Bộ máy nhà nước Trung Quốc thời Tần - Hán
|
1. Trung Quốc thời Tần – Hán. - Thời cổ đại, trên lưu vực sông Hoàng Hà và Trường Giang có nhiều quốc gia nhỏ của người Trung Quốc thường gây chiến tranh và thôn tính lẫn nhau. - Đến thế kỉ IV TCN, Tần trở thành nước có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất và lần lượt tiêu diệt các đối thủ, chấm dứt tình trạng chia cắt lãnh thổ. - Năm 221 TCN, Tần đã thống nhất Trung Quốc: + Thời Tần hình thành nhiều giai cấp mới, quan lại là người có nhiều ruộng đất tư trở thành địa chủ. Nông dân bị phân hóa, một bộ phận giàu có trở thành giai cấp bóc lột những nông dân công xã không có ruộng đất, chế độ phong kiến được xác lập. + Vua Tần là Tần Thủy Hoàng có quyền hành tuyệt đối, bắt tay vào việc xây dựng chính quyền. Dưới vua có quan văn, quan võ do Thừa tướng, Thái úy đứng đầu giúp hoàng đế trị nước. + Vua có lực lượng quân sự lớn mạnh để duy trì trật tự xã hội, trấn áp các cuộc nổi dậy, tiến hành chiến tranh xâm lược. + Đất nước được chia thành quận, huyện có quan Thái thú (ở quận) và Huyện lệnh (ở huyện) quản lí, các quan phải tuân theo mệnh lệnh của hoàng đế. + Nhà Tần tồn tại 15 năm, sau đó Lưu Bang lên ngôi lập ra nhà Hán. - Nhà Hán (206 TCN – 220): Các hoàng đế triều Hán tiếp tục củng cố bộ máy cai trị, mở rộng hình thức tiến cử con em gia đình địa chủ tham gia vào chính quyền. - Nhà Tần và nhà Hán chiếm vùng thượng lưu sông Hoàng, thôn tính Trường Giang, chiếm phía đông Thiên Sơn, xâm lược Triều Tiên và đất đai của người Việt cổ. 2. Sự phát triển chế độ phong kiến thời Đường. - Sau mấy thế kỷ rối ren, Lý Uyên dẹp tan được phe đối lập, đàn áp khởi nghĩa, lên ngôi hoàng đế lập ra nhà Đường (618 - 907). - Chế độ phong kiến thời Đường đạt đến đỉnh cao. + Kinh tế phát triển toàn diện: * Thực hiện chế độ quân điền, nông dân thực hiện chế độ nghĩa vụ cho nhà nước theo chế độ tô, dung, điệu. * Thủ công nghiệp phát triển, các xưởng thủ công gọi là tác phường như luyện sắt, đóng thuyền… * Thương nghiệp thịnh đạt, con đường tơ lụa trên đất liền và trên biển được thiết lập, mở rộng. + Chính trị: * Bộ máy cai trị phong kiến hoàn chỉnh, cử người thân tín cai quản địa phương; cử người trong họ hay công thần giữ chức Tiết độ sứ, trấn ải biên cương, mở khoa thi chọn người ra làm quan. * Tiếp tục chính sách xâm lược: Chiếm Nội Mông, Tây vực, xâm lược Triều Tiên, củng cố chế độ đô hộ ở An Nam, ép Tây Tạng phải thần phục. Nhà Đường trở thành đế quốc phong kiến phát triển nhất. * Đến cuối thời Đường, mâu thuẫn xã hội gay gắt. Năm 874, khởi nghĩa Hoàng Sào nổ ra, nhà Đường bị lật đổ, Trung Quốc lại hỗn loạn nhưng Triệu Khuông Dẫn đã tiêu diệt các thế lực phong kiến khác lập ra nhà Tống (năm 960). Đến cuối thế kỷ XIII, cả hai nước Kim và Nam Tống đều bị Mông Cổ tiêu diệt. 3. Trung Quốc Thời Minh, Thanh. - Đầu thế kỷ XIII, trên thảo nguyên Mông Cổ hình thành một nhà nước phong kiến chuyên chế quân sự do Thành Cát Tư Hãn làm vua. - Năm 1271, Khu-bi-Lai (Hốt Tất Liệt) diệt