt chiều dài lịch sử, được thể hiện ở hai dạng: thờ cơ quan sinh dục của cả nam lẫn nữ và thờ hành vi giao phối.
Ảnh: Tượng nhà mồ ở Bắc Tây Nguyên.
2. Phồn thực là gì
Phồn thực hay còn còn là tín ngưỡng phồn thực , văn hóa phồn thực thật ra là 1 văn hóa tôn thờ hành vi giao phối và bộ phận sinh dục . Đây là 1 nét văn hóa , nó không phải là 1 tôn giáo . Nó là 1 nét văn hóa đặc trưng của không những người Việt Nam mà còn rất nhiều nước trên thế giới.
Tuy rằng , nó tôn thờ hành vi giao phối nhưng hoàn toàn không mang ý nghĩa xấu . Mà ngược lại phồn thực là 1 sự giao thoa , hướng đến sự tốt đẹp và phát triển bền vững.
Tín ngưỡng phồn thực xuất hiện từ rất lâu tại Việt Nam
Vai trò của tín ngưỡng phồn thực trong đời sống của người Việt cổ lớn tới mức chiếc trống đồng – biểu tượng sức mạnh, quyền lực cũng đồng thời biểu tượng toàn diện cho tín ngưỡng phồn thực. Cách đánh trống đồng theo lối cầm chày dài mà đâm lên mặt trống được khắc trên chính các trống đồng và còn được bảo lưu ở người Mường hiện nay là mô phỏng động tác giã gạo – động tác giao phối. Trên tâm mặt trống là hình mặt trời với những tia sáng biểu trưng cho sinh thực khí nam, và giữa các tia sáng là một hình lá với khe ở giữa biểu trưng cho sinh thực khí nữ. Xung quanh mặt trống thường gắn các tượng cóc – con cóc trong ý thức của người Việt là “cậu ông trời”, mang theo mưa, khiến cho mùa màng tốt tươi, cũng là một dạng biểu trưng của tín ngưỡng phồn thực.
Ảnh: Thạp đồng Đào Thịnh [Yên Bái] với 4 cặp nam nữ đang giao phối trên nắp
3. Tín ngưỡng phồn thực có ở những đâu
Bản chất của tín ngưỡng phồn thực là thờ bộ phận sinh dục nam và bộ phận sinh dục nữ nên cứ ở đâu các bạn thấy có sự tôn thờ các hình biểu trưng mô tả bộ phận sinh dục nam và nữ hoặc quá trình quan hệ nam và nữ là có thể coi đó là tín ngưỡng phồn thực . Các cơ quan sinh sản được đặc tả để nói về ước vọng phồn sinh.
Xem thêm: gửi thời đẹp đẽ đơn thuần của chúng ta tiểu thuyết
Người xưa, qua trực giác, tin rằng năng lượng thiêng ở thiên nhiên hay ở con người có khả năng truyền sang vật nuôi và cây trồng. Do vậy tín ngưỡng phồn thực, với nhiều nghi thức thờ cúng, phát sinh và phát triển đa dạng.
4.Tín ngưỡng phồn thực còn thờ hành vi giao phối.
Thờ hành vi giao phối Bên cạnh việc thờ sinh thực khí giống như nhiều dân tộc nông nghiệp khác, cư dân nông nghiệp lúa nước với lối tư duy chú trọng tới quan hệ còn có tục thờ hành vi giao phối, tạo nên một dạng tín ngưỡng phồn thực độc đáo, đặc biệt phổ biến ở khu vực Đông Nam Á. Trên nắp thạp đồng tìm được ở Đào Thịnh [Yên Bái, niên đại 500 năm tr.CN], xung quanh hình mặt trời với các tia sáng là tượng 4 đôi nam nữ đang giao hợp.
Thân thạp khắc chìm hình những con thuyền, chiếc sau nối đuôi chiếc trước khiến cho hai con cá sấu – rồng được gắn ở mũi và lái của hai chiếc thuyền chạm vào nhau trong tư thế giao hoan. Hình chim, thú, cóc,… giao phối tìm thấy ở khắp nơi. Ở Hòn Đỏ [Khánh Hòa] khi nhiều ngày liên tục không đánh được cá, người ta phải tới cầu xin, lạy 3 lạy và cầm vật tượng trưng cho sinh thực khí nam đâm vào Lỗ Lường 3 lần [lại con số 3, số lẻ là số ưa thích của người phương Nam!].
