Đặc điểm của thị trường cạnh tranh độc quyền

1. Đặc điểm

Thị trường cạnh tranh có tính chất độc quyền là một cấu trúc thị trường vừa có tính chất của một thị trường cạnh tranh, vừa có tính chất của một thị trường độc quyền. Nó có những đặc điểm sau: thứ nhất, trên thị trường có nhiều doanh nghiệp cùng hoạt động. Vì thế, giống như thị trường cạnh tranh hoàn hảo, quy mô của mỗi doanh nghiệp đều tương đối nhỏ so với quy mô chung của thị trường. Trong ngành lợi thế kinh tế nhờ quy mô là tương đối nhỏ, không đòi hỏi sự tập trung sản xuất vào một số ít doanh nghiệp. Thứ hai, mỗi doanh nghiệp đều sản xuất ra một loại sản phẩm khác biệt với sản phẩm cùng loại của các doanh nghiệp khác. Xét theo nghĩa nào đó, một doanh nghiệp là nhà sản xuất độc quyền về loại sản phẩm của mình. Tuy nhiên, các sản phẩm của các doanh nghiệp khác tương đối dễ dàng thay thế sản phẩm này. Thứ ba, các doanh nghiệp có khả năng tự do gia nhập cũng như rút lui khỏi ngành. Những rào cản pháp lý cũng như kinh tếđối với sự gia nhập ngành là không tồn tại. Vì đặc điểm này, khi lợi nhuận của các doanh nghiệp hiện hành trong ngành là dương, các doanh nghiệp mới sẽ bị thu hút nhập ngành. Ngược lại, khi các doanh nghiệp hiện hành đang trong tình trạng bị thua lỗ, một số doanh nghiệp sẽ rút lui khỏi ngành.

Trên thực tế, các thị trường như dịch vụ bán lẻ, dịch vụăn uống, sách, nhà nghỉ… có thể xếp vào dạng thị trường này.

Đặc điểm nổi bật của thị trường cạnh tranh có tính chất độc quyền chính là tính khác biệt của sản phẩm. Dù đây không phải là đặc điểm duy nhất chỉ có ở dạng thị trường này, song chính nó là điều phân biệt thị trường này với thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Do cung cấp một sản phẩm có tính khác biệt so với sản phẩm của các đối thủ, doanh nghiệp ít nhiều vẫn có quyền lực thị trường, có khả năng chi phối giá. Trong một giới hạn nhất định, nó có khả năng tăng giá sản phẩm của mình mà vẫn không sợ bị mất đi những khách hàng quen. Đường cầu mà mỗi doanh nghiệp đối diện là một đường cầu dốc xuống.

2. Lựa chọn sản lượng và định giá của một doanh nghiệp cạnh tranh có tính chất độc quyền trong ngắn hạn

Đối diện với một đường cầu dốc xuống, trên thị trường cạnh tranh có tính chất độc quyền, doanh nghiệp lựa chọn sản lượng và định giá theo một nguyên tắc tương tự nhưđối với nhà độc quyền. Mức sản lượng tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp vẫn là mức sản lượng mà tại đó doanh thu biên bằng chi phí biên và tương ứng với mức sản lượng này, doanh nghiệp sẽđịnh giá phù hợp với đường cầu mà nó đối diện. (Lưu ý rằng đường cầu này khác với đường cầu của thị trường hay đường cầu mà cả ngành đối diện). Tùy theo tương quan giữa chi phí và nhu cầu, trong ngắn hạn, doanh nghiệp có thể thu được lợi nhuận kinh tế dương, lợi nhuận kinh tế bằng không hay bị thua lỗ.

Trên hình 6.12 , phần a, ta thấy, ở mức sản lượng tối ưu q*, chi phí bình quân của doanh nghiệp thấp hơn mức giá. Tại sản lượng này, doanh nghiệp thực sự thu được lợi nhuận kinh tế dương. Khi lợi nhuận kinh tế không âm, doanh nghiệp có thể yên tâm hoạt động lâu dài trong ngành. Ở phần b, ta thấy, mặc dù sản xuất ở mức sản lượng tối ưu, doanh nghiệp vẫn bị thua lỗ. Doanh nghiệp chỉ chấp nhận sản xuất ở mức sản lượng này khi mức giá còn cao hơn hoặc bằng chi phí biến đổi bình quân. Đương nhiên, về dài hạn, tình trạng thua lỗ sẽ tạo ra áp lực để doanh nghiệp rút lui khỏi ngành.

