Tại sao khó vào giấc ngủ
Theo Trung y, nóng gan gây mất cân bằng âm và dương khí, khiến nhiều người bị mất ngủ, trằn trọc dù đã kiệt sức sau một ngày làm việc. Ngủ là nhu cầu sống cơ bản, chiếm một phần ba thời gian sống. Tuy nhiên, sau một ngày làm việc mệt mỏi, cơ thể đã kiệt sức, một số người vẫn gặp khó khăn khi cố chìm vào giấc ngủ. Theo các bác sĩ y học cổ truyền Trung Quốc, tình trạng mất ngủ đôi khi có nguồn cơn từ chức năng gan, được gọi là hiện tượng nóng gan. "Gan tích tụ quá nhiều khí sinh ra nhiệt. Khi âm khí (khí mát, từ năng lượng ban đêm) và dương khí (khí nóng, từ năng lượng ban ngày) không cân bằng, dương khí áp đảo dẫn đến nóng gan", tiến sĩ To Ching-san, bác sĩ y học cổ truyền tại Trường Trung y, Đại học Hong Kong, cho biết. Ngoài mất ngủ, nóng gan còn gây ra chứng nghiến răng, bực bội, tính khí thất thường, khô miệng và mắt. Trong trường hợp nghiêm trọng, nó cũng có thể dẫn đến trầm cảm. "Giấc ngủ rất cần thiết để gan hoạt động bình thường. Mất ngủ là triệu chứng phổ biến cho thấy gan có vấn đề, vì cơ thể bạn cần nghỉ ngơi vào ban đêm. Y học cổ truyền Trung Quốc gọi giai đoạn này là chuyển đổi từ dương sang âm", tiến sĩ To giải thích. Ông To cho biết gan hoạt động mạnh nhất từ 1h đêm đến 3h sáng, là cơ quan điều hòa quá trình chuyển hóa khí. Gan giống như một bộ lọc cho toàn cơ thể, chuyển đổi dương khí ban ngày thành âm khí vào ban đêm, từ đó tạo ra trạng thái cân bằng. Nếu bộ lọc này bị nhiễm bẩn hoặc tắc nghẽn, âm dương khí tràn ra ngoài, gây mất ngủ. Lý thuyết này của Trung y khá phù hợp với y học phương Tây. Các loại thảo mộc trong y học cổ truyền Trung Quốc. Ảnh: SCMP Đánh giá về rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân gan mạn tính trên Tạp chí Bệnh lồng ngực, năm 2020, ghi nhận: "Rối loạn giấc ngủ là biểu hiện chung của bệnh gan mạn tính (CLD), có tác động đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe nói chung. 60% đến 80% bệnh nhân CLD báo cáo tình trạng giấc ngủ kém". Các biểu hiện thường thấy là mất ngủ, ngủ trễ hơn, giảm thời gian mơ (giai đoạn ngủ REM), mắc hội chứng rối loạn chuyển động chân tay có chu kỳ và buồn ngủ quá mức vào ban ngày. Tình trạng mất ngủ do nóng gan thường xuyên xảy ra vào những tháng mùa hè. Đây là thời điểm nóng bức, gan phải lọc tất cả nhiệt lượng cơ thể đã hấp thụ trong ngày. Theo lý giải của Trung y, yếu tố lớn góp phần vào sự mất cân bằng âm dương khí của gan trong mùa hè là lối sống và chế độ ăn uống. "Đồ ăn chiên rán, đồ cay, cà phê, rượu và thói quen thức khuya gây ra tình trạng nóng gan. Gan hoạt động tối ưu trong khoảng thời gian từ 1h đêm đến 3 giờ sáng. Vì vậy, tốt nhất là nên đi ngủ trước 11 giờ đêm, đảm bảo cơ thể được nghỉ ngơi để gan thực hiện chức năng của mình", tiến sĩ To nói. Theo các chuyên gia y học cổ truyền Trung Quốc, người mắc chứng mất ngủ do nóng gan có thể sử dụng một số loại thảo mộc điều trị, bao gồm rễ cây sài hồ, rễ mẫu đơn trắng, cây Hoàng Cầm, chi Địa Hoàng, cây ngải cứu,... Bên cạnh đó, phương pháp châm cứu cũng có thể tác động vào