5. Từ thờ phụng đến những vật dụng hàng ngày
Ảnh: Giã gạo – một hình thức của phồn thực
Từ thời xa xưa, chày và cối – bộ công cụ thiết thân của người nông nghiệp Đông Nam á – đã là những vật tượng trưng cho sinh thực khí nam và nữ, còn việc giã gạo là tượng trưng cho hành động giao phối. Không phải ngẫu nhiên mà trong vô vàn cách khác nhau được tách vỏ trấu khỏi hạt gạo, người Đông Nam á đã chọn cách này.
Xem thêm: Tiết Lộ Mơ Thấy Vịt Con Vịt Là Điềm Gì? Giải Thích Các Giấc Chiêm Bao Thấy Vịt
Trên các trống đồng khắc rất nhiều những hình nam nữ giã gạo từng đôi. Không gắn việc giã gạo với tín ngưỡng phồn thực, sẽ không thể nào hiểu được trò cướp cầu – một trò chơi Việt Nam rất độc đáo đặc biệt phổ biến ở vùng đất tổ Phong Châu [Vĩnh Phú] và các khu vực xung quanh: Hai phe tranh nhau một quả cầu màu đỏ [dương], ai cướp được thì mang về thả vào hố [âm] của bên mình. Với cùng ước mong phồn thực, cầu may, cầu hạ.
Ảnh: Tiết mục cầm hai vật có hình dạng cơ quan sinh dục đâm vào nhau trong Lễ hội Trò Trám ở Phú Thọ
4. Một số hình thức và dấu tích của tín ngưỡng phồn thực
Các nhà mồ tây nguyên
Hình nam nữ với bộ phận sinh dục phóng đại được tìm thấy trên tượng đá với niên đại hàng nghìn năm tr. CN ở Văn Điển [Hà Nội], ở những hình khắc trên đá trong thùng lũng Sa-pa, ở nhà mồ Tây Nguyên… Ở Hà Tĩnh và nhiều địa phương có tục thờ cúng nõ nường [nõ: cái nêm, tượng trưng cho sinh thực khí nam; nường: nang, mo nang, tượng trưng cho sinh thực khí nữ].
Hộ làng đồng Kị
Hội làng Đồng Kị [Bắc Ninh] có tục rước sinh thực khí [làm bằng gỗ] vào ngày 6 tháng giêng. tan hội hai sinh thực khí được đốt đi và tro đem chia cho mọi người mang ra rắc ngoài ruộng – hành động này có tác dụng như một ma thuật truyền sinh cho mùa màng. Theo các cụ thì năm nào bỏ qua tục này, trong làng sẽ có nhiều chuyện không lành xảy ra.
Tín ngưỡng phồn thực trong các ngôi chùa
Việc thờ sinh thực khí còn thể hiện ở việc thờ các loại cột [cột đá tự nhiên hoặc cột đá được tạc ra, có thể có khắc chữ dựng trước cổng đền miếu, đình chùa] và các loại hốc [hốc cây, hốc đá trong các hang động, các kẽ nứt trên đá].
Ảnh: Thờ bộ phận sinh dục qua linga và yoni ở các Tháp Chàm
Bánh tét cũng là biểu tượng của ” phồn thực “
Người dân miền Trung và Nam có tục lệ gói bánh tét mỗi dịp Tết về. Bánh tét của người miền Trung được gói bằng lá chuối với các nguyên liệu giống như bánh chưng, chỉ khác là gói thành hình trụ dài chứ không phải hình vuông. Khi ăn cắt thành từng khoanh, ở giữa nhân đậu xanh và thịt mỡ nổi lên như nhụy hoa. Bánh tét được coi là dạng nguyên thủy của bánh chưng, là biểu tượng cho tín ngưỡng phồn thực của người Việt xưa. Bên cạnh đĩa bánh tết, dưa món, nắm tré, bò ngâm màu trầm, thường có chén [bát nhỏ] tôm chua, xinh như một bông hoa, chói chang đỏ như vầng mặt trời mùa xuân ấm áp