3. Cân bằng dài hạn

 Tình trạng các doanh nghiệp hiện hành trong ngành thu được lợi nhuận kinh tế dương hay bị thua lỗ không thể tồn tại lâu dài. Khi các doanh nghiệp đang có lợi nhuận dương, về dài hạn, điều đó sẽ hấp dẫn các doanh nghiệp mới nhập ngành. Số lượng các doanh nghiệp kinh doanh trong ngành tăng lên khiến cho thị phần của mỗi doanh nghiệp thu hẹp lại. Điều này tương đương với việc đường cầu mà mỗi doanh nghiệp đối diện dịch chuyển sang trái. Doanh nghiệp sẽ phải thu hẹp sản lượng và thu được lợi nhuận ít hơn. Quá trình nhập ngành chỉ dừng lại khi mà các doanh nghiệp trong ngành chỉ còn thu được lợi nhuận kinh tế bằng 0. Kết cục như vậy xảy ra khi đường cầu đối diện với doanh nghiệp dịch chuyển tới mức trở thành đường tiếp xúc với đường chi phí bình quân. Khi đó, tại mức sản lượng tối đa hóa lợi nhuận (nơi mà chi phí biên bằng doanh thu biên), mức giá tối ưu mà doanh nghiệp định chính bằng chi phí bình quân.

Ngược lại, khi các doanh nghiệp trong ngành đang rơi vào trạng thái  thua lỗ (chỉ thu được lợi nhuận kinh tế âm), một số doanh nghiệp sẽ rút lui khỏi ngành. Số lượng doanh nghiệp hoạt động trong ngành giảm xuống tạo cơ hội cho các doanh nghiệp còn lại có được một thị phần lớn hơn. Đường cầu đối diện với mỗi doanh nghiệp lại dịch chuyển sang phải. Doanh nghiệp sẽ mở rộng quy mô sản xuất, dần dần ít thua lỗ hơn. Quá trình rời khỏi ngành cũng sẽ dừng lại khi các doanh nghiệp còn lại trong ngành trở về trạng thái hòa vốn, tức có lợi nhuận kinh tế bằng 0.

Như vậy, cơ chế xuất, nhập ngành một cách tự do khiến cho thị trường cạnh tranh có tính chất độc quyền dần dần đạt đến trạng thái cân bằng dài hạn. Giống như thị trường cạnh tranh hoàn hảo, tại trạng thái này, giá cả bằng chi phí bình quân và các doanh nghiệp trong ngành chỉ thu được lợi nhuận kinh tế bằng 0. Với mức lợi nhuận đó, các doanh nghiệp mới không có động cơ tham gia vào ngành, còn các doanh nghiệp hiện hành cũng không có động cơ rút lui khỏi ngành. Tuy nhiên, tại điểm cân bằng dài hạn, nếu trên thị trường cạnh tranh hoàn hảo, giá luôn luôn bằng chi phí biên và bằng mức chi phí bình quân tối thiểu (hình 6.13 b), thì trên thị trường cạnh tranh có tính độc quyền, giá lại cao hơn cả chi phí biên lẫn mức chi phí bình quân tối thiểu (hình 6.13 a). Điều đó cho thấy doanh nghiệp cạnh tranh có tính chất độc quyền không sản xuất ở tại quy mô hiệu quả mà điều kiện kỹ thuật cho phép. Tại điểm cân bằng dài hạn, sản lượng của doanh nghiệp còn thấp hơn sản lượng có hiệu quả vì nếu tăng sản lượng lên, doanh nghiệp vẫn có thể hạ thấp được chi phí bình quân. Tuy nhiên, để tối đa hóa lợi nhuận, nó sẽ không tăng sản lượng chỉđể nhằm giảm chi phí bình quân, nếu nhưđiều đó làm cho chi phí biên của nó vượt quá doanh thu biên. Mặt khác, việc doanh nghiệp định giá cao hơn chi phí biên chỉ vì trong trường hợp này, nó đối diện với một đường cầu dốc xuống, do đó, nó ít nhiều có quyền lực thị trường.

Cạnh tranh độc quyền đặc trưng cho một ngành trong đó nhiều công ty cung cấp các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế tương tự (nhưng không hoàn hảo). Vậy quy định về Cạnh tranh độc quyền là gì, các lưu ý và ví dụ về cạnh tranh độc quyền được quy định như thế nào.

Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568

1. Cạnh tranh độc quyền là gì?

– Khái niệm cạnh tranh độc quyền:

Rào cản gia nhập và rút lui trong ngành cạnh tranh độc quyền là thấp và các quyết định của bất kỳ công ty nào không ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định của các đối thủ cạnh tranh. Cạnh tranh độc quyền có quan hệ mật thiết với chiến lược khác biệt hóa thương hiệu của doanh nghiệp.

– Cạnh tranh độc quyền xảy ra khi một ngành có nhiều hãng cung cấp các sản phẩm giống nhau nhưng không giống nhau. Không giống như độc quyền, các công ty này có rất ít quyền lực để cắt giảm nguồn cung hoặc tăng giá để tăng lợi nhuận. Các công ty trong cuộc cạnh tranh độc quyền thường cố gắng khác biệt hóa sản phẩm của họ để đạt được lợi nhuận trên thị trường. Quảng cáo và tiếp thị nặng nề là phổ biến giữa các công ty trong cuộc cạnh tranh độc quyền và một số nhà kinh tế chỉ trích điều này là lãng phí.

