Thế giới có bao nhiêu châu lục và đại dương năm 2024

Hôm 8/6, vào đúng ngày Đại dương thế giới, tạp chí National Geographic, thuộc hiệp hội Địa lí quốc gia Mĩ tuyên bố về đại dương thứ năm, hay còn gọi là Nam Đại Dương, tại khu vực xung quanh Nam Cực.

Nam Đại dương là vùng nước có sự đa dạng bậc nhất về địa hình, địa thế với đặc trưng là các eo biển, vịnh biển, dòng băng. Dù thiên nhiên không ban tặng cho những điều kiện lí tưởng cho sự sống, nhưng chính điều này lại khiến Châu Nam cực giữ được vẻ hoang sơ, huyền bí với bốn bề bao phủ bởi băng tuyết. Đây cũng là thiên đường của chim cánh cụt, chim tuyết nhỏ, chim hải âu lang thang, cá voi xanh và hải cẩu sinh sống. Không có người bản địa sinh sống tại đây, chỉ có một số nhà khoa học đến nghiên cứu và ở lại trong một thời gian ngắn.

Thuyền trưởng James Cook bằng chuyến hành trình của mình vào thập niên 1770 đã chứng minh vùng cực Nam của địa cầu có nước bao quanh từ đó, nhưng các nhà địa lí đã không chấp nhận ranh giới phía bắc của Nam Đại Dương hoặc thậm chí là sự tồn tại của đại dương này; thay vào đó họ nhận định nó là một phần của Thái Bình Dương, Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương. Cách nhìn nhận này vẫn là chính sách chính thức của tổ chức Thủy văn quốc tế (IHO), khi đợt sửa đổi năm 2000 về những định nghĩa bao gồm Nam Đại Dương là vùng nước nằm phía nam vĩ tuyến 60°N vẫn chưa được thông qua. Nhưng một số tổ chức cá nhân đã thừa nhận và sử dụng tên gọi này, “Nam Đại Dương đã được các nhà khoa học công nhận từ lâu, nhưng vì chưa có thỏa thuận quốc tế nào nên chúng tôi chưa từng chính thức công nhận nó”, nhà địa lí học Alex Tait thuộc hiệp hội Địa lí Quốc gia Mĩ nói. Ông Tait cho biết thêm, việc công bố sự tồn tại của đại dương mới chỉ là bước cuối cùng nhằm chính thức hóa Nam Đại dương.“Chúng tôi muốn phân biệt được khu vực này vì hệ sinh thái tại đây khá tách biệt với những đại dương khác”.

Hải cẩu - loài động vật biển quen thuộc với vùng Nam cực.

Nam Đại Dương là ngôi nhà quan trọng của các hệ sinh thái biển và là tâm điểm của Nam bán cầu. Biên giới của đại dương này tiếp xúc với ba trong số bốn đại dương khác tồn tại trên Trái đất - Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Đây cũng chính là điều làm cho Nam Đại Dương khác biệt với những vùng khác, đó là thay vì được xác định bởi vùng đất bao quanh nó, đại dương này là được xác định duy nhất bởi dòng chảy nằm bên trong. Dòng chảy ước tính khoảng 34 triệu năm tuổi này là yếu tố làm cho hệ sinh thái của Nam Đại Dương trở nên khác biệt, cung cấp môi trường sống độc đáo cho hàng nghìn loài sinh vật, National Geographic cho biết trên tạp chí của mình.

Đại dương này cũng đóng vai trò quan trọng trong sự thay đổi khí hậu của Trái đất. Nó là dòng chảy toàn cầu duy nhất của Trái đất và sử dụng nước từ Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương để đưa nhiệt đi xung quanh hành tinh.

Nam Đại Dương - nơi có địa lí, địa hình độc đáo với băng bao phủ và dòng chảy ngầm.

Tuy nhiên, National Geographic nói rằng, nước di chuyển qua Dòng hải lưu Nam Cực đang ấm lên và tổ chức này hi vọng rằng sự công nhận mới sẽ giúp ích cho các nỗ lực bảo tồn đại dương. Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới cho biết trên trang web của mình rằng nhiệt độ của dòng nước dao động từ 10 độ C đến -2 độ C, và nếu Nam Đại Dương ấm lên chỉ 2 độ, nó có thể làm giảm tới 30% độ bao phủ của băng ở các khu vực quan trọng.

Như vậy, hiện tại thế giới tồn tại và được thừa nhận 6 châu, 5 biển thay vì “5 châu 4 biển” như cách gọi truyền thống trước đây, bao gồm các châu: Châu Á, Châu Âu, Châu Đại Dương, Châu Mĩ, Châu Nam Cực, Châu Phi; và các biển: Thái Bình Dương, Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương, Bắc Băng Dương và Nam Đại Dương.

