Kinh nghiệm chọn trâu của các cụ

  -   Thứ sáu, 23/12/2011 16:29 (GMT+7)

Từ nhỏ, tôi đã nghe tiếng chợ Nhe (xã Vĩnh Lộc, huyện Can Lộc) là chợ trâu bò nổi tiếng của Hà Tĩnh. Thời cơ chế thị trường chợ Nhe lại càng năng động hơn...

Từ Hương Sơn, Trình - cháu tôi gọi điện: “Chú cố gắng sắp xếp thời gian để đi cùng cháu ra chợ Nhe mua trâu”. Tôi hơi băn khoăn vì cả đời chưa hề biết xem trâu thế nào. Nó bảo chú cứ yên tâm, xuống đó thế nào cũng có người mách nước cho, dân chợ Nhe sành sỏi về chọn giống trâu bò. Tôi đồng ý, thế là tối hôm sau Trình đã lọ mọ xuống nhà tôi, để đi cho thật sớm khi chợ đang đông người. 

Tôi vào cổng chợ Nhe lúc trời còn sương giăng đầy lối xóm, vậy mà khu chợ đã chật ních trâu bò. Trâu bò từ trong Kỳ Anh ra, trâu bò từ trên thượng nguồn Cẩm Mỹ, Kẻ Gỗ xuống. Tiếng trâu đi thậm thịch, tiếng đuôi bò đập muỗi đen đét, tiếng người mua kẻ bán chào nhau càng làm cho không khí chợ Nhe trở nên rậm rịch, náo nhiệt.

Một góc chợ mua bán trâu bò.

Chợ họp trên một khu đất rộng rãi thoáng mát, có chỗ cỏ mọc xanh um nhưng có chỗ là đất đỏ với những dấu chân trâu chân bò chồng lên nhau chi chít... Xung quanh khu đất được xây dựng một bờ tường dài bằng đá và ximăng kiên cố, cửa cổng mở đủ lùa cả hai con trâu bước sóng đôi. Lác đác trong khu chợ vài cây ngô đồng cuối đông đang trút lá ra lộc nõn. Từ lâu, việc buôn bán trâu bò chợ Nhe vẫn là địa điểm thu hút khách hàng nhất, đều đặn theo ngày chẵn.

Mỗi phiên chợ không dưới 200 con trâu, bò. Những ngày áp Tết, số lượng trâu bò lên tới 300 - 400 con. Chợ Nhe không có cảnh “giành mua cướp bán”. Chợ có vài ba người vừa bảo vệ trật tự vừa có nhiệm vụ bán vé cho khách vào chợ. Sau khi mua chiếc vé vào chợ với giá 20 ngàn đồng, tôi và Trình “tung hoành” khắp chợ Nhe.

Chỗ nào chúng tôi cũng được nghe tiếng chào mời hồ hởi thân mật. Hầu như những người bán đều là những người nông dân thật thà, chất phác. Một người phụ nữ trạc ngoài tuổi bốn mươi tên là Nga (quê ở Đồng Lộc) có bàn tay sần sùi đang dắt một con bò đực vàng, lông bóng mượt. Đây là một con bò theo giới buôn bán sành sỏi là “Khoẻ cày và tín chủ”. Dường như sắp phải chia tay với chủ cũ nên tâm trạng của con bò này có phần buồn hơn mọi ngày.

Lên xe về theo chủ mới.

Thỉnh thoảng nó lại kêu rống lên và đôi mắt như ngân ngấn nước. Một khách từ Nghi Xuân đang ngã giá với chị Nga. Chị Nga kể với khách và cả người xem xung quanh đó cùng nghe: “Bí tiền quá nên em phải liều bán đấy. Con bò này cày rất khoẻ, một buổi vài sào đất là không mùi mẫn gì. Sáng ni em thuê xe tải đến chở, nhưng lùa mãi nó vẫn cứ đi vòng quanh chuồng. Thằng nhỏ em thì khóc và kêu mẹ bán bò rồi lấy chi để con chăn dắt.

Em dỗ nó, bố con đang nằm viện, anh con đang học đại học. Mẹ phải đứt ruột mà bán con ạ”. Lời kể của chị Nga rất thật thà khiến cho khách mua mủi lòng. Được một người giàu kinh nghiệm kiểm định con bò từ đầu, mông, vai, háng và còn vạch miệng bò ra để xem răng xác định tuổi, nên vị khách mua khá hài lòng con bò đạt đủ “tiêu chuẩn chất lượng cao”. Vị khách trả cho chị Nga một cái giá khá hời, 13 triệu đồng.