nhà Tống, lên ngôi Hoàng đế, lập triều Nguyên (1271 - 1368). Dưới sự thống trị của nhà Nguyên, nhân dân Trung Quốc liên tiếp khởi nghĩa.. - Năm 1368, Chu Nguyên Chương lên ngôi Hoàng đế ở Nam Kinh lập ra nhà Minh (1368 - 1644): + Các triều đại nhà Minh khôi phục và phát triển kinh tế, mầm mống quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa xuất hiện (có những công trường thủ công lớn ở Giang Tây - đồ gốm Cảnh Đức; xưởng dệt; nhà buôn lớn; thành thị nhiều như Bắc Kinh, Nam kinh). + Năm 1380, bỏ chức Thừa tướng, Thái úy thay vào đó là các Thượng Thư phụ trách các bộ (6 bộ: Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công), hoàn chỉnh bộ máy quan lại. Hoàng đế tập trung mọi quyền hành, trực tiếp nắm quân đội. + Cuối thời Minh, mâu thuẫn xã hội gay gắt. Nông dân khởi nghĩa (Lý Tự Thành làm cho triều Minh sụp đổ). - Giữa lúc đó một bộ tộc ở phương Bắc Trung Quốc là Mãn Thanh kéo vào đánh bại Lý Tự Thành lập ra nhà Thanh (1644 - 1911). + Nhà Thanh thi hành chính sách áp bức dân tộc, người Trung Quốc phải theo phong tục của người Mãn. + Do chính sách áp bức bóc lột của nhà Thanh, nông dân lại khởi nghĩa, lợi dụng nhà Thanh suy yếu, tư bản phương Tây dòm ngó, xâm lược Trung Quốc. 4. Văn hóa Trung Quốc thời phong kiến đạt nhiều thành tựu rực rỡ. - Tư tưởng Nho giáo giữ vai trò quan trọng, là công cụ sắc bén phục vụ cho nhà nước phong kiến tập quyền. - Phật giáo thịnh hành nhất vào thời Đường, Bắc Tống cho xây nhiều chùa, tạc tượng in kinh… - Sử học từ thời Tây Hán trở thành lĩnh vực nghiên cứu độc lập. Bộ Sử ký của Tư Mã Thiên rất nổi tiếng, thời Đường còn thành lập cơ quan chép sử là Sử quán... - Văn học là lĩnh vực nổi bật nhất của Trung Quốc thời phong kiến. Thơ Đường đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật với nhiều tên tuổi như Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị…. - Tiểu thuyết phát triển dưới thời Minh, Thanh; nhiều tác phẩm nổi tiếng ra đời trong giai đoạn này như: Tam Quốc Diễn Nghĩa, Thủy Hử, Tây Du Ký, Hồng lâu mộng. - Toán học: Cửu chương toán thuật (Hán) tính diện tích và khối lượng khác nhau, Tổ Xung Chi (thời Nam - Bắc triều) đã tìm ra số Pi đến 7 số lẻ. - Thời Tần, Hán, Trung Quốc đã phát minh ra nông lịch, chia 1 năm thành 24 tiết phục vụ cho sản xuất; Trương Hành còn phát minh ra địa động nghi để đo động đất . - Y dược đạt nhiều thành tựu quan trọng, thầy thuốc Hoa Đà (Hán) dùng phẫu thuật để chữa bệnh; sách thuốc Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân rất có giá trị. - Kỹ thuật: Phát minh ra giấy, kỹ thuật in, la bàn và thuốc súng. - Kiến trúc: Vạn lý trường thành, Tử cấm Thành, Tượng phật bằng ngọc thạch… còn được lưu giữ đến ngày nay. Page 2 SureLRN
Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Tần
(Nguồn: trang 30 sgk Lịch Sử 10:)
Tổ chức bộ máy nhà nước phong kiến thời Tần - Hán ở Trung ương và địa phương như thế nào? Tổ chức bộ máy Nhà nước phong kiến thời Tần - Hán ở Trung ương và địa phương như thế nào ?
