Rận mu là những côn trùng nhỏ xíu có khả năng bò từ lông mu của người này sang người khác khi họ quan hệ tình dục. Rận mu cũng có thể bị lây từ quần áo, khăn và giường ngủ đã bị nhiễm bọ. Khi chúng ở trên cơ thể của con người sẽ tồn tại bằng cách hút máu vật chủ.
Tìm hiểu chung
Bệnh rận mu là gì?
Rận mu là tình trạng vùng sinh dục có xuất hiện các côn trùng sống ký sinh rất nhỏ. Có ba loại rận ở người:
- Pediculus humanus capitis: rận đầu [chấy]
- Pediculus humanus Corporis: rận thân mình
- Phthirus xương mu: rận mu
Rận hút máu người và gây ngứa dữ dội ở các khu vực bị ảnh hưởng. Rận mu thường sống trên lông mu và có thể lây lan qua tiếp xúc tình dục. Đôi khi, một số người có thể có rận ở lông mi, lông nách và lông mặt. Rận mu thường có kích thước nhỏ hơn so với rận thân mình và rận đầu.
Triệu chứng
Những dấu hiệu và triệu chứng bệnh rận mu là gì?
Nếu mắc bệnh, bạn sẽ thường bị ngứa ở vùng sinh dục hay hậu môn khoảng 5 ngày sau khi bị nhiễm rận. Vào ban đêm, bạn có thể cảm thấy ngứa dữ dội hơn.
Các triệu chứng phổ biến của rận mu bao gồm:
- Sốt nhẹ
- Khó chịu
- Thiếu năng lượng
- Các nốt màu xanh ở gần các vết cắn
Ngứa nhiều có thể gây ra các vết thương hoặc nhiễm trùng ở các khu vực bị ảnh hưởng. Trẻ em bị rận ở lông mi có nguy cơ phát triển thành viêm kết mạc.
Tuy không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào, nhưng rận mu tạo cảm giác ngứa ngáy khó chịu trên cơ thể và còn dễ dàng lây lan sang người khác. Những con rận cái có quãng đời trung bình từ 25–30 ngày và mỗi lần có thể đẻ từ 20–30 trứng. Rận vẫn có thể sống xa cơ thể trong vòng từ 1–2 ngày. Vì vậy, chẩn đoán đúng bệnh và điều trị thích hợp là rất quan trọng, nếu không bạn sẽ mất một thời gian khá dài để có thể hoàn toàn loại bỏ chúng hoàn toàn.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Bạn nên đến gặp bác sĩ để xin lời khuyên về việc điều trị rận mu nếu:
- Các sản phẩm y tế bạn mua từ các nhà thuốc không có tác dụng giết chết rận mu
- Bạn đang mang thai
- Phần da trầy xước bị nhiễm trùng do bị cào xước
Trong quá trình khám, bác sĩ sẽ khám bộ phận sinh dục của bạn để kiểm tra rận mu còn sống hay còn trứng rận trên cơ thể không.
Nguyên nhân
Nguyên nhân bị rận mu là gì?
Bệnh rận mu thường lây truyền qua tiếp xúc thân mật, trong đó có quan hệ tình dục. Nếu sử dụng chung chăn, khăn tắm, khăn trải giường hoặc quần áo với người có rận, bạn cũng có thể bị nhiễm bệnh.
Rận trưởng thành đẻ trứng trên thân tóc, gần da. Những trứng này được gọi là trứng rận mu. Sau 7–10 ngày, trứng nở thành nhộng và bắt đầu hút máu. Rận có thể sống mà không cần nguồn thức ăn trong vòng 1−2 ngày. Rận mu thường không rơi ra khỏi ký chủ trừ khi chúng chết và cũng không thể nhảy từ người này sang người khác như bọ chét. Lạm dụng tình dục cũng là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh rận mu ở trẻ em.
Nguy cơ mắc bệnh
Những ai thường mắc phải bệnh rận mu?
Những người mắc bệnh lây lan qua đường tình dục thường có nguy cơ bị rận mu cao hơn người bình thường. Bạn có thể kiểm soát bệnh này bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy tham khảo bác sĩ để biết thêm thông tin chi tiết.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc bệnh rận mu?
Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh này, chẳng hạn như:
- Có nhiều bạn tình
- Có quan hệ tình dục với người bị bệnh
- Ngủ chung giường hoặc mặc quần áo chung với người bị nhiễm
Điều trị
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán bệnh rận mu?
Nếu nghi ngờ mắc bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám vùng bị ảnh hưởng. Rận thường có màu xám nhạt nhưng chúng có thể chuyển sang tối màu hơn sau khi hút máu. Bạn có lẽ bị nhiễm rận nếu nhìn thấy có những con côn trùng nhỏ hình cua di chuyển ở lông mu.
Trứng rận cũng là một dấu hiệu của bệnh. Những quả trứng rất nhỏ và màu trắng, thường được thấy xung quanh chân lông mu hoặc lông khác trên cơ thể.
Những phương pháp nào dùng để điều trị bệnh rận mu?
Bạn có thể dùng khử trùng thân thể, quần áo, giường ngủ để ngăn chặn bệnh diễn tiến phức tạp. Lotion và dầu gội tại chỗ là những thứ có thể loại bỏ rận mu ra khỏi cơ thể. Bạn nên hỏi bác sĩ về những sản phẩm an toàn để sử dụng nếu đang mang thai hoặc cho con bú hoặc bạn muốn điều trị cho con trẻ. Nếu bệnh ở mức độ nhẹ, bạn có thể chỉ cần vệ sinh lông mu sạch sẽ.
Ngay cả sau khi điều trị thành công, một số ít trứng rận cứng đầu vẫn có thể còn bám trên lông. Bạn nên loại bỏ tất cả trứng còn sót lại bằng nhíp. Các biện pháp thông thường chẳng hạn như dùng dao cạo và tắm nước nóng không có hiệu quả để điều trị rận mu. Rận có thể dễ dàng sống sót với xà phòng thông thường và nước.
Nếu một số người trong gia đình bạn bị rận mu thì hãy điều trị tất cả mọi người cùng lúc. Bạn cũng cần khử trùng nhà cửa, dùng máy hút bụi và làm sạch nhà vệ sinh bằng dung dịch thuốc tẩy, giặt tất cả khăn tắm, ga giường và quần áo trong nước nóng và dùng máy làm khô chúng bằng nhiệt độ cao nhất có thể.
Bạn có thể cần thuốc mạnh nếu rận vẫn còn tồn tại sau khi dùng các liệu pháp trên. Trường hợp rận xuất hiện ở lông mi, bạn nên bôi dầu bôi trơn ở lông mi và mí mắt 3 lần/ngày trong vòng vài ngày. Bạn có thể bị ngứa một hoặc hai tuần vì cơ thể đã trải qua phản ứng dị ứng với vết cắn của rận.
Bác sĩ có thể kê những toa điều trị có tác dụng mạnh hơn, chẳng hạn như:
- Malathion: thoa loại kem dưỡng da được kê đơn này lên các vùng bị nhiễm bệnh rồi rửa sạch từ 8–12 giờ sau khi bôi.
- Ivermectin: loại thuốc này được dùng trong một liều duy nhất với tổng cộng hai viên thuốc, và bạn có thể lựa chọn uống thêm một liều nữa 10 ngày sau nếu như điều trị không có hiệu quả.
- Phương pháp cuối cùng nếu các cách làm trước đây đã thất bại là sử dụng thuốc Lindane vì chúng khá độc. Bôi Lindane lên vùng bị nhiễm bệnh rồi rửa sạch sau 4 phút. Lindane không được khuyên dùng cho phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú hoặc dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.
Phòng ngừa
Bạn có thể phòng ngừa bệnh rận mu bằng cách nào?
Bạn có thể được chữa trị rận mu hoàn toàn bằng cách rửa sạch cơ thể cũng như tất cả các vật dụng cá nhân thường dùng có khả năng nhiễm ký sinh trùng này thật kiên nhẫn và tỉ mỉ. Bạn cần thực hiện những bước sau đây để giảm thiểu khả năng mắc bệnh:
- Sử dụng kem dưỡng và dầu gội. Lựa chọn loại thích hợp nhất trong số nhiều loại kem dưỡng và dầu gội khác nhau có bán tại các nhà thuốc. Bạn nên sử dụng các sản phẩm này theo như hướng dẫn đính kèm. Có thể bạn sẽ cần phải lặp lại điều trị trong từ 7–10 ngày sau.