Tôi và Trình đang tiếp tục rẽ về hướng phải nơi có mấy người đàn ông đang bắt những con trâu của mình dàn hàng ngang thì bỗng gặp Khương, một đồng đội cũ. Khương quê ở thị trấn Nghèn, bây giờ cuộc sống khá giả hẳn lên bằng nghề kinh doanh bò “thương phẩm”. Công việc của anh là thường xuyên đúng ngày chẵn tới chợ Nhe mua trâu bò rồi nhập cho các đại lý gia công giết mổ.

Gặp lại bạn cũ, Khương xởi lởi: “Ngày trước về phục viên, gia đình hoàn cảnh lắm mày ạ. May sao tao còn có mấy đồng sổ thương binh và được vay tiền từ ngân hàng chính sách để làm nghề mới này. Nói đến dân chợ Nhe, mày biết đấy, khôn từ trong trứng khôn ra. Tao trưởng thành được nghề này phải mất học phí vài năm vì buổi đầu chưa có kinh nghiệm. Có lúc mình mua trâu về nhập cho mấy ông lò mổ xung quanh khu vực thị trấn Nghèn, nhưng họ chê ỏng chê eo nên đành phải chấp nhận lỗ mất vài triệu đồng. Lại có lần dắt bò về chưa kịp bàn giao cho lò mổ thì bò lăn đùng ra chết. Thứ bò ấy chỉ có chôn đi chứ làm được gì. Nhiều rủi ro thế nhưng tao không nản, thế rồi nhờ mình làm ăn thật thà và đúng hẹn nên dần dần phất lên”.

Khương nói tiếp: “Dân gian thường nói buôn có bạn, bán có phường, đúng thật, sau mấy lần thất bại tao phải quyết tìm bằng được những người hành nghề mua bò ở chợ Nhe để kết bạn. Đừng chủ quan, trâu bò đưa vào lò mổ, các chủ quán hàng ăn cũng kén thịt kinh lắm. Vả lại thỉnh thoảng báo đài cảnh báo dịch trâu bò lở mồm, long móng, mình không cẩn thận vớ phải của ôi này đem về bán cho họ thì coi như phá sản nghề cả hai phía”. Biết tôi và Trình đang muốn mua một con trâu tốt để cày, Khương vội vã vào xóm tìm người xem hộ. Một lát sau ông Quang mập xuất hiện.

Quang mập là người có thâm niên xem tướng giống trâu bò hơn hai chục năm nay. Cũng nhờ có cái nghề này nên ông nuôi được cả nhà. Quang mập chất phác, thật thà và không bao giờ mặc cả tiền công. Gặp người quen, người nghèo khổ ông không lấy tiền. Nhưng thỉnh thoảng gặp đôi khách sộp hào phóng ông vẫn kiếm được vài trăm ngàn đồng. Còn dân thường “trả phí” xem tướng vài ba chục ngàn đồng.

Ông Quang mập bảo chú cháu tôi: “Chú đưa cháu vô chợ Nhe mua trâu là đúng sách rồi. Bởi dân chợ Nhe không chỉ mình tôi mà nhiều người có kinh nghiệm xem tướng trâu bò. Mua trâu bò cày kéo hay cung cấp cho các lò mổ cũng phải hết sức thận trọng. Thời ni họ có đủ cách làm cho bò trâu đẹp lên trước lúc vào chợ, nào là tìm cách vỗ béo, cho thuốc kích thích trước ngày bán, nào thẩm mỹ cho da mượt lông trơn, kể cả những tướng xấu bề ngoài cũng được nhuộm phẩm màu ngụy trang hết. Nhiều người đi mua bò ở chợ Vinh hay các đô thị khác đã mua phải hàng dởm, còn tại chợ Nhe thì dân ít mắc vì hàng dởm khó vượt mặt chúng tôi được”.