+ Nhà Tần - Hán được hình thành như thế nào? Tại sao nhà Tần lại thống nhất được Trung Quốc?Cho HS đọc SGK, gọi một HS trả lời và các em khác bổ sung.GV củng cố và chốt ý: Trên lưu vực Hoàng Hà và Trường Giang thời cổ đại có nhiều nước nhỏthường chiến tranh xâu xé thơn tính lẫn nhau làm thành cục diện Xuân Thu - ChiếnQuốc. Đến thế kỷ IV - TCN, nhà Tần có tiềm lực kinh tế,quân sự mạnh hơn cả đã lần lượt tiêu diệt các đối thủ. Đến năm 221 - TCN, đã thống nhất TrungQuốc, vua Tần tự xưng là Tần Thủy Hồng, chế độ phong kiến Trung Quốc hình thành. Nhà Tầntồn tại được 15 năm sau đó bị cuộc khởi nghĩa của Trần Thắng và Ngô Quảng làm cho sụp đổ.- Lưu Bang lập ra nhà Hán 206 TCN - 220. Đến đây chế độ phong kiến Trung Quốc đã được xáclập. - GV cho HS quan sátGV đặt câu hỏi: Hãy kể tên các cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta chống lại sự xâm lược của nhàTần, nhà Hán? gợi ý: VD cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta chống quân Tần TCN, cuộc khởinghĩa Hai Bà Trưng chống quân Hán năm 40,.... a. Sự hình thành nhà Tần - Hán:- Năm 221 - TCN, nhà Tần đã thống nhất Trung Quốc,vua Tần tự xưng là Tần Thủy Hoàng.- Lưu Bang lập ra nhà Hán 206 - 220 TCN.Đến đây chế độ phong kiến Trung Quốc đã được xáclập.- Ở TW: Hồng đế có quyền tuyệt đối, bên dưới có thừatướng, thái úy cùng các quan văn, võ.- Ở địa phương: Quan thái thú và Huyện lệnhtuyển dụng quan lại chủ yếu là hình thức tiến cử- Chính sách xâm lược của nhà Tần - Hán: xâm lượccác vùng xung quanh, xâm lược Triều Tiên và đất đaicủa người Việt cổ.Hoàng đếThừa tướng Thái úyCác chứcquan khácCác quanvăn Cácquan võCác chứcquan khácQuậnHuyện HuyệnQuậnHuyện HuyệnHoạt động 2: Hoạt động theo từng nhóm - GV nêu câu hỏi cho từng nhóm:+ Nhóm 1: Nhà Đường được thành lập như thế nào? Kinh tế thời Đường so với các triều đạitrước? Nội dung của chính sách Qn điền? + Nhóm 2: Bộ máy nhà nước thời Đường có gìkhác so với các triều đại trước? + Nhóm 3: Vì sao lại nổ ra các cuộc khởi nghĩanông dân vào cuối triều đại nhà Đường? HS từng nhóm đọc SGK, tìm ý trả lời và thảo luậnvới nhau. Sau đó đại diện các nhóm lên trình bày, các nhómkhác nghe và bổ sung. - Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý:+ Nhóm 1: Sau nhà Hán, Trung Quốc lâm vào tình trạnh loạn lạc kéo dài, Lý Uyên dẹp đượcloạn, lên ngơi hồng đế, lập ra nhà Đường 618 - 907.- Kinh tế nhà Đường phát triển hơn các triều đại trước đặc biệt trong nơng nghiệp có chính sáchqn điền lấy ruộng đất cơng và ruộng đất bỏ hoang chia cho nông dân. Khi nhận ruộng nôngdân phải nộp thuế cho nhà nước theo chế độ tô, dung, điệu, nộp bằng lúa, ngày công lao dịch vàbằng vải. Ngồi ra thủ cơng nghiệp và thương nghiệp thịnh đạt dưới thời Đường.+ Nhóm 2: Bộ máy nhà Đường tiếp tục được củng cố từ TW đến địa phương làm cho bộ máy cai trịphong kiến ngày càng hoàn chỉnh. Có thêm chức Tiết độ sứ. Chọn quan lại bên cạnh việc cử conem quan lại cai quản ở địa phương còn có chế độ thi tuyển chon người làm quan.- Nhà Đường tiếp tục chính sách xâm lược láng giềng, mở rộng lãnh thổ. Nhà Đường đã từng đặtách thống trị lên đất nước ta và đã bị nhân dân ta vùng lên khởi nghĩa trong đó có cuộc khởi nghĩatiêu biểu của Mai Thúc Loan năm 722, chống lại sự đơ hộ của nha Đường.+ Nhóm 3: Cuối triều đại nhà Đường, mâu thuẫn xã hội giữa nông dân với địa chủ quan lại ngàycàng gay gắt dẫn đến khởi nghĩa nông dân và nhà Đường sụp đổ. |