- Rửa sạch những vật dụng bị nhiễm rận. Hãy nhớ giặt sạch drap trải giường ngủ, quần áo và khăn bạn đã sử dụng hai ngày trước khi thực hiện điều trị, giặt sạch bằng nước ấm [ít nhất ở nhiệt độ 54ºC] và với xà phòng, sau đó sấy khô ở nhiệt độ cao trong ít nhất 20 phút.
- Giặt khô hoặc niêm phong các vật dụng không thể rửa sạch. Nếu bạn không thể rửa sạch một vật nào đó, hãy đem nó đi giặt khô hoặc đặt nó trong túi kín gió trong vòng 2 tuần.
Điều quan trọng nhất là ngăn ngừa bị lây nhiễm. Bạn nên tránh quan hệ tình dục hoặc chia sẻ giường ngủ, quần áo với bất cứ ai đang có rận. Nếu bạn đang trong quá trình điều trị, người bạn đời của bạn cũng nên thực hiện điều trị cùng lúc.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Theo Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TW: Gần đây viện tiếp nhận điều trị nhiều trường hợp rận mu, trong đó hầu hết bệnh nhân đều sống tại Hà Nội. Đồng thời ở các cơ sở y tế khác cũng tiếp nhận một số bệnh nhân đến từ các tỉnh: Tuyên Quang, Hưng Yên... Để giúp bạn đọc biết cách phát hiện, phòng và trị bệnh rận mu, báo Sức khỏe&Đời sống giới thiệu bài viết dưới đây.
Báo động rận mu xuất hiện ở nhiều nơi
Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TW cho biết: Ở Thủ đô Hà Nội, số người mắc bệnh rận mu nhiều hơn các nơi khác, điển hình là trường hợp một bệnh nhân nam 19 tuổi, ở quận Tây Hồ, bị ngứa vùng kín suốt 3 tuần liên tục, khi đến viện khám còn mang theo hai con rận nhỏ đựng trong lọ thủy tinh. Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Châu: “Hai côn trùng này được chúng tôi xác định đúng là rận bẹn”. Ông T., 45 tuổi, ở Hà Đông, mắc bệnh cho biết ông đã cạo sạch lông vùng kín nhưng vẫn bị ngứa phải gãi suốt đêm; bệnh lây sang cả người vợ.
Rận mu bám rất chắc vào
lông.
Lương y Vũ Quốc Trung thì cho biết: “Thời gian qua chúng tôi tiếp nhận 8 trường hợp mắc rận bẹn, gồm 2 nữ, 6 nam, đều là người lớn. 2 trường hợp gần nhất là bệnh nhân N., nữ, 35 tuổi, ở Tuyên Quang; và bệnh nhân nam tên T., 32 tuổi, ở Hưng Yên.
Rận mu lây lan thế nào?
Rận mu có tên khoa học là Pthius pubis, là loại côn trùng nhỏ hút máu, sống ký sinh trên người và động vật có vú. Rận mu còn được gọi là rận bẹn [vì gặp nhiều ở lông vùng bẹn] hay rận cua [vì nhìn giống như con cua]. Vòng đời của rận mu gồm 3 giai đoạn: trứng, thiếu trùng và rận trưởng thành.
Thời gian từ trứng phát triển đến con trưởng thành mất khoảng 2 tuần. Trứng rận có màu trắng, dính chặt vào lông. Thiếu trùng có hình dạng giống rận trưởng thành nhưng nhỏ hơn nhiều. Rận mu trưởng thành có thể hút máu người vài lần trong một ngày. Rận mu sẽ chết trong khoảng vài ngày nếu nó không tiếp xúc được với cơ thể người.
Con rận mu trưởng thành có màu xám trắng, thường sống ở lông của vùng mu và đẻ trứng vào gốc của lông mu. Nếu bị nhiễm rận mu nặng và nhiều, nó có thể phát tán đến các vùng lông khác của cơ thể như lông đùi, lông ngực, lông nách, lông mi, lông mày, râu nhưng ít gặp ở tóc.