Ông Quang mập đọc lại cho tôi câu tục ngữ nói về tướng trâu bò: “Đầu tang, xoáy ốc, hàm sa. Trong ba thứ ấy cửa nhà ra đi”, rồi bảo: “Từ xưa các cụ đã dạy mình thế để tránh xa hạng trâu bò này. Nhưng nếu không quen xem tướng, nhiều người dắt về sau vài tuần lễ mới ngã ngửa ra. Chỉ xung quanh cái xoáy thôi cũng bộc lộ nhiều thói hư tật xấu của trâu bò, nào là loại trâu bò không chịu về chuồng, thích nằm “trăn” (ngủ đêm trong rú); nào là loại ngứa sừng hễ nhìn thấy “bạn mình” là nhảy vào húc; nào là loại lười biếng chỉ thích ăn, nhác cày bừa... Nó đều thể hiện ở cái xoáy đấy”.

Ông Quang mập còn tiết lộ cho tôi biết chọn trâu người ta kỵ nhất là trâu cười (ban đêm cầm đèn pin soi vào mặt thì nó nhe răng) hay trâu “tam trinh” (ba mắt - có một cục lồi giữa trán giống như mắt thứ ba) bò “bạch thiệt” (trắng lưỡi) hay bò đốm đuôi (đuôi bị trắng). Những hạng này không may vớ phải thì chẳng khác gì đem tiền vứt xuống sông.

Đi dạo gần một tiếng đồng hồ chú cháu tôi mồ hôi vã ra như tắm, lúc này ông Quang mới để mắt tới một nông dân người Cẩm Mỹ đang cột trâu vào gốc cây chờ đợi khách mua. Ông Quang mập giải thích cho chúng tôi: “Đây là loại trâu mồm gầu dai, tai lá mít, đít lồng bàn. Mua con này về được các ưu điểm: Thứ nhất ăn khoẻ và tạp ăn từ cỏ đến lá cây, day khoai..., thứ hai là cày khoẻ, thứ ba là phát triển giống tốt, nuôi nó một thời gian sẽ có thêm nghé con”.

Ông Quang mập ghé tai tôi nói nhỏ: “Cứ trả, nếu họ đồng ý được 16 triệu đồng thì ta dắt”. Té ra người nông dân tưởng như ngờ nghệch kia cũng là một tay “kỹ tính” và muốn số tiền con trâu của mình cao nhất chợ nên nói giá tới 20 triệu đồng. Khi chúng tôi đang ngã giá thì có vài ba thanh niên xúm lại, nhưng phát hiện ra ông Quang người quen nên họ lùi sang chỗ khác.

Ông Quang mập cho biết đây là nhóm cò trâu bò chợ Nhe, ở chợ này thường có nhiều tốp cò như thế. Hầu như các khách lạ không có người quen đều phải dựa vào cò. Người mua nộp phí cho cò, người bán nộp phí cho cò. Nói tóm lại cò được hưởng lợi phí đôi đường. Tuy vậy ở chợ Nhe nhờ chính quyền xã Vĩnh Lộc làm nghiêm nên dẹp được nạn cò tranh giành khách... Sau một hồi “cò kè bớt một thêm hai” không ngã ngũ, Khương rủ ông Quang mập cùng tôi và Trình đi giải lao bằng cách tìm quán phở ngon điểm tâm cho lại sức đã. Ông Quang mập đinh ninh rằng thế nào cũng quay lại mua con trâu đã chọn đó, vì chủ nó vẫn chưa bán được cho ai đâu.

Cả nhóm ăn uống thuốc nước no nê rồi quay lại chợ Nhe, lúc này đã 10 giờ trưa, người bán kẻ mua đã về gần vãn chợ. Không hiểu vì cái son của người mua hay cái duyên của ông Quang mập xem tướng mà anh nông dân Cẩm Mỹ kia chấp nhận bán theo giá chúng tôi mặc cả. Trình cẩn thận mở gói tiền cất khư khư trong quần trả cho khách. Khi con trâu đen láng được giao lại thì một chiếc xe tải chuyên nghề chở trâu bò đậu bên công chợ. Anh tài xế vội đặt ngay hai phiến ván gỗ để trâu bước vào. 

Phóng sự của Phan Thế Cải

Spread the love

Ngoài dáng hình, cơ bắp to khỏe, đĩnh đạc thì những xoáy trên mình trâu cũng rất được chú trọng. Đôi khi người mua chỉ cần nhìn vị trí xoáy là đã chuẩn bị sẵn sàng vét sạch túi để xỏ mũi cho bằng được con trâu dắt về nhà .