– Cạnh tranh độc quyền là điểm trung gian giữa độc quyền và cạnh tranh hoàn hảo (một trạng thái thuần túy lý thuyết) và kết hợp các yếu tố của mỗi bên. Tất cả các doanh nghiệp cạnh tranh độc quyền đều có mức độ quyền lực thị trường tương đối thấp; họ đều là những người tạo ra giá cả.

Về lâu dài, cầu có tính co giãn cao, có nghĩa là nó rất nhạy cảm với sự thay đổi của giá cả. Trong ngắn hạn, lợi nhuận kinh tế là dương, nhưng về lâu dài nó sẽ gần bằng không. Các công ty cạnh tranh độc quyền có xu hướng quảng cáo rầm rộ.

2. Các lưu ý và ví dụ về cạnh tranh độc quyền:

– Ví dụ về cạnh tranh độc quyền:

Cạnh tranh độc quyền là hình thức cạnh tranh đặc trưng cho một số ngành nghề quen thuộc với người tiêu dùng trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ bao gồm nhà hàng, tiệm làm tóc, quần áo và đồ điện tử tiêu dùng. Để minh họa các đặc điểm của cạnh tranh độc quyền, chúng ta sẽ sử dụng ví dụ về các sản phẩm tẩy rửa gia dụng.

Xem thêm: Cạnh tranh là gì? Vai trò, mục đích và phân loại cạnh tranh?

– Sự khác biệt của sản phẩm:

Vì tất cả các sản phẩm đều phục vụ cùng một mục đích nên người bán có tương đối ít lựa chọn để phân biệt sản phẩm của họ với các công ty cạnh tranh khác. Có thể có các loại “giảm giá” có chất lượng thấp hơn, nhưng rất khó để biết liệu các lựa chọn giá cao hơn có thực sự tốt hơn hay không. Sự không chắc chắn này là kết quả của thông tin không hoàn hảo: người tiêu dùng bình thường không biết sự khác biệt chính xác giữa các sản phẩm khác nhau hoặc giá hợp lý cho bất kỳ sản phẩm nào trong số chúng là bao nhiêu.

Cạnh tranh độc quyền có xu hướng dẫn đến tiếp thị nặng vì các công ty khác nhau cần phải phân biệt rộng rãi các sản phẩm tương tự. Một công ty có thể chọn giảm giá sản phẩm tẩy rửa của họ, hy sinh tỷ suất lợi nhuận cao hơn để đổi lấy — lý tưởng — để có doanh số bán hàng cao hơn. Một người khác có thể đi theo con đường ngược lại, tăng giá và sử dụng bao bì cho thấy chất lượng và sự tinh vi.

Người thứ ba có thể tự bán mình là thân thiện với môi trường hơn, sử dụng hình ảnh “xanh” và hiển thị con dấu phê duyệt từ cơ quan chứng nhận môi trường. Trên thực tế, mọi nhãn hiệu đều có thể có hiệu quả như nhau.

Tiệm cắt tóc, nhà hàng, quần áo và điện tử tiêu dùng đều là những ví dụ về các ngành có sự cạnh tranh độc quyền. Mỗi công ty cung cấp những sản phẩm tương tự như những công ty khác trong cùng ngành. Tuy nhiên, họ có thể tự phân biệt thông qua tiếp thị và xây dựng thương hiệu.

– Các lưu ý đặc biệt:

Các doanh nghiệp trong cạnh tranh độc quyền phải đối mặt với một môi trường kinh doanh khác biệt đáng kể so với các doanh nghiệp trong cạnh tranh độc quyền hoặc hoàn hảo. Ngoài cạnh tranh để giảm chi phí hoặc mở rộng quy mô sản xuất, các công ty trong cạnh tranh độc quyền còn có thể phân biệt mình thông qua các phương tiện khác. Cạnh tranh độc quyền ngụ ý rằng có đủ các công ty trong ngành để quyết định của một công ty không yêu cầu các công ty khác thay đổi hành vi của họ. Trong một cơ chế độc quyền, một công ty giảm giá có thể gây ra một cuộc chiến về giá, nhưng đây không phải là trường hợp của cạnh tranh độc quyền.

Giống như trong độc quyền, các công ty trong cạnh tranh độc quyền là người định giá hoặc tạo ra giá cả, chứ không phải là người định giá. Tuy nhiên, khả năng định giá danh nghĩa của họ được bù đắp một cách hiệu quả bởi thực tế là nhu cầu đối với sản phẩm của họ có độ co giãn về giá cao. Để thực sự tăng giá của họ, các công ty phải có khả năng phân biệt sản phẩm của họ với sản phẩm của đối thủ cạnh tranh bằng cách tăng chất lượng, thực tế hoặc cảm nhận của chúng.