Rận mu lây lan từ người này sang người khác chủ yếu qua quan hệ tình dục hoặc các sinh hoạt tiếp xúc thân mật giữa người với người. Rận mu còn có thể bám trên chăn, ga, gối, đệm, chiếu, quần áo nên cũng dễ lây qua những người khác trong gia đình. Do đó rận mu không chỉ ký sinh ở người lớn, mà chúng còn ký sinh ở cả trẻ em. Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TW từng tiếp nhận bệnh nhi 5 tuổi, ở Hà Nội, vào viện trong tình trạng một bên mi mắt bị rận ký sinh gây đau, ngứa, khó chịu. Rận bám sát vào chân mi mắt, khiến bờ mi của cháu nổi cộm. PGS.TS. Nguyễn Văn Châu cho biết: “Chỉ trên một bên mi mắt mà mẹ của cháu bé bắt được gần 20 con rận mu”.
Biểu hiện của bệnh
Rận mu là một loại côn trùng có chân, nhưng không có cánh, màu giống với màu da của người bệnh. Rận có khả năng đổi màu nên rất khó nhìn thấy chúng. Rận mu hút máu người ở nơi chúng ký sinh như ở chân lông mu, dương vật, bìu, bẹn, bao quy đầu... Rận mu thường hút máu nhiều lần trong một ngày, gây ra cảm giác khó chịu, bực bội, ngứa ngáy dữ dội ở vùng da bị thương tổn. Chất độc ở tuyến nước bọt của rận xâm nhập vào da qua vết đốt có thể gây nên tình trạng cơ thể bị mệt mỏi và có cảm giác bị bệnh. Tại vết chúng hút máu thường xuất hiện nốt mẩn đỏ, chấm đỏ và gây ngứa rất khó chịu. Có khi vết hút máu là những vết thâm đen và chai cứng. Do ngứa dữ dội, bắt buộc người bệnh phải gãi nên bị trầy xước da, dẫn dến nhiễm khuẩn da. Nhưng cũng có các nốt đỏ, mẩn đỏ không ngứa. Có thể thấy hạch vùng bẹn sưng, đau. Ngoài cư trú và đẻ trứng ở lông vùng sinh dục, rận mu có thể trú ở cả lông các nơi khác, ở cả lông mi, lông mày hoặc có thể thấy ở cả tóc nhưng ít gặp. Do rận mu bám rất chắc vào các gốc chân lông nên có thể phải dùng vật cứng cạy rận mới bong tróc ra được. Trứng của rận mu màu trắng bám chắc ở lông.
Điều trị như thế nào?
Cần cạo sạch lông ở vùng mu và vùng bẹn, tắm rửa, vệ sinh sạch sẽ 2 - 3 lần/ngày. Sử dụng hóa chất diệt côn trùng để diệt rận mu dạng dầu nước, nhũ tương hoặc bột chứa pyrethroid tổng hợp, không làm rát da và ít gây nên các phản ứng phụ. Dùng xà phòng hóa chất chứa 1% permethrin, thuộc nhóm pyrethroid tổng hợp tắm rửa để diệt rận mu. Bôi thuốc DEP để diệt rận. Dùng bông gòn, thấm dầu hỏa bôi lên vùng có rận mu và để 30 phút sau, rận mu sẽ bị tiêu diệt. Dùng lá xoan còn tươi giã nát lấy nước bôi lên vùng có rận hay dùng cây ruốc cá đập giập, lấy nước thoa lên vùng có rận. Điều trị bệnh rận mu thực ra không khó, nhưng bệnh nhân không nên tự ý mua thuốc về điều trị mà cần đi khám để được bác sĩ chỉ định cụ thể nhằm diệt rận mu và trứng của nó triệt để.
Phòng bệnh
Tránh tiếp xúc tình dục với người lạ. Không mặc chung quần áo, không dùng chung chăn, ga, gối, đệm, chiếu và khăn tắm... Khi ngứa vùng kín cần đi khám ngay ở chuyên khoa da liễu.
ThS. Trần Minh Thành