Nhiều người cho rằng Trái Đất chỉ có 7 châu lục, nhưng các nhà khoa học đã tìm thấy Zealandia – vùng đất có thể sớm trở thành lục địa thứ 8.

Theo quy ước, Trái Đất có 7 lục địa bao gồm Á, Phi, Nam Mỹ, Bắc Mỹ, Âu, Úc và Nam Cực. Tuy nhiên vào năm 2017, giới khoa học đã khám phá thêm một lục địa thứ 8 của Trái Đất, gọi là Zealandia. Đây là lục địa nằm phía dưới quốc gia New Zealand hiện tại, sát châu Úc và được cho là đã chìm xuống dưới biển cách đây 75 triệu năm.

Theo nghiên cứu từ các nhà khoa học, vào khoảng 200 triệu năm trước, siêu lục địa Pangea tách ra thành 2 phần: Siêu lục địa Laurasia và Gondwana. 2 siêu lục địa này tiếp tục phân tách thành các lục địa nhỏ hơn.

(Ảnh: Businessinsider)

Laurasia ở phía Bắc sau này đã phân tách thành Châu Âu, Châu Á và Bắc Mỹ, trong khi siêu lục địa Gondwana phân tách để hình thành Châu Phi, Nam Cực, Nam Mỹ và Châu Úc ngày nay. Với riêng Zealandia, lục địa này tách khỏi Châu Úc và Nam Cực như một phần của siêu lục địa Gondwana.

Khi Zealandia còn nổi và bắt đầu tách ra khỏi siêu lục địa Gondwana, điều này khiến lớp vỏ phía dưới lục địa này bị kéo dãn và mỏng dần, để rồi nằm hoàn toàn dưới đại dương khoảng 23 triệu năm trước. Động đất và núi lửa thường xuyên xảy ra ở Zealandia, do lục địa này nằm trên hai mảng kiến tạo (Ấn-Úc và Thái Bình Dương). Dãy Nam Alps ở đảo Nam New Zealand chính là một phần của đứt gãy Alpine - ranh giới giữa hai mảng.

(Ảnh: Itzone)

Bằng cách lập bản đồ thềm đại dương cũng như phân tích địa chất vùng lục địa Zealandia, bản đồ của nhóm nghiên cứu cho thấy diện tích của lục địa này lên tới gần 5 triệu km2, bằng khoảng một nửa châu Úc.

Tuy nhiên, chỉ có 6% diện tích của Zealandia nằm phía trên mực nước biển, bao gồm toàn bộ New Zealand và quần đảo New Caledonia thuộc Pháp. Phần diện tích này bao gồm New Zealand, các đảo xung quanh nước này cùng đảo New Caledonia. Toàn bộ diện tích còn lại nằm dưới biển, khiến cho việc khảo sát khó khăn hơn nhiều.

(Ảnh: News Track)

Thông qua thăm dò đáy biển, các nhà khoa học nhận thấy Zealandia hội tụ đủ 4 đặc điểm của một lục địa: có độ cao cao hơn và độ đặc lớn hơn so với lớp vỏ đại dương, có sự hiện diện của 3 loại đá (đá núi lửa, đá biến chất và trầm tích), có diện tích lớn hơn 1 triệu dặm vuông và có giới hạn rõ ràng.

Người ta cũng đã chứng minh ở Zealandia từng tồn tại thú có vú sau khi phát hiện ra hóa thạch xương hàm của một loài thú cổ, khác với những lầm tưởng trước đó là chỉ có các loài dơi, chim và hải cẩu là đặc hữu ở đây (cả New Zealand lẫn New Caledonia).

Theo giả thuyết này, nhiều thế kỷ trước khi con người xuất hiện trên Trái Đất và hầu hết Zealandia biến mất khỏi bề mặt đại dương, một sinh vật khác đã thống trị khu vực này.

Tất cả bắt đầu vào tháng 8 năm 2020, nơi các hóa thạch 3 triệu năm tuổi được tìm thấy trên Đảo Bắc của New Zealand. Hóa thạch được xác định là một loài chim cánh cụt có mào trước đây chưa từng được biết đến và sau đó được đặt tên là Eudyptes atatu.

(Ảnh: Irina Kulikova/Shutterstock)

Eudyptes atatu đề cập đến những con chim cánh cụt có mào, những con có sọc màu vàng lông trên mắt của chúng. Người ta giả thuyết rằng chim cánh cụt đã từng lang thang quanh lục địa Zealandia khi bề mặt của nó vẫn nằm trên mực nước biển từ lâu. Những con chim cánh cụt cổ đại sẽ cao 5 feet 8 inch (khoảng 172 cm), thấp hơn hầu hết con người ngày nay và nặng 220 pound (hơn 99 kg).