huyệt đạo, giúp kích thích gan hồi phục sau khi bị nóng trong. Các chuyên gia y học cổ truyền khuyến khích ăn uống lành mạnh với nguyên lý để "thực đơn hàng ngày trở thành các loại thuốc chữa bệnh tự nhiên". Ông To đề xuất món súp đu đủ, lê và nấm trắng. Nguyên liệu bao gồm một quả đu đủ nhỏ, hai quả lê, một hộp nấm trắng, một nắm hạt mơ và 2,5l nước. Cách chế biến là thái đu đủ và lê thành các miếng nhỏ, cho vào nồi đun cùng các nguyên liệu khác ở lửa nhỏ trong vòng hai đến ba tiếng, cuối cùng nêm nếm cho vừa ăn. Thục Linh (Theo SCMP)
Mất ngủ bất kể nguyên nhân, có thể dai dẳng kể cả kiểm soát các yếu tố thúc đẩy, thường là vì bệnh nhân cảm thấy lo lắng về một đêm mất ngủ tiếp theo và sau đó là một ngày mệt mỏi. Thông thường, bệnh nhân dành hàng giờ trên giường tập trung và suy nghĩ về sự mất ngủ của họ, và khó ngủ ở trong phòng của mình hơn so với ngủ xa nhà.
Các chiến lược hành vi nhận thức khó thực hiện và mất nhiều thời gian hơn nhưng hiệu quả lâu hơn, có thể đến 2 năm sau khi điều trị kết thúc.
Những chiến lược này bao gồm Mất ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Khi bị mất ngủ kéo dài, sức khỏe và cuộc sống của người bệnh sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Do đó, cần sớm xác định nguyên nhân mất ngủ để có hướng điều trị phù hợp. Theo Tổ chức Giấc ngủ Quốc gia, có từ 10-30% người trong độ tuổi trưởng thành phải “vật lộn” với chứng mất ngủ hay bệnh mất ngủ kinh niên. Người bị mất ngủ thường xuyên uể oải, mệt mỏi, khó tập trung làm việc, suy giảm trí nhớ, dễ gặp tai nạn khi tham gia giao thông,… Tuy nhiên, các vấn đề như mất ngủ là bệnh gì, triệu chứng mất ngủ ra sao, phòng ngừa và điều trị như thế nào,… vẫn chưa được quan tâm, hiểu đúng. Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ với nhiều dạng thức khác nhau như khó đi vào giấc ngủ, không thể ngủ sâu giấc, thường xuyên thức dậy sớm dù ngủ chưa đủ giấc, không thể quay lại giấc ngủ bình thường,… Người bị mất ngủ còn cảm thấy mệt mỏi, uể oải sau khi thức dậy, thường xuyên buồn ngủ nhưng lại không thể ngủ được, làm ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống. Có thể chia tình trạng mất ngủ làm 2 dạng thức chính: (1)
Bệnh mất ngủ có 2 nhóm chính là mất ngủ cấp tính và mạn tính Có nhiều dạng mất ngủ khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất có thể kể đến: Người bị bệnh mất ngủ ban đêm sẽ có các triệu chứng điển hình như khó đi vào giấc ngủ vào mỗi tối, ngủ chập chờn không sâu giấc. Giấc ngủ đêm cũng không kéo dài 6-8 tiếng như bình thường mà chỉ rơi vào khoảng 3-4 tiếng là đã tỉnh giấc. Mất ngủ nếu không được điều trị kịp thời sẽ kéo dài và trở thành tình trạng mất ngủ kinh niên, dẫn đến nhiều khó khăn và bất tiện trong cuộc sống. Chứng mất ngủ kéo dài sẽ khó điều trị hơn, đòi hỏi người bệnh phải kiên trì tuân theo phác đồ điều trị từ các bác sĩ chuyên khoa. Phụ nữ sau sinh hay mất ngủ do nhiều nguyên nhân như: Cảm giác đau ở vết thương (vết mổ hoặc vết khâu tầng sinh môn), mất ngủ do thường xuyên thức khuya chăm con nên bị rối loạn giấc ngủ, tình trạng trầm cảm sau sinh,… Phụ nữ sau sinh thường dễ bị chứng mất ngủ tấn công Rối loạn giấc ngủ bao gồm tình trạng mất ngủ, ngủ rũ ban ngày và cả việc ngủ quá nhiều nhưng không cảm thấy đủ, rối loạn nhịp thức – ngủ. Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ có thể do cử động chi có chu kỳ hay ngủ rũ, hội chứng chân không yên, ngáy và ngưng thở lúc ngủ, mộng du và nghiến răng… Mất ngủ là bệnh gì hay hiện tượng mất ngủ có thể là dấu hiệu của bệnh gì là vấn đề được nhiều người quan tâm. Theo các chuyên gia, tình trạng mất ngủ có thể là dấu hiệu của một số các bệnh như:
Mất ngủ xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: (2)
Người già thường dễ bị mất ngủ Các triệu chứng thường gặp của bệnh mất ngủ thường bao gồm: (3)
Như thế nào được xem là mất ngủ, rối loạn giấc ngủ? Làm sao chẩn đoán một người có bị mất ngủ hay không? Theo đó, có thể dựa trên các biểu hiện như:
Nếu tình trạng mất ngủ diễn ra liên tục, tần suất từ 3 lần/tuần trở lên và kéo dài trong 1 tháng liên tục, hay người bệnh vẫn khó ngủ dù môi trường ngủ thoải mái và đã áp dụng các biện pháp cải thiện chất lượng giấc ngủ,… thì nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán nguyên nhân và có phác đồ điều trị phù hợp. Ngoài ra, nên đi khám bác sĩ trong trường hợp việc chứng mất ngủ làm ảnh hưởng đến các hoạt động vào buổi sáng của bạn. Người bị bệnh mất ngủ kéo dài nên đến bệnh viện để được thăm khám, điều trị Có thể thấy, tình trạng mất ngủ xuất hiện ở mọi lứa tuổi và giới tính. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng có thể dễ bị mất ngủ hơn bao gồm: (4)
Mất ngủ cấp tính hay mất ngủ mãn tính đều gây nên những ảnh hưởng không nhỏ đối với sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Cụ thể, tình trạng rối loạn giấc ngủ có thể dẫn đến:
Mất ngủ làm tăng nguy cơ bị ảo giác Có 2 cách chữa mất ngủ chính là chữa mất ngủ không dùng thuốc và chữa mất ngủ có sử dụng các loại thuốc Đông hoặc Tây y, thuốc Nam. Một số biện pháp chữa mất ngủ không dùng thuốc bạn có thể áp dụng bao gồm:
Một số loại trà có công dụng giúp an thần, ngủ ngon, hỗ trợ trị bệnh mất ngủ Nếu áp dụng các biện pháp chữa bệnh mất ngủ không dùng thuốc nhưng vấn đề không được cải thiện, bạn có thể đến các cơ sở y tế để được thăm khám, điều trị. Điện não đồ hay điện cơ là các kỹ thuật có thể giúp phát hiện nguyên nhân gây mất ngủ hay rối loạn giấc ngủ. Khi điều trị, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để hỗ trợ bạn dễ ngủ hơn, ngủ ngon giấc hơn. Với cách điều trị này, bạn nên lưu ý uống thuốc đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ và không tự ý mua thuốc hay thay đổi liều lượng sử dụng của thuốc để tránh các tác dụng phụ không như mong muốn. Tình trạng mất ngủ có thể được phòng ngừa hay hạn chế một cách đơn giản thông qua các thói quen tốt như:
Người thường xuyên bị mất ngủ, tỉnh giấc giữa đêm, ngủ chập chờn không sâu giấc có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống. Cụ thể:
Nên hạn chế uống cà phê để tránh mất ngủ Vận động nhẹ nhàng có thể giúp bạn cải thiện tình trạng mất ngủ một cách hiệu quả. Nếu khó đi vào giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, bạn có thể tranh thủ thời gian để áp dụng một số bài tập yoga được đánh giá là giúp ngủ ngon hơn. Các bài tập yoga đơn giản, kể cả người mới làm quen với bộ môn này cũng có thể luyện tập bao gồm:
Ngoài các bài tập yoga, thiền hoặc đi bộ, chạy bộ chậm cũng có thể giúp bạn dễ đi vào giấc ngủ hơn, cải thiện các vấn đề liên quan đến giấc ngủ. Khó ngủ, thiếu ngủ cũng là một dạng mất ngủ ở những người bị rối loạn giấc ngủ. Người bị khó ngủ, thiếu ngủ sẽ mất nhiều thời gian hơn để đi vào giấc ngủ, thậm chí nằm và nhắm mắt rất lâu nhưng vẫn không thể ngủ được dẫn đến giấc ngủ ngắn, không đủ để tái tạo năng lượng cho một ngày làm việc hiệu quả. Theo Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ, tỷ lệ mất ngủ ở người già thường cao hơn so với nhóm đối tượng thanh thiếu niên, người trẻ tuổi. Có đến 50% những người cao tuổi thường xuyên phàn nàn các vấn đề về giấc ngủ. Nhiều người cao tuổi chỉ có thể ngủ 4 tiếng mỗi đêm hoặc thậm chí ít hơn. Ngoài những nguyên nhân thông thường như môi trường xung quanh quá ồn ào, nhiệt độ phòng không phù hợp, tác dụng phụ của một số loại thuốc,… thì mất ngủ ở người già còn do người già thường có nhiều thời gian nhàn rỗi để nghỉ ngơi vào ban ngày. Vì thế, vào ban đêm thì người cao tuổi sẽ khó ngủ hơn. Song song đó, người lớn tuổi còn có nguy cơ mắc các bệnh như rối loạn lo âu mạn tính, đau nhức xương khớp, khó thở,… Các vấn đề này đều ảnh hưởng đến giấc ngủ và khiến người cao tuổi gặp bệnh mất ngủ. Hơn nữa, tuổi tác càng cao thì mức độ lão hóa của não cũng cao hơn, dẫn đến tình trạng rối loạn chức năng hoạt động tại não, gây nên tình trạng đảo lộn giấc ngủ, ngủ nhiều vào ban ngày và ít ngủ, khó ngủ vào ban đêm. Có thể thấy, việc chăm sóc và đầu tư vào chất lượng giấc ngủ là một vấn đề vô cùng quan trọng. Vì thế, nếu bạn đang bị mất ngủ kéo dài nhưng không thể khắc phục được, hãy đến các bệnh viện hoặc các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán, điều trị. Hiện nay, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ các chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội thần kinh. Không chỉ vậy, tại bệnh viện còn có hệ thống các máy xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh sử dụng công nghệ tiên tiến hàng đầu, phục vụ cho quá trình thăm khám, chữa bệnh. Với sự nhiệt huyết, tận tâm, đội ngũ chuyên gia và các y bác sĩ nội thần kinh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự tin trong việc đồng hành và hỗ trợ người bệnh tìm ra nguyên nhân bị mất ngủ cũng như hướng dẫn phác đồ điều trị phù hợp. Người bệnh có thể đặt lịch khám và điều trị chứng mất ngủ hay bệnh mất ngủ với các chuyên gia đầu ngành tại Khoa Nội thần kinh Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh qua các cách sau đây:
Mất ngủ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của người bệnh. Do đó, bạn nên thăm khám và điều trị bệnh mất ngủ càng sớm càng tốt. |