>> Có thể bạn quan tâm: Những mẫu tượng trâu phong thủy đẹp

Trâu là loại gia súc quen thuộc, thân mật và có ích so với đời sống và việc làm nhà nông. Bởi một trong ba việc quan trọng của đời người được đề cập đến là : “ Tậu trâu lấy vợ làm nhà ” nên mới có ý niệm cho rằng “ con trâu là đầu cơ nghiệp ”. Các bậc cao niên miền quê xưa đã đúc rút những kinh nghiệm tay nghề xem tướng trâu để lại trong những câu ca dao, tục ngữ. Ngày nay, dù điều kiện kèm theo kinh tế tài chính xã hội tăng trưởng nhưng trâu bò vẫn là những con vật thiết yếu trong đời sống nông nghiệp .

Xoáy trâu là gì ?

Xoáy ( hay khoáy ) trâu là chỗ lông có hình xoáy theo một chiều hình vòng tròn lại trên đầu hoặc thân của con trâu. Một con trâu được coi là tốt phải hội đủ khá nhiều tiêu chuẩn gắt gao như “ Sừng cánh ná, dạ bình vôi, mắt ốc nhồi ” rồi thì “ Mồm gàu dai, tai lá mít, đít lồng bàn ” hay là “ chân cao mình dài, đuôi bẹ dừa ”. Những con trâu có những đặc thù nêu trên thường hay ăn chóng lớn, ít bệnh tật, khỏe mạnh, dai sức và bền chắc. Cái xoáy trâu chỉ là một bộ phận nhận dạng nhỏ thôi nhưng xung quanh nó cũng thể hiện nhiều tính nết của trâu, những thói hư như trâu không chịu về chuồng, thích nằm “ trăn ” hay khi ngứa sừng hễ nhìn thấy một trâu bạn khác là nhảy vào húc ; rồi thì loại lười biếng chỉ thích ăn, nhác cày bừa .

Các loại xoáy trâu

Xoáy trâu ở đầu :

Thiều trâu chính là bộ phận xoáy ở phần đầu trâu, tính từ mũi lên đến trán của con trâu. Con nào chỉ có một thiều thì được nhìn nhận là có bộ khung sọ chắc như đinh, không có khiếm khuyết, dị tật gì. Con trâu có hai xoáy trước đầu ( hai thiều ) thường rất là ngoan nên người ta nói rằng “ Hai thiều thì thôi xét khoáy ”. Xoáy tam tinh là xoáy lông nằm ở giữa trán, ngay dưới đuôi mắt. Con nào có xoáy tam tinh thì đặc biệt quan trọng khỏe mạnh. Nhưng phải cái tội tính tình hung tợn, được dân gian cho rằng hầu hết bất khám với chủ. Nên yên cầu phải có một người chủ biết lựa tính mà chiều thì mới phát huy được năng lực thì mới làm việt được tốt, nhanh gọn, được việc. Đặc biệt, nếu đã có xoáy tam tinh mà ở đuôi trâu lại có thêm đốm trắng nữa thì đây đích thị là trâu dữ. Ngoài ra cần phân biệt trâu tam tinh với trâu tam trinh, là trâu ba mắt ( có một cục lồi giữa trán giống như mắt thứ ba ). Con trâu có cái xoáy dợn nằm ở ngay kế dưới của con mắt được gọi là xoáy hiểm lệ. Dân mua trâu cày rất kỵ mua trâu có xoáy hiểm lệ này .

Xoáy trâu ở trên mình trâu

Người xưa bảo nhau : “ Bốn khoáy đóng chuồng, Hai thiều dưới mắt ” là những con trâu đẹp và hiền lành, thao tác rất ngoan và không phá. Trâu bốn xoáy được cho là có giá trị tuy nhiên hoàn toàn có thể sẽ lừ đừ. Khi bốn xoáy trâu mà cân đối chứng tỏ trâu có hệ cơ tốt và đặc biệt quan trọng là hệ tiêu hóa. Xoáy ở vai nằm ở vị trí càng cao thì tính năng tiêu hóa của trâu càng tốt. Còn khi không có đủ bốn khoáy thì “ Trốn khoáy sâu làm giàu cho chủ, trốn khoáy trước là rước của đi ”. Khi con trâu chỉ có hai xoáy ở mình trước mà phía sau không có thì là tín hiệu cho thấy gia chủ làm ăn thuận tiện. trái lại nếu không có hai xoáy trước thì dân gian quan điểm đó là con trâu xấu, không gặp may. Xoáy ở dưới bụng gọi là xoáy hạ địa. theo ý niệm xưa, trâu có xoáy hạ địa thường bị rơi hào rơi hố và hay bị chết. Kiêng kị xoáy thiên đả – xoáy trời đánh, xoáy bị sấm sét đánh chết. Đây là xoáy duy nhất trên mình trâu đóng ở sống sống lưng hoặc phần mông sau .