Xem thêm: Mẫu hồ sơ đề xuất chào hàng cạnh tranh mới nhất năm 2022

Do có phạm vi cung cấp giống nhau, nhu cầu có tính co giãn cao trong cạnh tranh độc quyền. Nói cách khác, nhu cầu rất nhanh nhạy với sự thay đổi của giá cả. Nếu chất tẩy rửa bề mặt đa năng yêu thích của bạn đột nhiên đắt hơn 20%, có thể bạn sẽ không ngần ngại chuyển sang một sản phẩm thay thế và mặt bàn của bạn có thể sẽ không biết sự khác biệt.

– Lợi nhuận kinh tế về cạnh tranh độc quyền:

Trong ngắn hạn, các công ty có thể tạo ra lợi nhuận kinh tế vượt mức. Tuy nhiên, do các rào cản gia nhập thấp, các doanh nghiệp khác có động cơ gia nhập thị trường, làm gia tăng sự cạnh tranh, cho đến khi lợi nhuận kinh tế tổng thể bằng không. Lưu ý rằng lợi nhuận kinh tế không giống như lợi nhuận kế toán; một công ty công bố thu nhập ròng dương có thể có lợi nhuận kinh tế bằng không bởi vì công ty đó kết hợp chi phí cơ hội.

– Quảng cáo trong cạnh tranh độc quyền:

Các nhà kinh tế nghiên cứu cạnh tranh độc quyền thường làm nổi bật chi phí xã hội của loại cấu trúc thị trường. Các công ty trong cuộc cạnh tranh độc quyền sử dụng một lượng lớn các nguồn lực thực tế vào quảng cáo và các hình thức tiếp thị khác.

Khi có sự khác biệt thực sự giữa các sản phẩm của các công ty khác nhau mà người tiêu dùng có thể không biết, thì những khoản chi tiêu này có thể hữu ích. Tuy nhiên, nếu thay vào đó, các sản phẩm là sản phẩm thay thế gần như hoàn hảo, có khả năng bị cạnh tranh độc quyền, thì các nguồn lực thực tế dành cho quảng cáo và tiếp thị đại diện cho một loại hành vi tìm thuê lãng phí, gây ra tổn thất nghiêm trọng cho xã hội.

– Đặc điểm của Cạnh tranh Độc quyền:

Các ngành cạnh tranh độc quyền nói chung bao gồm nhiều công ty khác nhau sản xuất các sản phẩm giống nhau nhưng không giống hệt nhau. Các công ty này dành nhiều nguồn lực cho quảng cáo để sản xuất nổi bật. Cạnh tranh đầy rẫy và các rào cản gia nhập thấp, có nghĩa là các công ty phải làm việc chăm chỉ và sáng tạo để thu lợi nhuận và lưu ý rằng việc tăng giá quá cao có thể khiến khách hàng lựa chọn một giải pháp thay thế.

Xem thêm: Cường độ cạnh tranh là gì? Đánh giá cường độ cạnh tranh?

– Một số ví dụ về cạnh tranh độc quyền:

Cạnh tranh độc quyền hiện diện trong nhiều ngành công nghiệp quen thuộc, bao gồm nhà hàng, tiệm làm tóc, quần áo và điện tử tiêu dùng. Một ví dụ điển hình là Burger King và McDonald’s. Cả hai đều là chuỗi thức ăn nhanh nhắm đến một thị trường giống nhau và cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tương tự. Hai công ty này đang tích cực cạnh tranh với nhau, cũng như vô số nhà hàng khác, và tìm cách tạo sự khác biệt thông qua nhận diện thương hiệu, giá cả và bằng cách cung cấp các gói đồ ăn và thức uống hơi khác nhau.

– Sự khác biệt giữa cạnh tranh độc quyền và độc quyền: Độc quyền là khi một công ty thống trị một ngành. Sự thiếu cạnh tranh này có nghĩa là công ty có thể đặt giá theo ý mình, tất nhiên, với điều kiện là có nhu cầu về những gì họ cung cấp.

Các công ty cạnh tranh độc quyền không thích sự xa xỉ này. Những thực thể như vậy phải cạnh tranh với những đơn vị khác, hạn chế khả năng tăng giá đáng kể và phá vỡ quy luật tự nhiên của cung và cầu. Cạnh tranh độc quyền được coi là lành mạnh hơn cho nền kinh tế và phổ biến hơn nhiều so với độc quyền, vốn thường bị phản đối ở các quốc gia thị trường tự do vì chúng có thể dẫn đến giá cả và chất lượng giảm sút do thiếu các lựa chọn thay thế.