Cách chọn trâu dựa trên xoáy

Trâu chọi thì chọn xoáy thế nào? Trâu cày thì chọn xoáy ra sao? Đây có lẽ là câu hỏi khá khó với nhiều người. Thông thường, chỉ có những lái trâu, những người nông dân với kinh nghiệm dùng trâu cày hay những tay chơi đam mê chọi mới có thể nhận biết một cách tinh tường loại trâu tốt trâu hay không qua xoáy trâu. Ngoài ra việc chọn trâu dựa theo xoáy cũng trở thành một bí quyết gia truyền chỉ được truyền lại trong gia đình của những thương lái. Con trâu có bốn khoáy là chuẩn nhất, thường được bố trí ở đầu, vai và hai bên mạng sườn. Nhưng trên hết thì khi mua trâu cày, trâu kéo cần cân nhắc một số lưu ý, cũng như tuân thủ nghiêm cẩn điều kiện như: “xoáy óc, tóc tang”. Nếu con trâu có cái xoáy ngay giữa vị trí óc, thì dù nó có đẹp mã, to lớn đến mấy thì cũng không được trả giá cao. Vì cái xoáy ở óc biểu hiện của sát chủ, không tốt cho người mua về sở hữu. Bên cạnh đó, tránh chọn mua những con trâu có xoáy đóng vào hóp nước hay hóp thức ăn trên thân lưng trâu. Điều đó cho thấy trâu kéo yêu cầu khoang khoáy cao. Còn trâu chọi có những đặc điểm khác biệt, về tầm vóc, về cân nặng, cặp sừng và đặc biệt là những khoang khoáy. Trâu chọi xoáy càng độc lạ càng dị lại càng được yêu thích. Bởi nó thể hiện sự hung dữ và ngang bướng, rất phù hợp đưa ra sân đấu.

Xem thêm: PAL – Wikipedia tiếng Việt

Thời nay một số ít người lái trâu có đủ cách làm cho bò trâu đẹp lên trước lúc vào chợ, nào là tìm cách vỗ béo, trước ngày bán cho trâu dùng thuốc kích thích, hay một số ít giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ cho da mượt, lông trơn. Kể cả những tướng xấu vẻ bên ngoài cũng được nhuộm phẩm màu ngụy trang hết khiến nhiều người đi mua bị nhầm lẫn. Một khi cánh lái trâu đã phát sinh dự tính mông má, nắn gột cái xoáy và xóa dấu tích thì phần nhiều mọi sự biến dạng, khiếm khuyết trên mình con trâu đều được khắc phục đến độ khó nhận ra. Xưa kia những tay lái trâu lấy mủ củ khoai lang, sáp ong hay dầu hắc, … để tạo xoáy cho trâu ở những vị trí như ý muốn. Còn ngày này, một số ít lái trâu lấy mút, keo vuốt tóc để kết dính lông trâu và tạo kiểu xoáy quậng trông như thật. Dù có hoá trang cho chú trâu trước khi bán kỹ như thế nào thì sau một thời hạn, khi con trâu lăn lộn bùn đất, tắm mưa, … thì những vết xoáy giả cũng sẽ dần biến mất. Vậy nên, để tránh mua phải trâu có xoáy giả, người mua cần tinh ý kiểm tra, dò xét cho kỹ. Bên cạnh đó cần nắm chắc tình hình thị trường để bảo vệ không bị chênh lệch Chi tiêu giữa nhập và xuất, tránh được những thiệt hại không đáng có về kinh tế tài chính .Tham khảo những xoáy trâu trong thực tiễn, những bức tượng trâu mạ vàng tên thương hiệu Karalux cũng được nghệ nhân phong cách thiết kế, chế tác với vừa đủ những xoáy tạo nên sự sinh động và chân thực của bức tượng .

Xem thêm: Gói TCP: Gói Tin Packet: 1 Packet là gì?

1/5
( 1 Review )